|
|
(۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش}}
| |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}}راههای درمان تکبر چیست؟{{پایان سوال}} |
| عوامل و ریشههای تکبر چیست؟
| | {{پاسخ}}درمان [[تکبر]] راههای گوناگونی دارد، [[خودشناسی]]، [[یاد مرگ]]، [[تواضع]] و توجه به [[پیامدهای تکبر]] از راههای درمان تکبر است. شناخت ضعف خود، بهویژه هنگام تولد و هنگام [[مرگ]]، خودبزرگبینی را در [[انسان]] از بین میبرد. عبادت نیز، که فروتنی نزد خداوند است، باعث ضعیف شدن احساس تکبر میشود. |
| {{پایان سوال}} | |
| {{پاسخ}} | |
|
| |
|
| خودمان را بشناسيم
| | == خودشناسی == |
| | {{اصلی|خودشناسی}} |
| | خودشناسی بهویژه شناخت و یادآوریِ دو مرحله تولد و [[مرگ]] در زندگی در درمان [[تکبر]] تأثیرگذار دانسته شده است. در [[روایت|روایتی]]، [[امام علی(ع)]] این دو مرحله را برای متبکر یادآوری کرده است: «تعجب میکنم از آدم متکبر، کسی که دیروز نطفهای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر میورزد».<ref>مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۷۸، ص۹۴.</ref> |
|
| |
|
| خودشناسي و خودنگري يكي از راههاي اصلي درمان تكبر و غرور به حساب ميآيد. بايد دو مرحله از هستي خود را هميشه به ياد داشته باشيم.
| | اگر انسان همیشه به این دو مرحله از هستی خود توجه داشته باشد، ناتوانی خود را میفهمد و حتی در حال شهرت و مقام نیز، به تکبر دچار نمیگردد. |
|
| |
|
| الف. اينكه چگونه با ضعف و ناتواني از ديار عدم به عالم هستي قدم نهادهايم.
| | == عبادت خداوند و یاد مرگ == |
| | {{اصلی|یاد مرگ|عبادت}} |
| | از عواملی که تکبر و غرور را حتی در موقعیتهایی مانند شهرت و مقام، از بین میبرد، [[عبادت|عبادت خدا]] است. امام علی(ع) یکی از فلسفههای [[نماز]] را پاک شدن انسان از تکبر دانسته است.<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷؛ شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۴۹۲.</ref> |
|
| |
|
| ب. سرانجام زندگي ما به كجا ميانجامد و چگونه در دل خاك جاي گرفته، همه تواناييها و داراييهاي ما كه اينك به آنها فخر ميكنيم، از ما گرفته ميشود.
| | همچنین یاد مرگ میتواند انسان را از انحرافات اخلاقی، از جمله تکبر و خود بزرگبینی جلوگیری کند. بر اساس روایتی، امام علی(ع) به [[انسان]] سفارش کرده [[فخرفروشی|فخر]] و مباهات را کنار گذاشته، تکبر را از خود دور سازید و به یاد [[قبر]] خود باشید.<ref>شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۴۹۱.</ref> |
| | == تواضع == |
| | {{اصلی|تواضع}} |
| | تواضع به معنای فروتنی و شکستهنفسی بوده و ضد تکبر است. هر چه انسان تلاش کند به ویژگی تواضع نزدیکتر شود، از تکبر دورتر خواهد شد. |
|
| |
|
| اگر انسان هميشه به اين دو مرحله از وجود هستي خود توجه داشته باشد، به عجز و ناتواني خود پي ميبرد و حتي در حال شهرت و مقام نيز به غرور و تكبر مبتلا نميشود؛ بلكه مقام و رياست را از سوي خدا دانسته و سعي ميكند در جهت كمال معنوي خود از آن استفاده كند. علي(ع) ميفرمايد: «عَجِبْتُ للمتكبّرِ الّذي كان بالأميس نطفه و يكونُ غَداً جِيفه»<ref>مجلسي، بحار الانوار، بيروت، ج۷۸، ص۹۴.</ref> يعني تعجب ميكنم از آدم متكبر، كسي كه ديروز نطفهاي بيش نبود و فردا هم مرداري بيش نخواهد بود، و در عين حال تكبر ميورزد.
| | برای ایجاد صفت تواضع، راههای گوناگونی گفته شده است؛ یکی از آنها انجام کارهای روزانه به دست خود شخص است. زمانی که انسان، کارهای روزمره خود را انجام دهد و به دیگران تحمیل نکند، بهتدریج احساس تکبر و خودبزرگبینی در او از میان میرود. بر پایه روایتی، [[امام صادق(ع)]] سفارش کرده، انسان کارهای روزانه خود را انجام دهد، تا از بیماری تکبر در امان باشد.<ref>شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۴۹۱.</ref> |
|
| |
|
| ۲. به ياد مرگ باشيم: | | == توجه به پیامدهای تکبر == |
| | {{اصلی|پیامدهای تکبر}} |
| | توجه به پیامدهای تکبر، در ایجاد انگیزه برای درمان و مبارزه با آن تأثیرگذار است. برخی از پیامدهای تکبر از نگاه [[معصومان(ع)]] چنین است: |
| | {{ستون-شروع|۲}} |
| | * بیبهره بودن از [[دوست]] |
| | * فرو رفتن در [[گناه]] |
| | * خواری و [[ذلت]] نزد [[خدا]] |
| | * خواری و ذلت نزد مردم.<ref>محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۶۳.</ref> |
| | {{پایان}} |
| | == تقویت عزت نفس == |
| | {{اصلی|تقویت عزت نفس}} |
| | یکی از عوامل تکبر، احساس حقارت و کوچکی در خود است؛ زیرا وقتی فرد در خود احساس حقارت میکند، ممکن است تلاش کند با بزرگ شمردن خود و تحقیر دیگران، این احساس را از میان ببرد. |
|
| |
|
| ياد مرگ از انحرافات اخلاقي و از جمله تكبر و خود بزرگبيني جلوگيري ميكند. علي(ع) در اين باره ميفرمايد: «ضَعُ فَخْرَك و احطُط كِبركَ، و اذكر قبرَكَ»<ref> شفيعي، سيد محمد، پرورش روح در پرتو چهل حديث، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۱.</ref> فخر و مباهات را كنار بگذار، تكبر را از خود دور ساز، به ياد قبر خودت باش.
| | برای از بین بردن این احساس حقارت، باید انسان [[عزت نفس]] خود را تقویت کند. برای تقویت عزت نفس راههایی گفته شده که برخی از آنها چنین است: |
| | | {{ستون-شروع|۲}} |
| ۳. به عبادت خدا بپردازيم
| | * توجه به مقام بلند انسان |
| | | * توجه به بالاتر بودن [[آبروی مؤمن]] از [[کعبه]] |
| يكي ديگر از عواملي كه ميتواند از تكبر و غرور حتي در موقعيتهاي حساس مانند شهرت و مقام داشتن، جلوگيري كند، عبادت خداست. علي(ع) در اين باره ميفرمايد: «خداوند نماز را جهت منزه ساختن انسانها از تكبر مقرّر داشته است».<ref>شفيعي، سيد محمد، پرورش روح در پرتو چهل حديث، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۱، ص۴۹۲.</ref>
| | * همنشینی با عالمان |
| | | * مطالعه شرح حال [[عارف|عارفان]] و بزرگان [[اخلاق]] |
| براي آن كه به غرور و تكبر مبتلا نشويم بايد به خودشناسي و خودسازي بپردازيم. در غير اين دو صورت امكان ندارد كه بتوانيم از اين صفات ناروا در خود جلوگيري كنيم.
| | * توجه به اینکه عزت و ذلت به دست خدا است و عزت در پیروی از دستورات خدا به دست میآید |
| | | * استفاده از تواناییها و مهارتهای خود در راه خدمت به [[خلق]] |
| نكته ديگر اينكه هر گاه به مقام و موقعيتي دست يافتيم، بايد خودمان را فراموش نكنيم و هميشه به يادمان باشد كه اين مقام و موقعيت براي هميشه باقي نخواهد ماند.
| | * تفکر در [[نعمت|نعمتهای]] ظاهری و باطنی که خداوند به ما داده است |
| | | * تقویت رابطه خود با خدا و [[تفکر]] در [[صفات خدا|صفات]] و [[اسماء الاهی]]. |
| ۴. زندگينامه انسانهاي بزرگي كه با تواضع و فروتني به جاهاي والاي معنوي رسيدهاند را مورد مطالعه قرار گيرد.
| | {{پایان}} |
| | |
| ۵. تواضع
| |
| | |
| تواضع ضد تكبر است و هر چه بكوشيم خود را به صفت تواضع نزديك تر كنيم از تكبر دورتر شدهايم امام حسن-عليه السلام- فرمود: «كسي كه عظمت و بزرگي خدا را درك كند، شايسته نيست كه تكبر ورزد و اظهار بزرگي كند؛ بلكه بايد در بر ابر عظمت خدا از خود تواضع نشان دهد. براي ايجاد صفت تواضع و راه هاي آن به كتاب هاي اخلاقي مثل معراج العاده مراجعه شود. از جمله آن كارها اين است كه كارهاي معمول زندگي را شخصاً انجام بدهيم، در كارهاي خانه به اهل خانه كمك كنيم و....
| |
| | |
| ۱ـ تواضع
| |
| | |
| امام حسن ـ عليهالسّلام ـ فرمود: كسي كه عظمت و بزرگي خدا را درك كند، شايسته نيست كه تكبر ورزد و اظهار بزرگي كند، بلكه ميبايد در برابر عظمت خدا، از خود تواضع نشان دهد. <ref>محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۶.</ref>
| |
| | |
| ۲. خودنگري و خودشناسي
| |
| | |
| اساساً تكبر نيز مانند ديگر صفات ناپسند اخلاقي از بيماريهاي روحي و رواني است كه دامنگير انسان ميشود. طبيعي است براي درمان اين بيماري خطرناك بايد انسان و ويژگيهاي او شناخته شود. از جمله راههاي شناخت خود، خودنگري است.
| |
| | |
| هر قدر ارزشمندي انسان كامل تر گردد، در بازنگري به روحيات خود احساس كوچكي و خردي كرده، خود را از ديگران كوچكتر و پائينتر خواهد ديد. اميرمومنين ـ عليهالسلام ـ فرمود: «در شگفتم از آدم مبتكر: كسي كه ديروز نطفهاي بيش نبود و فردا هم مرداري بيش نخواهد بود، و در عين حال تكبر ميورزد.»<ref> محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۸.</ref> نكتهاي تربيتي كه در اين روايت وجود دارد اين است كه شخص متكبر بايد قدري درباره خودش تأمل كند، از چه آفريده شده و سرانجام اين بدن مادي او چه خواهد بود اگر حقيقت انسان به اين بدن مادي است كه تكبر جايگاهي ندارد (چون انسان از پستترين چيز آفريده شده) و اگر حقيقت انسان به روح و بعد معنوي او است، بايد تلاش نمود كه معنويت را در خويش تقويت نموده و ريشه تكبر را بخشكاند.
| |
| | |
| ۳. پرداختن به كارهاي روزمره زندگي و بار دوش ديگران نبودن
| |
| | |
| يكي از عوامل موثر در درمان تكبر اين است كه فرد، خود متكفل كارهاي روز مرهّاي خود باشد و كارهايش را به ديگران تحميل نكند تا كمكم احساس بزرگي ننمايد.
| |
| | |
| امام صادق ـ عليهالسلام ـ فرمود: «كسي كه لباس خود را وصله كند و كفش خود را با دست خود بدوزد و بار خود را خود بر دوش گيرد، او از بيماري تكبر در امان خواهد بود.»<ref>شفيعي، سيد محمد، پرورش روح در پرتو چهل حديث، دفتر تبليغات اسلامي، ج۱، ص۴۹۱.</ref>
| |
| | |
| ۴. ياد مرگ
| |
| | |
| يكي ديگر از راههاي درمان تكبر اين است كه فرد به ياد مرگ افتد. علي ـ عليهالسلام ـ فرمود: «فخر و مباهات را كنار بگذار، تكبر را از خود دور ساز، به ياد قبر خود باش.»<ref>نهجالبلاغه، انتشارات مشعل، چاپ اول، ۱۳۶۰، خطبه۱۵۳و حكمت شماره ۳۹۸.</ref>
| |
| | |
| ۵. پرداختن به عبادت
| |
| | |
| براي درمان و جلوگيري از تكبر بايد به عبادت پرداخت. علي ـ عليهالسلام ـ فرمود: «خداوند نماز را جهت منزّه ساختن انسانها از تكبر، مقرر داشته است.»<ref>> محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷.</ref>
| |
| | |
| ۶. ايجاد و تقويت صفت تواضع در خود
| |
| | |
| تواضع ضد كبر و درمان قطعي تكبر است و معناي آن را فروتني و شكسته نفسي گفته اند. تواضع نسبت به چند چيز صورت مي پذيرد مثل تواضع نسبت به خداوند، دين خدا، پيامبر و امام، مومنان و مردم. تنها در مقابل اشخاص متكبر و خود خواه تواضع پسنديده نيست؛ البته بايد دقت كرد كه تواضع از صفت بد چابلوسي و تملق سر در نياورد.
| |
| | |
| | |
| {{پایان پاسخ}} | |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = اخلاق | | | شاخه اصلی = اخلاق |
| |شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی | | | شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی |
| |شاخه فرعی۲ = تکبر | | | شاخه فرعی۲ = تکبر |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده = |
| | | بازبینی =شد |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت = ج |
| | کیفیت = | | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | |
| | [[ar:طرق علاج العنجهیة]] |