شرح اصول کافی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}

این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران،‌دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۵.</ref>

شرح ملّا صدرا، در كنار دو شرح ديگر ، يعنى شرح علّامه مجلسى، معروف به مرآة العقول، و شرح ملّا صالح مازندرانى، معروف به شرح اُصول الكافى ، از جمله مهم ترين شرح هاى نوشته شده بر كتاب الكافى است. ملّا صدرا، در مقدّمه شرح خود، به بيان ارزش و جايگاه حديث در ميان مسلمانان پرداخته و احاديث الكافى را بهترين احاديث نقل شده از ائمّه عليهم السلام دانسته است. همچنين احاديث اين كتاب را صدف هاى درياى حكمت و عرفان دانسته است كه وى، عمر خود را صرف تفكّر و تأمّل بر اسرار و معانى آنها كرده؛ ولى به دليل قصور فكر برخى همعصران خود، نتوانسته اين جواهرات را به ديگران، عرضه كند.<ref>«[https://hadith.net/post/6505/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%AF%D8%B1%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%84-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%87%D9%84-%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D9%81%D9%89-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D9%85%D9%84%D8%A7/p531/ شرح ملّاصدرا بر اُصول الكافى]»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.</ref>

==نویسنده==

ژرفاى دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمينه دانش هاى حديثى، اعم از فقه الحديث، رجال الحديث و مصطلحات حديث نيز شگفت آور است. با آن كه از اين شخصيت نامدار در موضوع شرح روايات، بر حسب اطلاع نگارنده، اثرى جز شرح اُصول الكافى به يادگار نمانده، اما همين اثر براى قضاوت درباره دانش حديثى ملّاصدرا از هر جهت كافى است. در عظمت جايگاه اين اثر گرانسنگ و بلنداى انديشه هاى حديثى صدرالمتألهين همين بس كه جامع معقول و منقول، مرحوم علّامه شعرانى در حاشيه خود بر شرح ملّاصالح مازندرانى بر اصول الكافى آنجا كه به آخرين حديثى مى رسد كه ملّاصدرا توفيق شرح آن را داشته است چنين نوشته است: اين حديث، آخرين حديثى است كه صدرالمتألهين شيرازى رحمه الله در اصول الكافى توفيق شرح آن را يافته است. او در اين شرح، نوآورى داشته و در تبيين گفتار ائمه عليهم السلام درباره توحيد و مسائل اصولى، مباحث برهانى را آورده، نه ادلّه خطابى براى اقناع عوام... و آن كه در شرح پيشگام است، بر ساير شارحان برترى دارد؛چه، تمام آنچه در شرح هاى بعدى آمده، يا از لفظ و عين عبارت و محتواى شرح ملّاصدرا برگرفته اند، يا تنها از معنا و محتواى آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبى نزديك به آن را گفته اند. و هيچ كس از شارحان پس از اين حديث كه شرح تحقيقى ملّاصدرا در آن پايان يافته، شرح ژرف و تحقيقى به سان شرح احاديث پيشين ارائه نكرده اند، مگر ياد كرد رخدادهاى تاريخى يا تفاسير لفظى يا به مناسبت نقل يك مطلب.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>

انتخاب كتاب الكافى ظاهرا بدان دليل بوده كه او اين كتاب را بهترين اثر در اين موضوع مى دانسته است؛ زيرا در تمجيد از اين كتاب چنين آورده است: بهترين احاديث گردآورى شده و گرانبهاترين گفتار گوهر بار كه از سوى ائمه عليهم السلام براى ما نقل و روايت شده... روايات كتاب الكافى است كه ثقه الاسلام كلينى آن را گردآورى كرده است.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>

ملّاصدرا برخلاف علّامه مجلسى كه متن روايت را در بالاى هر صفحه نقل كرده و شرح آن را در پايين صفحه آورده ـ، شرح و تفسير احاديث را در متن كتاب، پس از نقل متن روايات، جاى داده است. او، در ابتدا، سند روايت را به نقل از الكافى ارائه مى كند و پس از ذكر نام هر راوى، به صورت مزجى، به بحث هاى رجالى درباره وثاقت يا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روايت را نقل كرده و در پى آن، روايت را از جهت لغوى و مدلولى شرح داده است. از اين جهت، شرح ملّاصدرا به شرح ملّاصالح مازندرانى نزديك است.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>

شرح أصول الكافى, شامل: كتاب العقل, كتاب فضل العلم, كتاب التوحيد و… تا باب يازدهم (كتاب الحجّة) از «اصول كافى» و جمعاً شامل شرح 503 حديث ^۲ است. اين كتاب در سال 1282ق, در يك جلد رحلى چاپ سنگى سپس در سه جلد وزيرى چاپ حروفى شده است. چاپ دوم آن از حديث 343 تا 426 را ندارد.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۸.</ref>

شرح أصول الكافى كه در سال 1044ق,نوشته شده است. ^۲ سال وفات ملاّصدرا 1050ق, است. بنابراين, مسلّم است كه (شرح أصول الكافى), آخرين اثر يا از آخرين آثار ملاّصدراست كه آن را در اواخر عمر, يعنى در 65سالگى تأليف كرده و نسبت به دو كتاب عظيم ديگر او ((تفسير) و (اسفار)), مؤخّر است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۰.</ref>

ملاّصدرا براى شرح احاديث اهل بيت(ع), «كافى» را انتخاب كرده است. او در ديباچه (شرح أصول الكافى) مى گويد: بهترين احاديث و گفتارهايى كه از اهل بيت(ع) براى ما روايت شده و درخشنده ترين سخنانى كه چون مرواريدِ به هم پيوسته از آنان براى ما نقل شده,… احاديث كتاب «كافى», تأليف امين الاسلام و ثقة الأنام, شيخ عالم, كامل مجتهد, بارع فاخر, محمد بن يعقوب كلينى ـ أعلى اللّه قدره وأنار فى السماء بدره ـ است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref>

ملاّصدرا در «شرح أصول الكافى», سند احاديث را هم مورد بررسى قرارداده و از كتابهاى رجالى زير, نام برده و از آنها استفاده كرده است: «رجال» و «فهرست» شيخ طوسى, «رجال» كشّى, «رجال» نجاشى, «التحرير الطاووسى», «خلاصة الأقوال» علاّمه حلّى, حاشيه شهيد ثانى بر «خلاصة الأقوال», حاشيه شيخ محمد بر حاشيه شهيد, «نقد الرجال» تفرشى و «رجال وسيط» استرآبادى. ^۱ امّا به نظر مى رسد كه ملاّصدرا فقط به دو كتاب اخير رجوع مى كرده و از بقيه كتابها توسط اين دو كتابْ استفاده كرده است. ^۲ واضح است كه صدرالمتألهين در علم رجال, فوق العاده نبوده و از نسخه خطّى «شرح أصول الكافى» به خطّ مؤلف, بر مى آيد كه در آغاز, تصميم بررسى رجال سند احاديث را نداشته; زيرا بحثهاى مربوط به سند, در حاشيه نسخه اضافه شده است. ^۳ البته ملاّصدرا در چند جا در بحثهاى رجالى, اظهار نظر و داورى هم كرده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص ۳۷.</ref>

در عظمت و ارجمندى اين شرح, كافى است كه بدانيم امام خمينى(ره) در دو كتاب بسيار گرانقدر خود: «اربعين» و «شرح حديث جنود عقل و جهل», متأثر از «شرح أصول الکافی ملاصدرا بوده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۳۹.</ref>