برتری حضرت فاطمه در کودکی: تفاوت میان نسخه‌ها

رسیدن انسان به مقامات معنوی و کمالات نفسانی ارتباطی با سنّ فرد و عمر کوتاه و طولانی شخص ندارد، چه بسا افراد کم سن و سالی از حیث ایمان و یقین، در حدّی باشند که عابد پیر و کهن سال به آن درجه نرسیده باشد و کمی سن و کوتاهی عمر حضرت زهرا(س) نمی‌تواند خدشه‌ای بر میزان علم و یقین آن حضرت وارد سازد، رسول گرامی اسلام(ص) درباره دخترش می‌فرماید: «به تحقیق دخترم فاطمه، قلب و تمام جوارحش مملو از ایمان گشته به طوری که بالاتر از آن مرتبه ایمان و یقینی قابل تصور نیست».<ref> الثاقب فی المناقب، ص291 ح248.</ref>

در تفسیر و توضیح این حدیث شریف به چند نکته مهم باید توجّه داشته باشیم: ایمان دارای دو مرتبه است: الف: ایمان قلبی؛ ب) ایمان عملی. ایمان قلبی و باطنی آن است که در درون انسان پدید می‌آید و از آن با تعبیراتی چون اعتقاد، باور درونی و معرفت یاد می‌شود. می‌دانیم که خداوند متعال از اهل اسلام اعتقاد و باور درونی نسبت به امور ضروری مانند وجود خداوند‌،‌ پیامبران، روز حساب و بسیاری امور را خواسته است امّا تنها اعتقاد قلبی را برای یک مسلمان کافی نمی‌داند و از او می‌خواهد ایمان باطنی خود را با عمل توأم نماید.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

پیامبر گرامی اسلام(ص) در این مورد می‌فرماید: «ایمان آن است که در قلب ایجاد شود و عمل بر اساس آن انجام پذیرد». یعنی ایمانی که فقط در باطن انسان جای گیرد و عمل انسان را تحت تأثیر خود قرار ندهد، آن ایمان، حقیقی نبوده و مقبول حقّ تعالی قرار نمی‌گیرد. حضرت علی(ع) می‌فرماید: «ایمان قلبی عبارت از اقرار در زبان،‌ باور داشتن در قلب و عمل کردن بر اساس آن است».<ref>عیون اخبار الرضا، ج2، ص28، ح 77.</ref>

از این دو روایت معلوم می‌گردد که تحت تأثیر برخی علل و عوامل، ایمان انسان، قوی یا ضعیف می‌گردد تا آنجا که در برخی به اوج می‌رود و به مرتبه یقین می‌رسد و یا چنان ضعیف می‌شود که کفر و شرک یا نفاق جایگزین آن می‌شود. امّا فاطمه(س) چه در زمان حیات پیامبر(ص) و چه در مدّت کوتاه زندگی‌اش پس از رحلت ایشان از اوج ایمان برخوردار بود و از این رهگذر است که رسول اکرم(ص) در باره آن حضرت می‌فرماید: {{عربی|ملأ الله قلبها و جوارحها ایمانا و یقینا إلی مشاشها}}؛ قلب و اعضا و جوارح فاطمه از یقین او مملو گردیده و او در اوج مراتب ایمان و یقین قرار گرفته است». حضرت علی(ع) نیز می‌فرماید: {{عربی|نهایه الایمان الایقان}}؛ نهایت ایمان یقین است».<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

آری ایمان فاطمه(ع) به اوج خود رسیده بود تا آنجا که مرتبه یقین را ادراک کرده و در یقین نیز از آن جهت که دارای مراتب و درجاتی است در برترین منزل قرار گرفته بود. فاطمه(ع) به مقامی رسیده که بالاتر از آن متصور نیست؛ ایمان به خدا و روز رستاخیز، چنان سراسر وجود مبارک دختر پیامبر(ع) را در بر گرفته بود که میان زنان زمان خود و پس از او هیچ زنی نبوده که همتا و هم‌پای او باشد.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

فاطمه(ع) از چنان ایمان و یقینی برخوردار بود که شایستگی آن را پیدا کرد که پدرش درباره وی بگوید: {{عربی|اشتاق الجّنه إلی أربع من النساء: مریم، آسیه، خدیجه، فاطمه}}، بهشت مشتاق چهار زن است: مریم، آسیه، خدیجه و فاطمه.<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج43، ص53.</ref>

بنابراین کسی که دارای مراتب اعلای ایمانی و یقینی است مسلّماً درجات معنوی والایی را نیز دارد و رسیدن به این درجه از ایمان و یقین به سنّ و عمر انسان بستگی ندارد، بلکه مربوط به درک و عوامل دیگر است.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

سؤالی که مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان به مراتب بالای ایمان و یقین رسید؟ در پاسخ گفته شده است: در تحقق شخصیت هر فرد، برخی امور تأثیری انکارناپذیر دارند: 1. امور تکوینی؛ 2. شخصیت و افکار پدر و مادر در زمان انعقاد نطفه فرزند و روحیه آنها؛ 3. روح و رفتار مادر در دوران بارداری؛ 4. تربیت؛ 5. انتخاب‌های فردی شخص بر اساس اختیاری که خداوند متعال در آن فرد قرار داده است.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

از جهت تکوینی در مورد حضرت زهرا(س) می‌توان به امور زیر پرداخت: قبل از خلقت عالم، نور فاطمه از نور پدر و از شجره طوبی؛<ref> مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج43، ص4، ح3؛ عیون المعجزات، ص54.</ref> و نطفه او از میوه‌های درختان بهشتی که خداوند متعال آن‌ها را توسط جبرئیل برای پیامبر(ص) فرستاده بود، به وجود آمده است.<ref> از منابع اهل سنت: تاریخ بغداد، ج12، ص331؛ مستدرک حاکم، ج3، ص169. از منابع اهل تشیع: علل الشرایع، ص184؛ مجمع البیان؛ شیخ طبرسی ج6، ص291.</ref>

از جهت امور غیر تکوینی نیز ضرورت ندارد که سخنی به درازا گفته شود فقط همین مقدار کافی است که بگوییم: فاطمه دختر خدیجه(س) و محمد(ص) است؛ خدیجه یکی از چهار زن برتر در جهان است که خداوند به او مباهات می‌نماید و محمّد(ص) برترین پیامبران الهی و خاتم ایشان است؛ فاطمه در دامان چنین پدر و مادری پای بر عرصه گیتی می‌گذارد و پرورش می‌یابد.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

او از همان روز اوّل، عرفان پدر و مادرش را می‌بیند و در هر روز و شب عبادت خالصانه و تضرع آن‌ها را به درگاه ربوبی مشاهده می‌نماید؛ پدر را می‌بیند که شب بر می‌خیزد و ساعت‌های متمادی با خدای جهانیان به راز و نیاز می‌پردازد درک می‌کند که آنچه از پدر و مادر خود می‌بیند و می‌شنود و آنچه پیامبر به آن عمل می‌کند و توصیه می‌نماید حقّ حقیقی است که از عمق جان بر می‌خیزد و در عمق دل‌ها نفوذ می‌کند، پس جز آن را بر خود نمی‌پسندد و پای در جای پای پدر می‌نهد و از آن است که فاطمه، فاطمه می‌شود و لیاقت آن را پیدا می‌کند که {{عربی|سیدة نساء العالمین من الاولین و الاخرین}} (سرور زنان عالم از ابتدا تا انتهای جهان) خوانده شود.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

پس بنا بر عوامل تکوینی و تربیتی و خواست آگاهانه فاطمه(ص) که او را شخصیتی متکامل و برخوردار از همه صفات عالی از جمله زهد، ورع، عرفان و عبادت به بار می‌آورد و الگوی کسانی می‌سازد که می‌خواهند مقام واقعی انسانیت را بشناسند و چنان باشند؛ در نتیجه، تنها فرزند پیامبر(ص) و یا همسر امام و مادر امام بودن نمی‌تواند شخصی را به مقامات معنوی والا برساند، چنان چه فرزند نوح پیامبر(ص) از حقیقت دور ماند و از مرحله اختیار و انتخاب فردی سربلند و پیروزمندانه بیرون نیامد و خداوند متعال می‌فرماید: {{قرآن|إنه لیس من اهلک}}؛ او از اهل و خاندان تو نیست».<ref>هود / 46.</ref> چنانچه مشاهده می‌کنیم نه تنها به مقامات معنوی دست نیافت بلکه از اهلیت پیامبر نیز محروم می‌شود و این انتخاب فردی است که نقش اساسی و مهمّی را در تکامل بشر ایفا می‌کند.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

در معرفی شخصیت عبادی حضرت زهرا(ص) می‌توان به چند روایت زیر اشاره کرد: حسن بصری متوفای 110 هجری قمری می‌گوید: {{عربی|ما کان فی هذه الامّه أعبد من فاطمه کانت تقوم حتی تورمت قدماها}}؛ در بین امتّ اسلام هیچ کس عابد‌تر از فاطمه نبود او آن قدر برای راز و نیاز و نماز خواندن بر روی پاهایش می‌ایستد که پاهایش ورم می‌کرد».<ref> مقتل الحسین، ج1، ص80. </ref> این روایت میزان علاقه حضرت فاطمه(س) به مقام ربوبی و درجه ایمان و خلوص یقین او را به طور کامل نمایان می‌سازد و از سوی دیگر جلوه‌ای از شخصیت عبادی فاطمه(ص) را به نمایش می‌گذارد.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

فرزند بزرگوارش امام حسن مجتبی(ع) می‌فرماید: «مادرم فاطمه را دیدم که در شب جمعه از بستر خویش جدا شده تا طلوع خورشید مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار بود و لحظه‌ای از رکوع و سجود دست بر نمی‌داشت».<ref> علل الشرایع، ج10، ص181ـ182.</ref> ایشان آن قدر به عبادت پروردگارش علاقه‌مند و وابسته است که شب اوّل زندگی مشترکشان با علی(ع) او را به عبادت و نمازگزاری فرا می‌خواند و سه روز بعد که پیامبر(ص) از علی(ع) می‌پرسد فاطمه چگونه همسری است پاسخ می‌دهد: {{عربی|نعم العون علی طاعة الله}}، او بسیار مددکار و یاری کننده به عبادت و طاعت خداوند است.<ref> مناقب آل ابی طالب، ج3، ص356.</ref>

اساساً راز عزّت و سربلندی حضرت فاطمه(س) را باید در مقام عرفانی و عبادی او جستجو کرد او با وجود اینکه سنش کم بود، ولی در عرفان و عبادت پیری بود که جز لقای حقّ ربوبی چیزی او را راضی نمی‌ساخت و از همین روست که در دعاهایش می‌گفت: {{عربی|اللهم انی اسئلک لذة النظر الی وجهک}}؛ خداوندا از تو می‌خواهم که همواره لذت نظر به وجه خود را نصیب من فرمایی».<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

== خصوصیت‌های نمازها و عبادت‌های حضرت فاطمه(س) ==

از خصوصیات ویژه آن حضرت در نماز و عبادت، خوف و خشیت وی بوده است ابو محمد دیلمی در ارشاد القلوب نقل می‌کند: {{عربی|کانت فاطمه تنهج فی صلواتها من خوف الله}}؛ «نفس فاطمه(س) پیوسته در نمازهایش از خوف خدا به شماره می‌افتاد»<ref>ابومحمد دیلمی، ارشاد القلوب، ج1، ص105.</ref>. امام حسن(س) نقل می‌کند: «فاطمه(س) هرگاه دعا می‌کرد زنان و مردان مؤمن را دعا می‌کرد و برای خود دعایی نمی‌کرد به او گفتم: ‌ای مادر چرا همان‌طوری که برای آن‌ها دعا می‌کنی برای خود دعا نمی‌کنی؟ فرمود: فرزندم اول همسایه بعد خودت».<ref>مستدرک الوسایل، ج5، ص244، به نقل از کتاب زندگانی حضرت زهرا ـ محمد روحانی علی آبادی.</ref>

کثرت ارتباط فاطمه(س) با خداوند متعال که نماز یکی از مهم‌ترین آن‌هاست، بزرگ‌ترین فضیلت برای دختر گرامی پیامبر(ص) است. تنوع نماز‌های حضرت فاطمه(س) و اشتیاق ایشان در به جای آوردن نماز‌های مستحبّی که فقط برخی از آن‌ها در ضمن روایات به دست ما رسیده است. نشان‌گر شوق و علاقه زیاد آن حضرت به مقام ربوبی است؛ او با به جای آوردن این نمازها، آرامش خود را به دست می‌آورد و خود را هر چه بیش‌تر به خداوند متعال نزدیک می‌نمود که تعداد بسیاری از این نماز‌ها درمتون دینی و حدیثی وجود دارد.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>

بنابراین حضرت زهرا(س) به خاطر ایمان و یقینی که در درجه اعلی و فوق مراتب داشت توانست به مقامات عالی معنوی برسد و جزء پنج تن آل عبا و معصومین باشد که خداوند متعال در آیه تطهیر (33 احزاب) بیان می‌کند و در رسیدن به این مقام والا انتخاب و اختیار آن حضرت در برگزیدن راه حق نقش اساسی را ایفا نمود، نه اینکه ایشان به خاطر دختر پیامبر(ص) بودن به این مناقب دست یافته‌اند و هر چند که ایشان دوره کوتاهی در این دنیا به سر بردند، ولی بر اساس ایمان و یقین قلبی و عملی که در پرتو تربیت و پرورش یافتن در دامان پیامبر اسلام(ص) کسب کردند به مقام خیر نساء العالمین نایل گشتند که همه ما انتظار شفاعت و یاری آن حضرت در روز محشر را داریم که از دیگر فضایل ایشان است.<ref> دفع و رفع، ج9، ص34 ـ 41.</ref>