ضرورت وجود امام و حجت خدا در زمین: تفاوت میان نسخه‌ها

با توجه به اینکه در احادیث شیعه آمده است حجت خدا باید ظاهر باشد، آیا امام غائب شیعیان می‌تواند حجت خدا باشد؟ مثلاً وقتی از امام صادق(ع) سؤال شد آیا زمین پایدار می‌ماند بدون عالمی زنده و آشکار که مردم به او در خلال و حرام خود پناه برند؟ فرمود اگر چنین باشد خدا پرستش نخواهد شد. (علل الشرائع، ج۱، ص ۱۹۵) یا اینکه از امام صادق(ع) نقل شده است إن الحجة لا تقوم لله عز و جل علی خلقه إلا بإمام حتی یعرف (الکافی، ج‏۱، ص۱۷۷) یعنی از طرف خدا بر خلق او اتمام حجت نشود جز به وجود امام تا شناخته شود.

در مذهب امامیه در هر زمانی وجود امام و حجت خدا ضروری است. درباره حجت خدا احادیث گوناگونی نقل شده است. برخی از این احادیث بر لزوم اصل حجت خدا چه اینکه حاضر باشد و چه اینکه غائب باشد دلالت دارند. در این نوع احادیث از کلمه امام استفاده شده است. اما برخی احادیث برای اینکه مردم حلال و حرام را بدانند و خداوند مورد پرستش قرار بگیرد، از عالم آشکار سخن گفته است. البته کلمه عالم معمولاً در کلام امامان بر امام اطلاق شده است که انصراف به امام حاضر دارند اما در [[زمان غیبت]] بر طبق احادیث منقول از امامان (ع) بر عالمان دین قابل تطبیق است؛ بنابراین احادیثی که اصل وجود حجت خدا را در زمین لازم می‌دانند، همه امامان حتی امام غایب را هم شامل می‌شود.

 

 

۱. در قرآن آمده است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا و رسول و اولیای امور خودتان فرمانبرداری کنید».<ref>سوره نساء، آیه 59</ref> پس خدا معرفت ائمّه را از آن جهت واجب کرد که فرمانبرداری ایشان را واجب ساخت، همان گونه که شناختن خود و شناختن پیامبرش را (ص). همچنین خداوند متعال فرموده است: «روزی که بخوانیم هر دسته از مردم را به امام ایشان، پس کسانی که نامه آنان به دست راستشان داده شود، نامه خود را بخوانند و به اندازه تار میان هسته خرما بر ایشان ستم نخواهد شد».<ref>سوره بنی اسرائیل، آیه 71.</ref> و این درست نیست که کسی به چیزی خوانده شود که دانستن و شناختن آن بر وی واجب نباشد.<ref>شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الافصاح فی امامة امیر المؤمنین علی بن ابی طالب، نجف، حیدریه، چ2، 1950م، ص 3.</ref>

 

۲. این حدیث از پیغمبر(ص) به تواتر رسیده است که گفت: «هر کس بمیرد و [[امام زمان]] خود را نشناسد، همچون کسی است که بر جاهلیّت مرده باشد». این حدیث صراحت دارد بر اینکه جاهل بودن نسبت به امام سبب بیرون رفتن از اسلام است.<ref>الافصاح فی امامة امیر المؤمنین علی بن ابی طالب، ص 3- 4.</ref>

== بررسی احادیث دال بر حجیت امام ==

احادیثی که درباره حجت بودن امام نقل شده بر دو نوع است در برخی از کلمه عالم و در برخی دیگر از کلمه امام استفاده شده است؛ مثلاً وقتی که از امام صادق(ع) سؤال می‌شود آیا زمین پایدار می‌ماند بدون عالمی زنده و آشکار که مردم به او پناه برند در حلال و حرام خود فرمود؟ اگر چنین باشد خدا پرستش نخواهد شد.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرائع، ‏قم، کتاب فروشی داوری‏، چ1، 1385 ش / 1966 م، ج1، ص 195.</ref> یا ابو بصیر از حضرت صادق(ع) نقل کرد که فرمود خداوند زمین را خالی از عالمی که عارف به زیادی و نقصان باشد نمی‌گذارد اگر مؤمنین چیزی به دین بیفزایند آن‌ها را متوجه نماید و اگر چیزی کم کنند بر ایشان تکمیل نماید... .<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرائع، ‏ ج۱، ص۹۶.</ref>

بر اساس آموزه‌های اسلامی و شیعی، غیبت امام زمان (ع) به معنای انقطاع مطلق رابطه حضرت با مردم و جهان نیست. بلکه غیبت به معنای پنهان بودن حضرت از انظار عمومی است یعنی حضرت در شرایط غیبت ضمن اشتغال به امور شخصی به‌طور ناشناس در جامعه حضور دارد و حوادث و رخدادهای اجتماعی و مشکلات مردم را به‌طور کامل زیر نظر دارد و خصوصاً نسبت به شیعیان و دوستانش عنایت خاصی دارد و از وضع آنان باخبر است و مراقبت می‌نماید. چنان‌که خود حضرت «ع» در یکی از توقیعاتشان به شیخ مفید (ره) می‌نویسد: «ما شما را رها نکرده و در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نمی‌کنیم و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم، پس تقوی پیشه کنید و ما را یاری نمائید تا از فتنه‌هایی که به شما روی می‌آورد، شما را نجات بخشیم…»<ref>الاحتجاج، ابومنصور طبرسی، ج۲، ص ۴۹۷، انتشارات سعید، نشر مرتضی، مشهد.</ref>

بنابراین چنان‌که از روایات استفاده می‌شود، مفهوم غائب بودن حضرت (ع) به معنای وجود نامرئی و بریده از جامعه انسانی نیست، بلکه به معنای وجود عینی و حضور فیزیکی است که مانند دیگران دارای زندگی طبیعی می‌باشد. با این تفاوت که طبق دستور الهی بنا به مصالحی تا زمان رسیدن فرمان ظهور، از انظار عمومی مخفی است و به‌طور ناشناس زندگی می‌کند. این به معنای آن نیست که مردم نیز از آن حضرت پنهان باشند بلکه حضرت در شرایط غیبت نیز همانند شرایط حضور از حوادث جامعه آگاه است و نسبت به کلیه امور جاری اشراف کامل دارد از شادی و پیروزی مسلمانان شاد می‌شود و از مشکلات و گرفتاری آنان غمگین می‌گردد و تا جایی که با فلسفه غیبت منافات نداشته باشد از بیچارگان فریادرسی می‌کند. بیماران را شفا می‌بخشد و در مجالس حاضر می‌شود و….

به همین جهت وقتی از پیامبر اکرم (ص) در مورد آثار و فوائد امام مهدی در عصر غیبت سؤال گردید، در پاسخ فرمود: «والذی بعثنی بالنبوه انهم ینتفعون به و یستضیئون بولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و ان جللها السحاب.»<ref>ینابیع الموده، قندوزی، ج۳، ص۱۷۰، مؤسسه الاعلمی، بیروت، لبنان.</ref> قسم به آن خدای که من را به پیامبری مبعوث فرمود، مردم در آن زمان همانند آفتاب در پس پرده ابر از وجود مهدی (علیه السلام) بهره می‌برند و از نور ولایت او نورانی می‌گردند.

از این نظر وجود امام غائب (علیه السلام) قطع نظر از فوائد بیشماری دیگری که دارد، مهم‌ترین عامل استحکام روحی و دلگرمی شیعیان و منتظران حضرت به‌شمار می‌آید و انگیزه مبارزه برای استقرار عدل و قسط و رسیدن به عصر شکوهمند ظهور را در جان آنان بارور می‌سازد. دقیقاً همین روحیه و اعتقاد زنده، تفکر پویای شیعی را از دیگران متمایز نموده است و باعث بقاء رشد و بالندگی روزافزون جامعه شیعی گردیده است.

{{پانویس|۲}}