آقا محمدرضا قمشه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

آقا محمدرضا قمشه‌ای که بوده و چه تأثیری در تاریخ حوزه علمیه داشته است؟{{پایان سوال}}

| عنوان =آقا محمدرضا قمشه‌های

| تصویر =آقا محمدرضا قمشه‌ای.jpg

| اندازه تصویر =  

| توضیح تصویر =تصویری منسوب به آقا محمدرضا قمشه‌ای در جوانی  

| نام کامل =محمدرضا بن ابوالقاسم قمشه‌های

| سرشناسی =آقا محمدرضا قمشه‌ای، صهبا

| تولد =۱۲۴۱ق

| وفات =اول صفر ۱۳۰۶ق  

| استادان =[[سید رضی لاریجانی مازندرانی]]، ملا محمدجعفر لاهیجی  

| شاگردان = میرزا ابراهیم ریاضی زنجانی، [[جهانگیرخان قشقایی]]، [[میرزا هاشم اشکوری]]

| تالیفات =تعلیقات اسفار ملاصدرا، تعلیقات تمهید القواعد ابن تُرکه اصفهانی، تعلیقات الشواهد الربوبیة ملاصدرا، تعلیقات فصوص الحکم ابن‌ عربی  

| تحصیلات =  

| مذهب =شیعه  

| زمینه فعالیت =فلسفه و عرفان  

| علت شهرت =از حکمای اربعه مکتب فلسفی تهران  

| خویشان سرشناس =  

| نحوه درگذشت =  

| محل دفن =سر قبر آقا (مقبره میرزا ابوالقاسم امام‌جمعه در محله مولوی تهران)  

| وبگاه =  

'''آقا محمدرضا قمشه‌ای'''، مشهور به صهبا، دومین حکیم [[مکتب فلسفی تهران]] و یکی از سه فیلسوف بزرگ اسلامی قرن سیزدهم قمری قلمداد شده است.  

آقا محمدرضا قمشه‌ای در مکتب فلسفی تهران‌ به‌ تدریس‌ عرفان‌ و متونی‌ مانند فصوص‌ الحكم‌ و فتوحات‌ مكیه‌ ابن‌عربی و مصباح‌ الانس‌ شهره بود، هرچند [[حكمت متعالیه‌]] را نیز تدریس‌ می‌كرد و به‌ [[حكمت‌ اشراق‌]] هم‌ علاقه‌ و تسلط داشت‌. جایگاه او در عرفان‌ آنچنان‌ بود كه‌ برخی‌ او را ابن‌عربی‌ دوران‌ جدید نامیده‌اند. برخی معتقدند که ورود عرفان نظری به مکتب فلسفی تهران با قمشه‌ای آغاز شده است.

آقا محمدرضا قمشه‌ای را به تخلق به صفات پسندیده اخلاقی و عرفانی ستوده‌اند و او را شاعری لطیف‌طبع به‌شمار برده‌اند. آقا محمدرضا قمشه‌ای شاگردان بسیاری در حکمت و [[عرفان]] پرورش داد که آنان را موجب انتشار حکمت و عرفان در ایران قلمداد کرده‌اند. گفته شده که بسیاری‌ از آثار آقا محمدرضا قمشه‌ای‌، از جمله‌ اكثر غزلیاتی‌ كه‌ به‌ سبک عراقی‌ سروده‌ بوده، از میان رفته است. چند رساله‌ای‌ كه‌ از او باقی‌مانده‌ تقریباً همگی‌ مضامین‌ عرفانی‌ دارند.

آقا محمدرضا قمشه‌ای، مشهور به صهبا، دومین حکیم مکتب فلسفی تهران قلمداد شده است.<ref>نصر، سید حسین، «تهران- حوزه فلسفی و عرفانی تهران»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۸۳ش، ج۸، ص۷۵۱.</ref> [[سید حسین نصر]]، فیلسوف سنت‌گرای ایرانی، او را مكمل‌ [[آقاعلی‌ مدرس طهرانی]] دانسته و این دو را در کنار [[حاج ملاهادی سبزواری‌]] بزرگترین‌ فیلسوفان اسلامی‌ قرن‌ سیزدهم‌ قمری به‌شمار برده است.<ref>نصر، «تهران- حوزه فلسفی و عرفانی تهران»، ص۷۵۱.</ref>

آقا محمدرضا قمشه‌ای در مکتب فلسفی تهران‌ به‌ تدریس‌ عرفان‌ و متونی‌ مانند [[فصوص‌ الحكم‌]]، فتوحات‌ مكیه‌ ابن‌عربی و مصباح‌ الانس‌ شهره بود، هرچند حكمت متعالیه‌ را نیز تدریس‌ می‌كرد و به‌ حكمت‌ اشراق‌ هم‌ علاقه‌ و تسلط داشت‌. جایگاه او در عرفان‌ آنچنان‌ بود كه‌ برخی‌ او را ابن‌عربی‌ دوران‌ جدید نامیده‌اند. گفته شده که او به [[عرفان‌ عملی‌]] نیز توجه‌ داشته است.<ref>نصر، «تهران- حوزه فلسفی و عرفانی تهران»، ص۷۵۱.</ref> قمشه‌ای را شاعری لطیف‌طبع به‌شمار برده‌اند. تخلص او در شاعری صهبا بوده است.<ref>صدوقی‌سها، منوچهر، تحریر ثانی تاریخ حکماء و عرفای متأخر، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۸۱ش، ص۲۶۶-۲۶۷.</ref> عمده اشعار او از میان رفته است، ولی برخی اشعار باقی‌مانده از او را نقل کرده‌اند.<ref>صدوقی‌سها، تحریر ثانی تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص۲۶۸-۲۸۵.</ref>

محمدرضا فرزند ابوالقاسم قمشه‌ای در سال ۱۲۴۱ق در شهر قمشه به‌دنیا آمد. پدر او شیخ ابوالقاسم از فضلای زمان خود بود. از ابتدای تحصیلات او اطلاعی در دست نیست. اما تحصیلات فلسفی و عرفانی او در [[مکتب فلسفی اصفهان]] انجام شد و از استادان او در اصفهان در منابع یاد شده است.<ref>صدوقی‌سها، تحریر ثانی تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص۲۶۱.</ref> قمشه‌ای در اصفهان به تدریس فلسفه و [[عرفان نظری]] پرداخت.<ref>شیرازی، طرائق الحقائق، ج۳، ص۵۰۸.</ref>

در سال ۱۲۸۸ق، که اصفهان دچار قحطی شده بود، قمشه‌ای اموال خود را فروخت و صرف طلاب فقیر کرد و بعد از آن به تهران مهاجرت کرد.<ref>شیرازی، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، تحقیق محمدجعفر محجوب، تهران، کتابخانه سنایی، بی‌تا، ج۳، ص۵۰۸.</ref> برخی علت مهاجرت او به تهران را عرض شکایت از صاحبان قدرت اصفهان قلمداد کرده‌اند. برخی نیز احتمال داده‌اند که رونق‌یافتن مکتب فلسفی تهران و مهاجرت برخی فیلسوفان و عارفان بزرگ به آنجا دلیل اصلی مهاجرت قمشه‌ای به تهران باشد.<ref>صدوقی‌سها، تحریر ثانی تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص۲۶۵.</ref>  

قمشه‌ای پس از مهاجرت به تهران در مدرسه میرزا شفیع صدراعظم، در جلوخان مسجد شاه، به تدریس پرداخت.<ref>شیرازی، طرائق الحقائق، ج۳، ص۵۰۸.</ref> او در تهران تا پایان عمر به‌ تدریس‌ حکمت متعالیه، [[حکمت اشراق]] و عرفان‌ نظری پرداخت.<ref>صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص۲۶۵؛ نصر، سید حسین، «تهران- حوزه فلسفی و عرفانی تهران»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۸۳ش، ج۸، ص۷۵۱.</ref> قمشه‌ای در روز یکشنبه اول صفر ۱۳۰۶ق در تهران درگذشت. درباره مدفن او اختلاف وجود دارد: برخی معتقدند که او در آرامگاه ابن‌بابویه به خاک سپرده شده است؛<ref>شیرازی، طرائق الحقائق، ج۳، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref> اما، جلال‌الدین هُمایی نقل کرده که خود قبر قمشه‌ای را در سر قبر آقا (مقبره میرزا ابوالقاسم امام‌جمعه در محله مولوی تهران) دیده و زیارت کرده است.<ref>صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref>

آقا محمدرضا قمشه‌ای شاگردان بسیاری در حکمت و عرفان پرورش داد که آنان را موجب انتشار حکمت و عرفان در ایران قلمداد کرده‌اند.<ref>طارمی، عباس، شهر هزار حکیم، تهران، انتشارات روزنه، ۱۳۸۲ش، ص۱۰۱.</ref> در منابع، تا پنجاه شاگرد، که همه از بزرگان [[مکتب فلسفی تهران]] بوده‌اند، را برای او ثبت کرده‌اند؛<ref>صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص۲۸۹-۳۰۷.</ref> از جمله:

[[سید حسین نصر]] معتقد است که بسیاری‌ از آثار آقا محمدرضا قمشه‌ای‌، از جمله‌ اكثر غزلیاتی‌ كه‌ با تخلص‌ صهبا به‌ سبک عراقی‌ سروده‌ بوده، از میان رفته است. چند رساله‌ای‌ كه‌ از او باقی‌مانده‌ تقریباً همگی‌ مضامین‌ عرفانی‌ دارند.<ref>نصر، «تهران- حوزه فلسفی و عرفانی تهران»، ص۷۵۰.</ref>