پیش نویس:دلایل برتری حضرت فاطمه بر حضرت مریم: تفاوت میان نسخه‌ها

تنها بانویی که در قرآن کریم به نام خاص وی تصریح شده و با کمال تجلیل از وی سخن به میان آمده است، حضرت مریم(س) است: {{قرآن|يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ|ترجمه=(فرشتگان): اى مريم، خداوند تو را برگزيده، پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است|سوره=آل‌عمران|آیه=۴۲}}.<ref>قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، امیرالمؤمنین، 1378.</ref>  

براساس آیات قرآن، فرشتگان با مریم(س) سخن می‌گفتند.<ref>سورهٔ آل‌عمران، آیات ۴۲-۴۳.</ref> در دو آیه، خداوند به عفت و پاکدامنی حضرت مریم(س) تصریح کرده است.<ref>سورهٔ تحریم، آیهٔ ۱۲؛ نیز: سورهٔ انبیاء، آیهٔ ۹۱.</ref> همچنین، او را صدیقه<ref>سورهٔ مائده، آیهٔ ۷۵.</ref>، به معنای بسیار راستگو، معرفی می‌کند.<ref>حضرت مریم(س) نماد نیایش، ناهید طیبی، فرهنگ کوثر، ۱۳۷۷، شمارهٔ ۲۲.</ref> خداوند در قرآن به مریم(س) دستور عبادت می‌دهد<ref>سورهٔ آل‌عمران، آیهٔ ۴۳.</ref> و او را از قانتین می‌شمارد.<ref>سورهٔ تحریم، آیهٔ ۱۲.</ref> مفسران قانتین را به کسانی که پیوسته در حال طاعت خدا هستند معنا کرده‌اند.<ref>تفسير احسن الحديث، علی‌اکبر قرشی، ج ۱۱، ص ۲۴۵.</ref>

محمد بن احمد قرطبی، مفسر قرن هفتم قمری،<ref>قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج ۴، ص ۸۳.</ref> و تقی‌الدین سُبْکی، از فقیهان و محدثان اهل‌سنت در قرن هشتم قمری،<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج ۲، ص ۱۴۹.</ref> به نبوت [[حضرت مریم|حضرت مریم(س)]] معتقد بودند؛ زیرا خداوند به واسطهٔ [[فرشته]]، مانند دیگر پیامبران، به او وحی کرده است. آنها صفات برجستهٔ مریم(ع) در آیهٔ ۴۲ سورهٔ آل‌عمران را جزء دلایل نبوت او قلمداد کرده‌اند.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج ۲، ص ۱۴۹.</ref> در متون عرفانی،‌ مریم(س) از اولیاء الله و دارای مقام ولایت خاصّه برشمرده شده است.<ref>بازتاب مقامات حضرت مریم(س) در متون عرفانی فارسی از قرن چهارم تا پایان قرن نهم، طاهره خوشحال دستجردی و زینب رضاپور، مجلهٔ علمی پژوهشی مطالعات عرفانی، شمارهٔ دوازدهم، ۱۳۸۹.</ref>

== شرح آیه اصطفای حضرت مریم(س) ==

در جمله {{قرآن|اِنَّ اللهَ اصْطَفاک وَ طَهَّرَک}} فرشتگان به حضرت مریم(س) بشارت می‌دهند که خداوند او را برگزیده و پاک گردانیده است، یعنی بر اثر تقوی و پرهیزگاری و ایمان و عبادت از برگزیدگان خدا و پاکان شد، او برگزیده شد که پیامبری همچون حضرت عیسی(ع) از وی به وجود آید.

== برتری حضرت زهرا(س) بر حضرت مریم(س) ==

آیه گواه بر این است که مریم بزرگترین شخصیت زن در جهان خود بوده است و این موضوع با آنچه دربارۀ بانوی اسلام حضرت فاطمه(س) رسیده است که او برترین بانوی جهان است منافات ندارد؛ زیرا در روایات متعدد این مضمون آمده که از پیغمبر اسلام(ص) و امام صادق(ع) نقل شده: {{عربی|اما مریم کانت سیدةُ نساء زمانها، اما فاطمة فهی سیدة نساء العالمین من الاولین و الاخرین}}؛ مریم بانوی زنان زمان خود بود، اما فاطمه بانوی همۀ بانوان جهان از اولین و آخرین است. <ref>مجلسی، بحارالانوار، انتشارات المکتبة الاسلامیه، ج ۴۳، ص۲۱.</ref><ref>مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج2، ص409.</ref>

اما کلمۀ «العالمین» در آیۀ مورد نظر هیچ گونه منافاتی با آنچه گفته شد ندارد؛ زیرا این واژه در قرآن و عبارات معمولی به معنای مردمی که در یک عصر و زمان زندگی می‌کنند آمده است چنانکه دربارۀ بنی‌اسرائیل می‌خوانیم: {{قرآن|و انی فضّلتکم علی العالمین}}<ref>بقره/ 47.</ref> و من شما را بر جهانیان برتری بخشیدم، بدیهی است منظور برتری مؤمنان بنی اسرائیل بر مردم عصر خود بوده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج2، ص410.</ref>

همچنین روایات دیگری وجود دارد که در آنها خطاب به حضرت زهرا(س) گفته شده است: سیدۀ زنان دو عالم. رسول خدا(ص)  خطاب به آن حضرت فرمود: {{عربی|یا فاطمة إما ترضین ان تکونی سیدة نساء العالمین}}<ref>ابی داود، مسند، بیروت: دار المعرفه، بی تا، ص ۱۹۷.</ref>، وقتی حضرت پرسید پس مریم چه می شود؟ جواب داد: او سید زنان عالم خودش (امت های قبل از اسلام) بود. امام علی(ع) هم بر بالای مزار فاطمه خطاب به رسول خدا(ص) فرمود: {{عربی|قَلَّ یا رسول الله عن صفیتک صبری وعفا عن سیدة نساء العالمین تجلدی}}؛<ref>کلینی، کافی، تهران: اسلامیه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص ۴۵۹.</ref>؛ ای رسول خدا! از تحمل فراق برگزیده ات صبرم کم شده و چشم پوشیدن از فقدان سیده زنان دو جهان برایم مقدور نیست!

 

روایات در اثبات برتری مطلق حضرت زهرا از زنان جهان در دنیا و آخرت بسیار است که به بیان های مختلف در کتب معتبر شیعه و سنی وارد شده و با توجه به آنها همه عالمان شیعه و کثیری از عالمان اهل سنت، ایشان را برگزیده زنان جهان و افضل از زهرای بتول می دانند. آلوسی بغدادی از مفسران به نام اهل سنت می نویسد: "عقیده من این است که فاطمه بتول افضل زنان گذشته و آینده است؛ زیرا علاوه بر جهات دیگر، او پاره تن رسول خداست".<ref>آلوسی بغدادی، روح المعانی، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ ق، ج۲، ص ۱۵۰.</ref>

# پدر: عمران پدر حضرت مریم بود که قبل از تولّد حضرت مریم درگذشت.<ref> ابن کثیر ابوالفداء اسماعیل، قصص الانبیاء، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1402ق؛ قصص قرآن در المیزان، ج 2، ص 407.</ref> نام او در قرآن آمده است: «اِذ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ».<ref> آل عمران / 35.</ref> طبق گزارش ابن اسحاق، نسب او با چهارده واسطه به حضرت داوود(ع) می رسد و او را صاحب صلاه بنی اسرائیل خوانده اند.<ref> ابن کثیر ابوالفداء اسماعیل، قصص الانبیاء، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1402ق؛ قصص الأنبیاء، ص 352.</ref> امّا پدر فاطمه زهرا(س) محمّد بن عبد اللّه(ص)، برترین پیامبران الهی و خاتم آنان بود.<ref> صدوق، ابو جعفر محمّد بن علی، علل الشرایع، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1385ق؛ علل الشرایع، ص 124.</ref>

# مادر: مادر حضرت مریم "حنه" همسر عمران از زنان عبادتگر زمان خود بود.<ref> ابن کثیر ابوالفداء اسماعیل، قصص الانبیاء، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1402ق؛ قصص الأنبیاء، ص 352.</ref> خداوند متعال در قرآن از او به بزرگی یاد کرده است: {{قرآن|اِذ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ...»<ref> آل عمران / 35.</ref> حدود سی سال صاحب فرزند نمی شد، تا اینکه با قلبی شکسته از خداوند درخواست نمود و آن گاه با لطف الهی<ref> مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق؛ بحارالأنوار، ج 14، ص 194.</ref> باردار شد. او به شکرانه این نعمت با نیّت خالص نذر نمود که فرزند عزیز خود را معتکف و خدمتگزار بیت المقدس قرار دهد: {{قرآن|اِنّی نَذَرتُ لَکَ مَا فِی بَطْنی مُحَرَّرا}} او نذر خود را ادا کرد. شرف ایشان وقتی معلوم می شود که خداوند اعلام داشت که نذر او را به نیکی قبول کرده است: «فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ»<ref> آل عمران / 37.</ref>. امّا مادر فاطمه زهرا(س) حضرت خدیجه(س) است. در شرافت حضرت خدیجه همین بس که او اولین زنی بود که اسلام آورد و رسالت پیامبر(ص) را تصدیق نمود و تا آخرین لحظه در کنار رسول اکرم ماند و برای ایشان کمک کار و دلسوز و مهربان بود. در روایات آمده است که او یکی از چهار زن برگزیده<ref> الخصال، ج 1، ص 206.</ref> و بهشت مشتاق اوست<ref> مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 53.</ref>. او بعد از مرگ، همدم مریم و آسیه خواهد بود<ref> مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 28.</ref>.

# نامگذاری آسمانی: نام‌گذاری حضرت مریم توسط مادر ایشان صورت گرفت: «اِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَم»<ref> آل عمران / 36.</ref> و مریم به معنای عابد یا خدمتگزار است. امّا اسم فاطمه(س) از جانب خداوند متعال تعیین گردید. امام باقر(ع) می‌فرماید: «هنگامی که فاطمه زهرا علیهاالسلام ولادت یافت خداوند متعال به فرشته ای وحی نمود تا این نام (فاطمه) را بر زبان محمّد صلی الله علیه و آله جاری نماید؛ لذا حضرت او را فاطمه نام نهاد».<ref> مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق؛ بحارالأنوار، ج 43، ص 13؛ علل الشرایع، ص 179.</ref>

# مصائب و سختی‌ها: حضرت مریم متحمل مصائب و بلاهای زیادی شد. سخت‌ترین آنها عبارت بود از دوری از مادر و پدر در تمام دوران زندگی، خدمتگزاری بیت المقدس از کودکی، تهمت و سوء ظن مردم در عین پاکی، بارداری و زایمان در تنهایی و غربت، نداشتن محل استراحت و غذا و پناه بردن به کنار درخت خرما، نگهداری کودک بدون پدر با آن برخوردها و نگاه‌های بد مردم. امّا مصائب و سختیهای فاطمه(س) از دوران کودکی حد و حصری نداشت. در بطن مادر تنهایی و نگرانی و حزن مادر را درک می نمود<ref>مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق؛ بحارالأنوار، 43، ص 2.</ref> و چون چشم به دنیا گشود، شاهد اذیت و آزار پدر بود.<ref> نجمی، محمّد صادق، سیری در صحیحین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1359ش؛ صحیح بخاری، ج 1 و 5 به نقل از: سیری در صحیحین، ص 324.</ref> چندی نگذشت که خود را در کنار پدر در شعب ابی طالب متحمل سختی‌ها دید و غم و رنج پدر را با خود تقسیم می نمود و در بیم و هراس پدر از مکه هجرت نمود. رنج‌های پدر در مدینه به ویژه جنگ احد را به عنوان نزدیک ترین زن به پدر بر خود هموار نمود تا نوبت به وفات پدر بزرگوارش رسید. وفات پیامبر صلی الله علیه و آله با حزن، گریه، مصائب، رنجهای طاقت فرسا و قتل فرزندش محسن شروع شد و به آرزوی مرگ و شهادت آن بانو انجامید.<ref>مقاله جایگاه حضرت فاطمه و مریم علیهماالسلام در آیات و روایات نوشته محمد جواد سلیمانپور؛ فصلنامه مشکوة، شماره 81.</ref>