سهو النبی: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره سهو نبی در نماز یا این که روزی بر اثر غلبه خواب نماز صبح آن حضرت قضا شد، روایاتی آمده است؛<ref>کلینی، محمّد بن یعقوب، الفروع فی الکافی، تهران، نشر دار الکتب اسلامیه، ۱۳۷۷ ش، ج۳، ص۳۵۵، باب من تکلم فی صلاته، حدیث ۱، صدوق، من لا یحضره الفقیه، قم، نشر جامعه مدرسین، بی‌تا، ج۱، ص۳۵۸، حدیث ۱۰۳۱.</ref> و صدوق نیز درباره سهو نبی در نماز آورده این روایت را آورده است: «ان الله تعالی انام رسوله عن صلاه الفجر و اسهاه فی صلاته فسلم فی رکعتین»؛<ref>صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، نشر پیشین، ص۳۵۸، حدیث ۱۰۳۱.</ref> یعنی خداوند رسول خود را به خواب برد تا آفتاب طلوع کرد و نماز صبح او قضا شد، و نیز او را دچار سهو کرد تا در نمازی در رکعت دوم سلام بگوید. صدوق بر اساس این روایت معتقد بر نظریه «اسهاء» شده است و مرادش آن است که پیامبر به خودی خود دچار سهو و فراموشی نمی‌گردد، لیکن گاه خداوند او را دچار فراموشی می‌کند تا حکم سهو در نماز را عملاً به مردم تعلیم دهد یا به جهت این که بشر بودن انبیا هر چه بیشتر برای مردم روشن گردد تا مبادا درباره آنها غلوّ کرده برای آنان مقامی بالاتر از بندگی قائل شوند، به تعبیر دیگر: بین سهو پیامبر با سهو انسان‌های عادی تفاوت وجود دارد؛ زیرا سهو انبیا رحمانی است، بر خلاف سهو سایر مردم که شیطانی است.

علما پاسخهای مفیدی در این زمینه مطرح کرده‌اند که به بعضی آنها اشاره می‌شود:

۱. قرائن و شواهدی عقلی کافی وجود دارد بر این که پیامبر همان گونه که در بیداری از گزند سهو و نسیان مصون است، از هرگونه کارهای غیر معصومانه و استیلای غیر معصومانه خواب نیز محفوظ است. البته خواب و بیداری بدن، نقص و کمال نیست؛ ولی خواب روح نقص است و از آنجا که معصوم در حالت خوابِ بدنی نیز شاهد اعمال امّت خود است تا در روز رستاخیر نسبت به آنها شهادت دهد، چنانچه قرآن فرمود: {{قرآن|و جئنا بک علی هولاء شهیداً<ref>نساء/ ۴۱.</ref> از کمال عدم تسلّط خواب بر روحش بهره‌مند است؛ و خواب چشم و سکون بدن، نه نقص است و نه منافی احاطه وجودی روح انسان کامل بر عالم و آدم. پیامبر اکرم(ص) شهید شهدا و گواه گواهان است؛ بنابراین بر همه اعمال مردم احاطه وجودی دارد؛ پس همان گونه که فرشتگان از گزند سهو و نسیان و خواب در امانند، معلّم آنها، انسان کامل، نیز از امور یاد شده مصون است و هیچ گونه غفلتی بدو دست نمی‌دهد.

۲. عمومات و روایاتی وجود دارد که وقوع هر گونه سهو و نسیانی را از پیامبر نفی می‌کند، به گونه که در برخی روایات صریحاً وقوع سهو در نماز پیامبر(ص) انکار گردیده است؛ مثلاً زراره از امام صادق(ع) سؤال می‌کند: آیا پیامبر در عمر خود سجده سهو به جا آورد؟ امام در پاسخ می‌فرماید: نه، پیامبر سجده سهو انجام نداد، بلکه هیچ انسان آگاه و عالمی، سجده سهو به جا نمی‌آورد؛ یعنی سجده سهو برای کسانی است که از یاد خدا غافل شده‌اند، دچار فراموشی و زیاده و نقصان در اجزای نماز می‌گردند؛ امّا کسانی که دائماً خود را در محضر خدا می‌بینند و حتّی در غیر نماز نیز لحظه‌ای از توجّه به او غفلت نمی‌کنند چگونه ممکن است در نماز دچار سهو گردیده، نیاز به سجده سهو پیدا نمایند؟!<ref>یوسفیان، حسن، پژوهشی در عصمت معصومان، نشر پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۷۷ ش، ص۲۴۹.</ref>

۵. که بعید نیست این گونه روایات که در کتب شیعه آمده ز باب تقیّه گفته شده باشد؛ زیرا در کتاب‌های اهل سنّت، مسئله سهو نبی در نماز بسیار مطرح شده، و اهل سنّت عصمت را به آن نحو کامل و دقیق که شیعه معتقد است باور ندارند، لذا روایاتی در کتاب‌های آنها در این زمینه نقل شده است و بعید نیست که روایات کتاب‌های شیعه از باب تقیه باشد، چنان‌که شیخ طوسی می‌گوید: «آنچه که من بر اساس آن فتوا می‌دهم، مضمون روایاتی است که صدور سهو در نماز پیامبر را نفی می‌کند؛ امّا اخباری که دلالت بر سهو پیامبر در نماز دارد، مورد پذیرش ما نیستند، چون موافق با نظریه اهل سنّت می‌باشند و لذا معلوم می‌شود که از روی تقیه صادر شده است.»<ref>طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، بیروت، نشر دار التعاریف للمطبوعات، ۱۴۱۲ ق، ج۲، ص۳۵۱.</ref>