trustworthy
۷٬۳۴۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
نقش علما و روحانیت در | نقش علما و روحانیت در جنگهای روس و ایران در دوره قاجار چه بود؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}'''نقش عالمان شیعه در | {{درگاه|حوزه و روحانیت}}'''نقش عالمان شیعه در جنگ اول ایران و روسیه''' در دوره قاجار شامل صدور فتوا و نگارش رسالههایی درباره [[جهاد]] و تشویق مردم به جهاد با کفار بوده است. | ||
جنگهای ایران و روسیه، شامل دو دوره جنگ میان امپراطوری روسیه و [[دولت قاجار]] بر سر تصرف منطقه قفقاز است كه به شكست ایران و انعقاد عهدنامههای گلستان و تركمانچای و جدا شدن سرزمینیهای قابل توجهی از ایران شد | جنگهای ایران و روسیه، شامل دو دوره جنگ میان امپراطوری روسیه و [[دولت قاجار]] بر سر تصرف منطقه قفقاز است كه به شكست ایران و انعقاد عهدنامههای گلستان و تركمانچای و جدا شدن سرزمینیهای قابل توجهی از ایران شد. | ||
دوره درگیری ایران در این جنگها مقارن با حکومت [[فتحعلیشاه قاجار]] بود که دوران نفوذ چشمگیر [[عالمان شیعه]] در دربار و حکومت به شمار میرود. در جنگ اول ایران و روسیه، عالمان برجسته شیعه، چون شاهد سقوط سرزمینهای اسلامی به دست | دوره درگیری ایران در این جنگها مقارن با حکومت [[فتحعلیشاه قاجار]] بود که دوران نفوذ چشمگیر [[عالمان شیعه]] در دربار و حکومت به شمار میرود. در جنگ اول ایران و روسیه، عالمان برجسته شیعه، چون شاهد سقوط سرزمینهای اسلامی به دست کافران بودند، به درخواست فتحعلیشاه برای صدور [[فتوا]] پاسخ مثبت دادند. رسائل و فتاوایی برای مقابله با روسها نوشتند. میرزا عیسی قائممقام فراهانی، وزیر عباس میرزا نایب السلطنه، مسئولیت جمعآوری فتواهای جهاد با روسها را برعهده گرفت. او به دستور عباس میرزا این فتواها را در کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد جمعآوری کرد. | ||
== بستر سیاسی و دینی جنگهای ایران روسیه == | |||
[[پرونده:نقاشی از جنگ های ایران و روسیه.jpg|بندانگشتی|نقاشی از جنگهای ایران و روسیه اثر محمودخان ملک الشعراء|300x300پیکسل]] | |||
جنگهای ایران و روسیه، شامل دو دوره جنگ میان امپراطوری روسیه و دولت قاجار بر سر تصرف منطقه قفقاز است. در ان جنگها به شكست ایران و انعقاد عهدنامههای گلستان و تركمانچای و جدا شدن سرزمینیهای قابل توجهی از ایران شد.<ref>مصدق، علیاصغر، «جنگهای ایران و روس»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۱۱، ص۱۵۱.</ref> جنگ اول میان سالهای ۱۲۱۸-۱۲۲۸ق (۱۸۰۳-۱۸۱۳م) بوده است.<ref>وقایعنگار مروزی، میرزا محمدصادق، تایخ جنگهای ایران و روس (یادداشت های میرزا محمدصادق وقایعنگار مروزی از آغاز تا عهدنامه ترکمانچای)، محقق امیرهوشنگ آذر، بیجا، ناشر محقق، ۱۳۶۹ش، ص۲۵.</ref> مهمترین علت این جنگها را سیاستهای توسعهطلبانه دولت روسیه به دلیل رشد سرمایههای تجاری دانستهاند.<ref>مصدق، «جنگهای ایران و روس»، ص۱۵۱.</ref> | |||
ظهور سیاسی [[عالمان شیعه]] در تاریخ معاصر ایران را به اوایل قرن نوزدهم میلادی بازگرداندهاند.<ref>پزشکی، محمد و دیگران، انقلاب اسلامی و چرایی و چگونی رخداد آن، قم، نشر معارف، ۱۳۸۱ش، ص۴۰.</ref> در دوران سلطنت فتحعلیشاه قاجار (۱۲۱۲-۱۲۵۰ق)، به دلیل علایق مذهبی شاه، قدرت روحانیان شیعه افزایش یافت و آنان حضور گستردهای در حکومت یافتند. مباحثات مذهبی میان [[عالمان مشهور اخباری|اخباریان]] و اصولیان در دوران فتحعلیشاه نیز ادامه داشت. شاه شخصاً در این مناظرات مذهبی به نفع اصولیان وارد میشد.<ref>کاظمی موسوی، سید احمد، خاقان صاحبقران و علمای زمان: نقش فتحعلیشاه قاجار در شکلگیری روندها و نهادهای مذهبی نو، تهران، انتشارات آگاه، ۱۳۹۷ش، ص۱۷-۱۹.</ref> | |||
در این دوره، با توجه به تسلط گفتمان مذهبی بر جامعه، رابطهای دوسویه میان حکومت و روحانیت شکل گرفت. شاه قاجار برای جلب حمایت عالمان زمان، فعالیتهای مذهبی چون بازسازی اماکن متبرکه را انجام میداد و به برخی عالمان مناصب دولتی واگذار میکرد. ولی عده بسیاری از عالمان شیعه در این دوره مستقل بودند و قدرت معنوی داشتند و همین موجب توجه و حرفشنوی حکومت از آنان میشد.<ref>برای اطلاع کامل تر ن.ک: الگار، حامد، دین و دولت در ایران (نقش علما در دوره قاجار)، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، انتشارات توس، ۱۳۶۹ش، ص۸۷-۱۲۸. </ref> | |||
== | == نقش فتواهای جهاد عالمان شیعه در جنگ اول == | ||
در دوره اول جنگهای ایران و روس، حکومت برای جلب کمک مالی و نظامی مردم و نخبگان نظامی و ایلاتی تلاش کرد تا جنگ با روسیه را از نبرد نظامی به نبرد عقیدتی [[اسلام]] در برابر [[کفر]] تعریف کند. دولت قاجار در این راستا تلاش کرد تا حمله روسها را نه یک حمله نظامی و سیاسی به قلمرو یک حکومت، بلکه حمله به قلمرو اسلام شیعی برای از بین بردن اسلام و مسلط کردن کفر تعریف کند. از این طریق درصدد گرفتن فتاوای جهادی از علمای اصولی برآمد تا از طریق آنها به نبرد خود با روسیه مشروعیت بخشد. عالمان برجسته این دوره بهجهت سقوط سرزمینهای اسلامی به دست کفار، به درخواست فتحعلیشاه پاسخ مثبت دادند. رسائل و فتاوایی برای مقابله با روسها نوشتند تا با آنان همراهی کرده باشند.<ref>زرگرینژاد، غلامحسین، «بررسی احکام الجهاد و اساب الرشاد نخستین اثر در تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران»، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، شماره ۱۵۵، پاییز ۱۳۷۹ش، ص۳۷۸-۳۸۰.</ref> | |||
در | میرزا عیسی قائممقام فراهانی، وزیر عباس میرزا نایب السلطنه، مسئولیت جمعآوری فتواهای جهاد با روسها را برعهده گرفت. او برای این کار ملا محمدباقر سلماسی و صدرالدین تبریزی را با سرعت تمام نزد شیخ جعفر نجفی صاحب کتاب کشف الغطاء و سید علی طباطبایی صاحب ریاض المسائل فرستاد و نامههایی نیز برای علمای شهرهای قم، اصفهان، یزد و کاشان نگاشت و در مدتی کوتاه رسالههای جهادی و فتواهای بسیاری در باب وجوب جهاد با روسها صادر شد. فرستادگان به عراق نیز، پس از ملاقات و گفتوگو با عالمان مورد نظر و دریافت فتواها و رسالههای جهادیه آنان با شتاب بازگشتند و فتواها و رسالهها را تحویل میرزا عیسی قائممقام دادند.<ref>زرگرینژاد، «بررسی احکام الجهاد و اساب الرشاد نخستین اثر در تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران»، ص۳۸۲.</ref> به دستور عباس میرزا این فتواها و رسالهها توسط [[قائممقام فراهانی]] در کتاب احکام الجهاد و اسباب الرشاد جمعآوری شدند.<ref>سپهر، محمدتقی بن محمدعلی، ناسخ التواریخ، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۱۸۴-۱۸۵؛ نیز: قائم مقام بزرگ فراهانی، عیسی بن حسن، احکام الجهاد و اسباب الرشاد، تحقیق غلامحسین زرگرینژاد، تهران، انتشارات بقعه،۱۳۸۰ش، ص۸۲.</ref> | ||
بنابر منابع نام این عالمان چنین است: | |||
{{ستون|۲}} | |||
* شیخ محمدحسن نجفی مشهور به کاشف الغظاء | |||
* میرزا ابوالقاسم قمی مشهور به میرزای قمی | |||
* آقا سید علی طباطبایی مشهور به صاحب ریاض | |||
* سید محمد بن سید علی طباطبایی مشهور به مجاهد | |||
* شیخ محمدحسن قزوینی | |||
* حاج میرمحمدحسین اصفهانی | |||
* ملا علیاکبر اصفهانی | |||
* آقا شیخ هاشم کعبی | |||
* ملا محمدرضا همدانی | |||
* ملا احمد نراقی | |||
* میرزا محمدحسین خاتون آبادی امام جمعه اصفهان.<ref>زرگرینژاد، «بررسی احکام الجهاد و اساب الرشاد نخستین اثر در تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران»، ص۳۸۳.</ref> | |||
{{پایان}} | |||
عالمان شیعه در این فتواها فتحعلیشاه را از جانب خود بهعنوان فرمانده سپاه اسلام برای مقابله با روسها منصوب کردند و به او برای اخذ مالیات از مردم برای مقابله با روسها اختیار دادند. برخی معتقدند که این اقدام عالمان را نباید بهعنوان مشروعیتبخشی به حکومت قاجاریه تلقی کرد، بلکه این عمل نوعی تأیید بر نقش عالمان شیعه بهعنوان منبع مشروعیت حکومت قاجار بر اساس [[نظریه نیابت عامه فقیهان]] بود.<ref>الگار، دین و دولت در ایران، ص۴۸-۴۹.</ref> | عالمان شیعه در این فتواها فتحعلیشاه را از جانب خود بهعنوان فرمانده سپاه اسلام برای مقابله با روسها منصوب کردند و به او برای اخذ مالیات از مردم برای مقابله با روسها اختیار دادند. برخی معتقدند که این اقدام عالمان را نباید بهعنوان مشروعیتبخشی به حکومت قاجاریه تلقی کرد، بلکه این عمل نوعی تأیید بر نقش عالمان شیعه بهعنوان منبع مشروعیت حکومت قاجار بر اساس [[نظریه نیابت عامه فقیهان]] بود.<ref>الگار، دین و دولت در ایران، ص۴۸-۴۹.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[نقش عالمان شیعه در جنگ دوم ایران و روسیه]] | |||
* [[جایگاه کتاب احکام الجهاد در جنگهای ایران روس در دوره قاجار]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
خط ۵۳: | خط ۶۳: | ||
| تغییر مسیر =شد | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | | اولویت =ج |