آثار فارسی خواجه نصیرالدین طوسی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''{{پاسخ}}'''

 

'''آثار فارسی خواجه نصیرالدین طوسی'''(درگذشت: ۶۷۲ ق)، بخشی از آثار مهم این فیلسوف و متکلم را دربرمی‌گیرد. اساس الاقتباس، اوصاف الاشراف، اخلاق ناصری، اخلاق محتشمی، آغاز و انجام از مهمترین آثار فارسی خواجه به شمار می‌رود. وی آثار فارسی دیگری نیز نگاشته است.

نصیرالدین طوسی، محمد بن حسن (درگذشت: ۶۷۲ ق).

اوصاف الاشراف یکی از بهترین و عرفانی‌ترین آثار خواجه نصیرالدین طوسی است، به تقاضای شمس الدین محمد جوینی (م. ۶۸۳) وزیر هلاکو (م. ۶۶۳) و سپس اباقاخان (م. ۶۸۰) و سپس تکودار (معروف به سلطان احمد) نگاشته شده است. اوصاف الاشراف به قرینه مقدّمه آن پس از اخلاق ناصری نوشته شده و اخلاق ناصری در قلاع اسمعیلیه در حدود ۶۳۳ تمام شده‌است.^[۳] از سوئی خواجه در ۶۵۴ از قلاع اسمعیلیه نجات یافت و وزارت شمس الدین جوینی در ۶۶۱ آغاز شده است.<ref>وکیلی، محمدحسن، «[http://erfanvahekmat.com/دانشنامه/اوصاف_الاشراف اوصاف الاشراف]»، عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت، بازدید: ۱۲ مه ۱۴۰۳ش.</ref>

اَخْلاقِ ناصِری، مهم‌ترین رساله در حکمت عملی در دورهٔ اسلامی شناخته می‌شود. خواجه نصیر طوسی این کتاب را زمانی نوشت که در قُهستان و در خدمت حاکم آنجا، ناصرالدین عبدالرحیم، محتشم اسماعیلی بود. خواجه‌نصیر با نوشتن ''اخلاق ناصری‌'' نخستین اثر مهم حکمت عملی، سنتی را بنیاد نهاد که نه در دورهٔ یونانی و نه در دورهٔ اسلامی پیش از او سابقه نداشت. فیلسوفان دورهٔ اسلامی، پیش از او در کلیات حکمت نظری آثاری مهم مانند ''[[دانشنامهٔ علایی‌]]'' به فارسی و ''[[شفا (کتاب)|شفا]]'' به عربی نوشته بودند، اما ''اخلاق ناصری‌'' نخستین اثر در حکمت عملی به‌شمار می‌رود و به همین سبب نیز فیلسوفان متأخر بر خواجه، آن را همچون الگویی در تدوین کلیات حکمت عملی به کار گرفتند. ''اخلاق ناصری‌'' یکی از مهم‌ترین متن‌های فارسی در سدهٔ ۷ق است که تحت تأثیر سبک متداول در دورهٔ مغولان واقع نشده، و حاکی از نوآوری و خلاقیت بسیار است و از این دیدگاه می‌تواند مورد بررسی و استفادهٔ زبان‌شناسان و سبک‌شناسان قرار گیرد.<ref>طباطبائی، جواد، «اخلاق ناصری»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۷، ذیل مدخل.</ref>

آغاز و انجام رسالهٔ مختصر و فشرده‌ای در باب مبدأ و معاد است که در آن اصول عقاید اسلامی را به روش عرفانی تأویل شده است. این کتاب دارای ۲۰ فصل است: دربارهٔ صفت آخرت، مبدأ و معاد، دو جهان و مراتب مردم در آن دو، مکان و زمان آخرت، حشر خلایق، احوال خلق در آن جهان، صراط، نامهٔ اعمال، ثواب و حساب، وزن اعمال، درنوردیدن آسمان‌ها، دمیدن در صور، احوال روز رستاخیز، بهشت و دوزخ، زبانیهٔ دوزخ، جویهای بهشت، خازن بهشت و دوزخ، درخت‌های زقوم و طوبی، حورالعین، ثواب و عقاب و عدل. رسالهٔ آغاز و انجام خواجه نصیرالدین طوسی در ۱۳۱۳ق، ۱۳۲۴ق، ۱۳۱۸ش و ۱۳۳۵ش در شیراز و تهران به چاپ رسیده است. نسخه‌های خطی آن در انگلستان (موزهٔ بریتانیا)، ایران (تهران، مشهد، همدان، قم)، پاکستان، ترکیه و مصر موجود است.<ref>بخش فلسفه و کلام، «آغاز و انجام»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۱، ذیل مدخل.</ref>

ناصرالدین عبدالرحیم، محتشم قهستان(درگذشت: ۶۵۵ق)، نوشتن کتاب اخلاق محتشمی را آغاز کرد، ولی به دلیل اشتغالات مملکتی، نتوانست آن را به پایان ببرد؛ ناگزیر به خواجه طوسی دستور داد کتاب را طبق مصلحت حاکم به پایان برد. در این کتاب، نخست آیات قرآن و سپس اخبار نبوی، آن گاه خبرهای علوی و پس از آن سخنان امامان دیگر شیعی به ویژه [[صحیفه سجادیه]] و در آخر هم سخنان داعیان اسماعیلی و فیلسوفان آورده شده است. سال نگارش کتاب معلوم نیست. محمدتقی دانش‌پژوه(درگذشت:۱۳۷۵ش)، مصحح و نسخه پژوه، می‌گوید: «اخلاق ناصری در ۶۳۳ ساخته شده ولی سال نگارش اخلاق محتشمی معلوم نیست. شاید از سادگی آن بتوان گمان برد که پیش از اخلاق ناصری و گویا برای تبلیغ و دعوت نوشته شده، و پیداست جنبه عملی و مذهبی آن بیشتر از اخلاق ناصری است که فلسفی صرف می‌باشد».<ref>حمید ملک مکان، «خواجه نصیرالدین طوسی و اسماعیلیان»، هفت آسمان، شماره ۹، ۱۳۸۰ش، ص۱۱۴.</ref>