عوامل دروغگویی: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از عواملی که باعث می‌شود افراد، به‌ویژه کودکان و نوجوانان به دروغگویی عادت کنند، وجود الگوهای نامناسب است. دروغ‌گویی والدین و اطرافیان، تأثیر ناخودآگاه در فرزندان گذاشته و زمینه درغگو شدن را در آنها فراهم می‌کند. خانواده اولین محیط تربیتی محسوب می‌شود و گفتار، در تربیت و شکل‌دهی رفتار فرزندان مؤثر است.<ref>برای مطالعه بیشتر در زمینه الگوپذیری فرزندان از عادتهای ناهنجار والدین مراجعه شود: کریمی‌نیا، محمدعلی، الگوهای تربیتی، پیام مهدی، ۱۳۸۰، ص۱۴۸–۱۳۰.</ref>

عدّه‌ای از روانشناسان معتقدند که دروغ نشان دهنده نیازها و تمایلات ارضاء نشده افراد است. به هر میزان نیازهای ارضاء نشده در افراد بیشتر باشد، احساس کمبود در آنان بیشتر است و چون ارضای آن نیازها به صورت طبیعی و واقعی نتوانسته است برای آنها محقق شود، سعی می‌کنند به صورت تخیّلی و گفتن مطالب دروغ، خود را قانع سازند. این امر در خصوص افرادی که در زندگی‌شان کمتر مورد توجّه و محبّت والدین قرار گرفته‌اند، بیشتر صادق است. حتی دروغگویی در دوران بزرگسالی امکان دارد به سبب کمبود محبّت در دوران کودکی باشد.

 

یکی از مهم‌ترین علل دروغگویی در کودکان و بزرگسالان ترس از مجازات، خدشه‌دار شدن آبرو و جایگاه اجتماعی افراد است. افراد بزرگسال از ترس این‌که اگر همیشه راست بگویند ممکن است موقعیت اجتماعی‌شان را از دست بدهند، لذا برای حفظ آن به دروغ متوسّل می‌شوند؛ امّا کودکان و نوجوانان از ترس مجازات و تنبیه والدین به دروغ پناه می‌برند. مُچ‌گیری و بازجویی‌های والدین و مربیان گاه باعث می‌شود که فرزندان و دانش‌آموزان واقعیت‌ها را کتمان نموده و به تحریف واقعیت‌ها روی آورند. تحقیقی که روی کودکان شش تا چهارده ساله انجام شده نیز این مطلب را تأیید می‌کند. این پژوهش نشان می‌دهد که ۷۱ درصد علّت دروغگویی افراد را ترس تشکیل می‌دهد.<ref>مسروب بالایان، روان‌شناسی کودک به زبان ساده، انتشارات شمس، ۱۳۷۰، ص۵۲.</ref>

یکی دیگر از عواملی که باعث می‌شود افراد دروغگویی کنند، کم‌عقلی آنان است. به این معنا که اگر تعقّل داشته باشند و پیامدهای دروغ را درنظر بگیرند، هیچگاه دروغ نخواهند گفت. امّا وقتی می‌بینیم مرتب دروغ می‌گویند و هیچ توجّهی به پیامدهای منفی دروغ و حکم اسلام درباره آن ندارند، می‌دانیم که این افراد از نیروی تعقّل و اندیشه سالم برخوردار نیستند، امیرالمؤمنین علی(ع) در این‌باره می‌فرماید: «مَا کَذَبَ عاقلٌ»؛ انسان عاقل دروغ نمی‌گوید».<ref>غررالحکم، حرف ایمیم.</ref>

== ۶. برای ایجاد ارتباط ==

گاهی افراد به دلیل ضعف‌هایی که در خود حس می‌کنند و آن را برای خود مجاز نمی‌شمارند، برای ارتباط با دیگران می‌کوشند روی این نقاط ضعف را بپوشانند؛ از این روی متوجه دروغ می‌گردند. اگر در یک جمع نوعی ارزش حاکم باشد و شخص برای پیوستن به آن جمع از آن ارزش پذیرفته شده بی نصیب باشد، به نوعی می‌کوشد با بستن دروغ خود را دارای صلاحیت نشان دهد. مثلاً اگر در جمعی مدرک تحصیلی مهم باشد، شخصی به دروغ خود را آدمی تحصیل کرده و صاحب فکر جا بزند و کارهایی شبیه به آن.

== ۷. برای رسیدن به هدف ==

اگر اشخاص به هدفی متوجه اند و می‌خواهند به هر قیمتی که شده به آن دست بیابند یکی از راه‌های پیش رو و مدم دستی خود را درغ می‌دانند و به آن متوسل می‌شوند؛ مثل افرادی که در خواستگاری از یک دختر خود را پولدار و صاحب نفوذ و امثال آن جا می‌زنند.

 

# توجّه داشته باشد که اگر دروغگویی را ترک نکند، فرد دروغگو بر اثر فراموشی، در بعضی موارد، گفته خود را تکذیب نموده، خلاف آن را بیان می‌کند و در نتیجه بین مردم رسوا می‌گردد.

در پایان لازم است به این نکته توجّه شود که! درمان دروغگویی احتیاج به تصمیم جدی و گذشت زمان دارد؛ زیرا از بین بردن یک رفتار زشت و جایگزین کردن خُلق‌نیک و شایسته، با یک بار و چندبار امکان‌پذیر نیست، باید افراد را تشویق نمود تا مدّتی به اعمال نیک و شایسته بپردازند و از کار زشت مانند دروغ دست بردارند.

۳. گناهان کبیره، شهید دستغیب شیرازی، شیراز کانون تربیت.