تفسیر آیه «أمن یجیب المضطر»: تفاوت میان نسخه‌ها

{{قرآن بزرگ|أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ

| ترجمه = یا آن که درمانده را چون بخواندش پاسخ می‌دهد و رنج از او دور می‌کند}}

کلمه «مضطر» در لغت به معنی ناچار، لاعلاج، کسی که اضطرار و ناچاری او را گرفته می‌باشد.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۳۷۰ ش، جلد ۷، و ۴۷۶.</ref>

مراد از «اجابت مضطر وقتی که او را بخواند» این است که خدا دعای دعا کنندگان را مستجاب و حوائج‌شان را برمی‌آورد؛ و اگر قید اضطرار را در بین آورد برای این است که در حال اضطرار، دعای داعی از حقیقت برخوردار است و دیگر گزاف و بیهوده نیست؛ چون تا آدمی بیچاره و درمانده نشود؛ دعاهایش آن واقعیت و حقیقت را که در حال اضطرار است ندارد.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج۱۵، ص۵۴۵.</ref> تصریح به عنوان «مضطر» نشان می‌دهد که شرایط اضطرار، یعنی شرایطی که انسان در آن شرایط از همه اسباب و عوامل قطع امید می‌کند این زمینه را فراهم می‌آورد که انسان، خالصانه خدا را بخواند، نتیجه فریاد خواهی خالصانه از خداوند (اذا دعاه) اجابت از سوی خدا را دنبال دارد.

درمانده‌ترین افراد کسی است که گنهکار باشد و از خدا طلب مغفرت کند. آدم ترسیده‌ای که طلب ایمنی می‌کند و بیماری که عافیت می‌خواهد و محبوسی که خواهان خلاص است، همه افراد گرفتاری هستند که بخداوند بزرگ و مهربان پناه می‌برند.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج۱۸، ص۱۳۱.</ref>

خداوند دعای همه را ـ هر گاه شرایطش جمع باشد ـ اجابت می‌کند، ولی در این آیه به ویژه روی عنوان «مضطر» تکیه شده است، به این دلیل که یکی از شرائط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به کلی برگیرد، و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلی را به دست او ببیند، و این درک و دید در حال اضطرار دست می‌دهد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از دانشمندان حوزه، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ ش، جلد ۱۵، ص۵۲۱.</ref> «اضطرار» به معنای کوتاه شدن دست انسان از همه عوامل عادی و مادی است. بنابر این، اجابت دعای مضطر از سوی خدا به این معنا است که خدا با اراده خویش همه علل و عوامل مادی را در جهتی قرار می‌دهد که انسان بتواند با تسلط بر آنها و بهره‌گیری از آنها، به حل مشکلات و رفع گرفتاری‌های خود بپردازد. جمله «و یجعلکم خلفاء الارض» در بیان همین نکته است.<ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان، تفسیر راهنما، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ج۱۳، ص۳۶۸.</ref>

واژه «سوء» به معنای شدّت و سختی و هر چیز مضرّ و زیان‌آور است.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ج۴، ص۴۸۴.</ref> در این آیه گفته شده است که خداوند گرفتاری و سختی‌ها را رفع می‌کند. در تفسیر نمونه آمده است: «در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می‌شود کارد به استخوانش می‌رسد، و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد، تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید، و بن‌بست‌ها را بر طرف سازد، و نور امید در دلها بپاشد، و درهای رحمت به روی انسانها درمانده بگشاید، تنها ذات پاک او است و نه غیر او»<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۵۱۷.</ref>

 

یک: {{قرآن|وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ|ترجمه=و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.»|سوره=غافر|آیه=۶۰}}

 

دو: {{قرآن|وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ|ترجمه=و هرگاه بندگان من، از تو درباره من بپرسند، [بگو] من نزدیکم، و دعای دعاکننده را -به هنگامی که مرا بخواند- اجابت می‌کنم، پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.|سوره=بقره|آیه=۱۸۶}}

 

سه: {{قرآن|فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شَاءَ|ترجمه=و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‌گرداند.|سوره=انعام|آیه=۴۱}}

 

چهار: در جایی دیگر کسانی که دعایشان را استجابت کرده و پس از آن روی می‌گرداند را مذمت کرده است: {{قرآن|وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنَا إِلَیٰ ضُرٍّ مَسَّهُ|ترجمه=و چون انسان را آسیبی رسد، ما را -به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده- می‌خواند، و چون گرفتاریش را برطرف کنیم چنان می‌رود که گویی ما را برای گرفتاریی که به او رسیده، نخوانده است.|سوره=یونس|آیه=۱۲}}

 

پنج: {{قرآن|فَلَمَّا أَنْجَاهُمْ إِذَا هُمْ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ|ترجمه=(خواسته‌شان را اجابت کردیم و) چون خدا آنها را برهاند، بینی که در زمین به ناحق سرکشی کنند.|سوره=یونس|آیه=۲۳}}

 

شش: {{قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ ۚ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ|ترجمه=و [درخواست‌] كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند اجابت مى‌كند و از فضل خويش به آنان زياده مى‌دهد، و[لى‌] براى كافران عذاب سختى خواهد بود.|سوره=شوری|آیه=۲۶}}

روایاتی که سفارش کند با خواندن این آیه گرفتاری‌ای رفع می‌شود یا مریضی شفا پیدا می‌کند وجود ندارد؛ اما معنای خود آیه این را می‌رساند که انسان برای رفع گرفتاری خود اگر خدا را بخواند، خواسته او استجابت می‌شود. با تلاوت این آیه، یک یادآوری به خود انسان است که خداوند در قرآن چنین وعده‌ای داده است.{{پایان پاسخ}}