۱٬۴۰۷
ویرایش
روش‌های تفسیری: تفاوت میان نسخه‌ها
ابرابزار
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '| شاخه فرعی۲ = روش‌ها و مبانی تفسیر ' به '| شاخه فرعی۲ = روش‌ها و مبانی تفسیری ') |
(ابرابزار) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
'''روش‌های تفسیری''' متنوعی در تفسیر [[قرآن]] به کار رفته است، از جمله [[تفسیر قرآن به قرآن]]، [[تفسیر روایی]]، [[تفسیر عقلی]] و [[تفسیر علمی]]؛ مستند یا مستنداتی که مفسران در فهم و تفسیر آیات [[قرآن]] از آن بهره گرفته‌اند، «روش تفسیر»، نامیده می‌شود. نوع نگرش مفسر هم در تفسیر مؤثر است، که تفسیر مطابق پیشینه و توانایی نویسنده و گرایش او نگارش شده است. نگرش‌هایی چون فلسفی و کلامی از این قبیل هستند. روش و نگرش در تفسیر قرآن کاربردی جداگانه داشته و شناخت این موضوع می‌تواند کمک شایانی در فهم محتوای تفسیر داشته باشد. | |||
در تفسیر [[قرآن]] | |||
== تفسیر قرآن به قرآن == | == تفسیر قرآن به قرآن == | ||
{{اصلی|تفسیر قرآن به قرآن}} | {{اصلی|تفسیر قرآن به قرآن}} | ||
مقصود | مقصود این است که هر آیه‌ای به کمک و استعانت از آیات دیگر تفسیر شود، زیرا برخی آیات مبین آیات دیگر است. این شیوه، برگرفته از [[پیامبر(ص)]] و [[امامان معصوم(ع)]] در تفسیر آیات می‌باشد. | ||
[[حضرت | [[حضرت علی(ع)]] فرمودند: {{متن عربی|كتاب الله … ينطلق بعضه ببعض و يشهد بعضه علي بعض|ترجمه=كتاب خدا… برخي از آن براي برخي ديگر گويا و برخي از آن براي بعض ديگر گواه است}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۳.</ref> | ||
این شیوه از تفسیر، از متقن‌ترین شیوه‌های تفسیری است. علمایی هم چون [[علامه طباطبایی(ره)]]، [[تفسیر المیزان]] را به همین شیوه به رشته تحریر درآورده است. | |||
== تفسیر روایی == | == تفسیر روایی == | ||
{{اصلی|تفسیر روایی}} | {{اصلی|تفسیر روایی}} | ||
تفسیر قرآن کریم به روایات و سنّت [[معصومین(ع)]] تفسیری است که از آن به تفسیر «روایی» نیز یاد می‌شود. [[خدا]]، پیامبر(ص) را مفسّر آیات دانسته و فرموده است:{{قرآن|وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ|ترجمه=ما این ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم، تا آنچه را به سوی مردم نازل شده است برای آنان روشن سازی|سوره=نحل|آیه=۴۴}} | |||
با توجّه به | با توجّه به نزدیکی زمانی صحابه و تابعین با پیامبر(ص)، تفسیری که آن‌ها ارائه داده‌اند، مورد توجّه مفسّران به خصوص [[اهل سنت]] واقع شده است. مقصود از استناد تفسیر به روایات، روایات با سند صحیح و با دلالت قطعی است نه روایات ضعیف. تفسیر نور الثقلین، یکی از تفاسیر روایی می‌باشد. | ||
== روش تفسیر اجتهادی == | == روش تفسیر اجتهادی == | ||
{{اصلی|تفسیر اجتهادی}} | {{اصلی|تفسیر اجتهادی}} | ||
بعد از عصر پیامبر(ص) و تأکیدات ایشان و اهل بیت(ع)، نسبت به جایگاه عقل در فهم دین، تفسیر اجتهادی و عقلی قوت گرفت و مفسران به این روش گرایش پیدا کردند. انواع تفسیر اجتهادی در زیر معرفی می‌شود: | بعد از عصر پیامبر(ص) و تأکیدات ایشان و اهل بیت(ع)، نسبت به جایگاه عقل در فهم دین، تفسیر اجتهادی و عقلی قوت گرفت و مفسران به این روش گرایش پیدا کردند. انواع تفسیر اجتهادی در زیر معرفی می‌شود: | ||
* '''تفسیر ادبی''': گروهی از مفسّران با گرایش به مباحث ادبی و نحوی به تفسیر اجتهادی قرآن می‌پردازند. در چنین تفسیرهایی به واژگان لغات زبان عرب، الفاظ با کمک از صرف و نحو و … اهمیّت فوق‌العاده‌ای داده می‌شود. مانند [[تفسیر جوامع الجامع]]، [[فضل بن حسن طبرسی]]. | |||
* '''تفسیر ادبی''': | * '''تفسیر بلاغی و بیانی:''' مفسّران در تفسیرهای بلاغی و بیانی، به جنبه بلاغی عبارات و کلمات قرآن، اهتمام بیشتری دارند و به اجتهاد در تفسیر مرکبات قرآن با کمک علم معانی و بیان می‌پردازند. مانند:تفسیر کشاف اثر زمخشری. | ||
* ''' | * '''تفسیر لغوی:''' اهتمام غالب مفسّران در تفسیرهای لغوی بر شناخت و اجتهاد در لغات، ریشه و اشتقاق و شکل و تغییرات آن‌ها است. مانند: تفسیر مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی. | ||
* ''' | * '''تفسیر فقهی:''' در تفسیرهای فقهی، همّت و اجتهاد بیشتر مفسران، بر شناخت و دریافت احکام فقهی الهی و احکام فرعی از آیات قرآن است که حدود پانصد آیه در قرآن کریم جزء [[آیات الاحکام]] و فقه القرآن شمرده شده است. مانند تفسیر کنز العرفان فی فقه القرآن؛ اثر فاضل مقداد. | ||
* ''' | * '''تفسیر کلامی:''' مفسّران با سبک و گرایش کلامی، به تفسیر آیات پرداخته‌اند و بیشتر آیاتی که بیانگر عقاید مسلمانان، اعمّ از [[توحید]]، [[عدل]]، [[نبوت]]، [[امامت]]، [[معاد]] و… است، با اعتقادات قطعی و عقلی، تفسیر کرده‌اند. مانند: تفسیر الفرقان، اثر شیخ محمد صادق تهرانی. | ||
* ''' | * '''تفسیر فلسفی:''' در تفسیر فلسفی از اصول و قواعد فلسفی برای ادراک مفاهیم و مقاصد قرآن کریم، کمک گرفته می‌شود و از شیوهٔ استدلال بهره می‌گیرند. مانند: تفسیر القرآن الکریم، اثر صدر الدین شیرازی معروف به صدر المتألهین. | ||
* ''' | * '''تفسیر عرفانی:''' گروهی از مفسّران با سبک و گرایش عرفانی، باطنی، به تفسیر قرآن کریم می‌پردازند مانند تفسیر شاه نعمت الله، اثر نعمت الله کرمانی. | ||
* ''' | * '''تفسیر ترتیبی:''' گروهی از مفسّران با گرایشی اجتهادی به تفسیر ترتیبی می‌پردازند که جنبه‌های اخلاقی و هدایتی قرآن کریم با استفاده از روایات اهمیّت می‌دهند: مانند تفسیر من وحی القرآن، اثر سید محمد حسین فضل الله. | ||
* ''' | * '''تفسیر اجتماعی:''' تفسیر اجتماعی حاصل رویکرد مفسّران دوران جدید است. آن‌ها اهتمام خود را برای حل مشکلات اجتماعی در پرداختن به آیات می‌دانند، مانند: منشور جاوید، اثر جعفر سبحانی. | ||
* ''' | * '''تفسیر علمی و تجربی:''' یکی از تفسیرهای اجتهادی تفسیر علمی و تجربی است که گسترش آن از رویکردهای جدید در مباحث تفسیری است. از نگاه آن‌ها قرآن، متعرّض نکات علمی و تجربی شده است و با گذشت زمان و رشد تکنولوژی بیشتر مشخص می‌شود. مانند الجواهر فی تفسیر القرآن، اثر شیخ منطاوی. | ||
* ''' | |||
== روش تفسیر جامع == | == روش تفسیر جامع == | ||
تفسیرهای جامع شامل تفسیرهایی است که مفسّر از دو روش روایی و اجتهادی در تفسیر خود استفاده کرده است و به تمام ابعاد اعمّ از ادبی، کلامی، فلسفی و فقهی … پرداخته‌اند. مانند: تفسیر نمونه، اثر آیت الله ناصر مکارم شیرازی و تفسیر المیزان، اثرعلّامه طباطبایی.<ref>ر. ک. مؤدب، سید رضا، روش‌های تفسیر قرآن، قم، چ ۱، ۱۳۸۰؛ بابایی، علی اکبر و دیگران، روش‌شناسی تفسیر قرآن، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۷۹؛ و زنجانی، عمید، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ ۱، ۱۳۶۶.</ref> | |||
== گرایش‌های تفسیری == | == گرایش‌های تفسیری == | ||
گرایش‌های تفسیری و به تعبیر بعضی اتجاهات و اهتمامات تفسیری، مواردی است که بسته به قوه و توانایی، فرد به یک سمت گرایش پیدا می‌کند. برای نمونه کسی که عالم در علم کلام است، گرایش تفسیر کلامی به قرآن دارد. بین روش‌های تفسیری و گرایش‌های تفسیری، باید تفاوت قائل شد. گاهی مفسّر با روشِ تفسیرِ قرآن به قرآن، یا روش قرآن به حدیث و | گرایش‌های تفسیری و به تعبیر بعضی اتجاهات و اهتمامات تفسیری، مواردی است که بسته به قوه و توانایی، فرد به یک سمت گرایش پیدا می‌کند. برای نمونه کسی که عالم در علم کلام است، گرایش تفسیر کلامی به قرآن دارد. بین روش‌های تفسیری و گرایش‌های تفسیری، باید تفاوت قائل شد. گاهی مفسّر با روشِ تفسیرِ قرآن به قرآن، یا روش قرآن به حدیث و … وارد می‌شود؛ اما گرایش فلسفی، یا [[کلامی کلام|کلامی]] یا اجتماعی یا [[اخلاقی اخلاق|اخلاقی]] را دنبال می‌کند. | ||
مرحوم [[علامه طباطبایی]] که روش ایشان تفسیر قرآن به قرآن است، درباره نقص سایر روش‌های تفسیری می‌فرماید: «تمام روش‌های تفسیری در این نقیصه مشترک‌اند که نتایج بحث‌های علمی یا فلسفی و غیر آن از خارج از قرآن گرفته شده و بر مضمون آیات تحمیل می‌شود؛ لذا تفسیر آن‌ها سر از تطبیق بیرون آورده است؛ از همین جهت، بسیاری از حقایق قرآن را مجاز جلوه داده، و آیات را تأویل کرده‌اند؛ لازمه این تفسیرها این است که قرآنی که خود را {{قرآن|هُدیً لِلْعالَمینَ|ترجمه=هدایتی است برای عالمیان}} و {{قرآن|نُورٌ مٌبینٌ}} و {{قرآن|تِبْیانٌ کُلِ شَیْءٍ}} معرفی می‌کند، از جای دیگر روشنی بگیرد و محتاج چیزی دیگر باشد.<ref>محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ج۱، ص۹.</ref> | مرحوم [[علامه طباطبایی]] که روش ایشان تفسیر قرآن به قرآن است، درباره نقص سایر روش‌های تفسیری می‌فرماید: «تمام روش‌های تفسیری در این نقیصه مشترک‌اند که نتایج بحث‌های علمی یا فلسفی و غیر آن از خارج از قرآن گرفته شده و بر مضمون آیات تحمیل می‌شود؛ لذا تفسیر آن‌ها سر از تطبیق بیرون آورده است؛ از همین جهت، بسیاری از حقایق قرآن را مجاز جلوه داده، و آیات را تأویل کرده‌اند؛ لازمه این تفسیرها این است که قرآنی که خود را {{قرآن|هُدیً لِلْعالَمینَ|ترجمه=هدایتی است برای عالمیان}} و {{قرآن|نُورٌ مٌبینٌ}} و {{قرآن|تِبْیانٌ کُلِ شَیْءٍ}} معرفی می‌کند، از جای دیگر روشنی بگیرد و محتاج چیزی دیگر باشد.<ref>محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ج۱، ص۹.</ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۱: | ||
| تغییر مسیر =شد | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||