پیدایش اختلاف در کیفیت وضو: تفاوت میان نسخه‌ها

[[شیعیان]] روش خود را به سیره [[پیامبر(ص)]] اکرم نسبت می دهند. با توجه به دلایل تاریخی، تا زمان [[خلیفه سوم]] اختلافی در شیوه [[وضو]] گرفتن، گزارش نشده است. در زمان عثمان، روشی نو در وضو گرفتن مرسوم گشت. بعد از عثمان، [[امام علی(ع)]] روش پیامبر را به مردم گوشزد می‌نمود، اما همان روش عثمان در بین اهل سنت رواج یافت.

==اختلاف شیعه و اهل سنت در کیفیت وضو==

منبع احکام شرعی و فقهی در [[اسلام]]، [[قرآن]] و [[سنت]] به شمار می‌روند. هر مسئله‌ای باید با این دو منبع مطابقت داشته باشد. وضو از جمله طهارت‌های شرعی است که آداب و شرایط ویژه آن باید از این دو منبع گرفته شود. در شیوه وضو گرفتن میان شیعه و [[اهل سنت]] اختلافاتی وجود دارد که این اختلاف ناشی از برداشت نحوی(فهم متن آیه)، از [[آیه وضو]] می باشد. {{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ|ترجمه=ای اهل ایمان! هنگامی که به [قصدِ] نماز برخواستید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید|سوره=مائده|آیه=۶}}

از نظر شیعیان، شستن صورت و دست ها از آرنج تا نوک انگشتان و مسح سر و پا در وضو لازم است. اما از نظر اهل سنت شستن دو دست از نوک انگشتان تا آرنج(درست برعکس شیعیان) و شستن پا از شرایط صحت وضو می باشد.

==آغاز اختلاف در کیفیت وضو بین مسلمانان==

===اختلافی نبودن کیفیت وضو تا زمان خلیفه سوم===

هیچ اختلافی در نحوه وضو گرفتن بین مسلمانان در زمان [[پیامبر(ص)]]، [[ابوبکر]] و [[عمر]] نقل شده است. تنها نقلی که از اختلاف در کیفیت وضو در زمان عمر آمده است، مسح بر کفش یا پاپوش است که در نقل آمده است: «مردی وضو گرفته و از روی پاپوش مسح کشید، سپس داخل مسجد شد تا نماز بخواند. [[امام علی(ع)]] فرمود وای بر تو بدون وضو نماز می‌خوانی؟ (کنایه از این که وضویت صحیح نیست) گفت: عمر چنین امر کرده. حضرت دست او را گرفت و نزد عمر آورد. فرمود: ببین این مرد چه مطلب نادرستی را به تو نسبت می‌دهد. عمر گفت بله من امر کرده‌ام، زیرا رسول خدا(ص) چنین مسح می‌کرد. حضرت علی(ع) فرمود: آیا چنین مسحی قبل از [[سوره مائده]] بود یا بعد از آن؟! عمر گفت نمی‌دانم. حضرت فرمود پس چرا [[فتوا]] می‌دهی در حالی که نمی دانی.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۵ به نقل از تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۹۷، صحیح مسلم، ج۳، ص۲۴۱–۲۴۶.</ref>

با توجه به این نقل، مسح روی پا مرسوم بوده و عمومیت داشته است. این اختلاف اکنون در بین مذاهب نیست و اختلاف کنونی در شستن یا مسح پا می باشد.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۵–۳۶.</ref>

[[عثمان]] در صدد بیان نحوه وضو گرفتن پیامبر در آمد و وضوی خاص خودش را به پیامبر(ص) نسبت داد.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۸۰–۳۷.</ref> مهمترین منابع اهل سنت نیز به این مطلب تصریح کرده‌اند، چنانکه کنزل العمال منشأ اختلاف را عثمان، آن هم در زمان خلافتش می‌داند.<ref>دانشمند، افسانه خلافت، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۷ به نقل از کنزل العمّال، ج۲، ص۴۴۳؛ سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۸.</ref>  

مسلم نیز در کتاب صحیح بخاری نقل می‌کند که: «عثمان وضو گرفت و گفت «مردم» از رسول خدا(ص) مسائلی را نقل می‌کنند که من نمی‌دانم چیست، ولی من دیدم که رسول خدا(ص) مثل من وضو می‌گرفت، عثمان صورت و دست‌ها را سه مرتبه شست و پس از مسح سر پاهایش را به جای مسح کردن شست و فرمود هر کس چنین وضو بگیرد گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود.»<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۸ به نقل از صحیح مسلم، ج۱، ص۲۰۷.</ref>

این شکل وضو را تنها سه نفر نقل کرده اند، عبدالله بن عمروعاص، عبدالله بن زید و ربیع،<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۸۷ تا ۹۶.</ref> در حالی که امام علی(ع)، [[صحابه رسول خدا(ص)|صحابه]] و [[همسران پیامبر(ص)]] اینچنین نقلی از وضوی پیامبر(ص) نداشته اند.

==اقدامات امام علی(ع) برای جلوگیری از اختلاف در کیفیت وضو==

امام علی(ع) برای جلوگیری از [[بدعت|ابداع]] صورت گرفته اقداماتی، انجام دادند:<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۱۶–۹۹.</ref>

* در روایاتی آمده است که امام علی(ع)، کوزه آبی طلب کردند و صورت و دست‌ها را شستتند (هر کدام دوبار) و سر و پاها را مسح کشیدند، سپس فرمودند: چه کسی از وضوی رسول خدا(ص) می‌پرسید: وضوی پیامبر(ص) چنین بوده است، چنین است وضوی کسی که بدعت ندارد.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۰۰ به نقل از سنن بیهقی، ج۱، ص۷۵.</ref>

* به دستور حضرت عده‌ای مأموریت یافتند، سنت نبوی را در علوم و احکام مختلف ثبت و تدوین کنند. مثلاً علی بن ابی رافع و برادرش عبید الله از طرف حضرت مأمور شدند کتابی در [[فقه]] (وضو و صلاه و …) بنویسند.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۱۴ به نقل از رجال نجاشی، ۶/۲.</ref>

  | بازبینی =شد

  | کیفیت =ب