automoderated
۶٬۳۴۱
ویرایش
(۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۷: | خط ۷: | ||
دلیل عقلی گاه با ظاهر دلیل نقلی همخوان نیست. در این موارد پس از بررسیهایی، میتوان با دلیل عقلی در ظاهر دلیل نقلی تصرف کرد. گفتارهای [[معصوم|معصومان(ع)]] همانگونه که دارای قید و تخصیص لفظی هستند، میتواند دارای قید عقلی نیز باشند که لحاظ آنها در فهم کلام معصومان(ع) ضروری است. | دلیل عقلی گاه با ظاهر دلیل نقلی همخوان نیست. در این موارد پس از بررسیهایی، میتوان با دلیل عقلی در ظاهر دلیل نقلی تصرف کرد. گفتارهای [[معصوم|معصومان(ع)]] همانگونه که دارای قید و تخصیص لفظی هستند، میتواند دارای قید عقلی نیز باشند که لحاظ آنها در فهم کلام معصومان(ع) ضروری است. | ||
==تعریف عقل و معرفت دینی== | ==تعریف عقل و معرفت دینی== | ||
عقل، اگر خالی از مغالطه، وهم و تخیل بوده و بر قضایای یقینی تکیه داشته باشد، منبع معرفت دینی است.<ref>خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید، قم، نشر مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۹، ص۶۵.</ref> این عقل نیرویی است که [[انسان]] به کمک آن میتواند حقیقت را بشناسد.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، چکیدهای از اندیشههای بنیادین اسلامی، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۰، ص۶۴.</ref> عقل به این معنا، نوعی از علم است.<ref>جوادی آملی، عبدالله، دینشناسی، مرکز نشر اسراء، چاپخانه جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۸۱، ص۱۳۹.</ref> | |||
{{جعبه گفتاورد | {{جعبه گفتاورد | ||
|عنوان = | |عنوان = | ||
خط ۲۸: | خط ۲۹: | ||
|شکلبندی منبع = | |شکلبندی منبع = | ||
}} | }} | ||
معرفت دینی، اطلاعات و دانشهایی است که با پژوهش، فهم روشمند و متخصصانه از متون دینی، تدوین و تنظیم گردیده است،<ref>مجله کلام اسلامی، سال پنجم، مسلسل ۱۸، ص۶۶.</ref> [[علم تفسیر]]، [[علم کلام|کلام]]، [[علم اخلاق|اخلاق]] و [[فقه]]، بخشهای اصلی معرفت دینی را تشکیل میدهند.<ref>مجله کلام اسلامی، سال هفتم، مسلسل ۲۵، ص۲۲.</ref> | معرفت دینی، اطلاعات و دانشهایی است که با پژوهش، فهم روشمند و متخصصانه از متون دینی، تدوین و تنظیم گردیده است،<ref>مجله کلام اسلامی، سال پنجم، مسلسل ۱۸، ص۶۶.</ref> [[علم تفسیر]]، [[علم کلام|کلام]]، [[علم اخلاق|اخلاق]] و [[فقه]]، بخشهای اصلی معرفت دینی را تشکیل میدهند.<ref>مجله کلام اسلامی، سال هفتم، مسلسل ۲۵، ص۲۲.</ref> | ||
خط ۴۷: | خط ۴۶: | ||
اگر در موردی، ظاهر دلیل نقلی با عقل هماهنگ نبود، با دلیل عقلی میتوان در ظاهر دلیل نقلی تصرف کرد.<ref>جوادی آملی، دینشناسی، ص۱۴۸.</ref> گفتارهای معصومان(ع) همانگونه که دارای قید و تخصیص لفظی هستند، میتواند دارای قید عقلی نیز باشند که لحاظ آنها در فهم کلام معصومان(ع) ضروری است. | اگر در موردی، ظاهر دلیل نقلی با عقل هماهنگ نبود، با دلیل عقلی میتوان در ظاهر دلیل نقلی تصرف کرد.<ref>جوادی آملی، دینشناسی، ص۱۴۸.</ref> گفتارهای معصومان(ع) همانگونه که دارای قید و تخصیص لفظی هستند، میتواند دارای قید عقلی نیز باشند که لحاظ آنها در فهم کلام معصومان(ع) ضروری است. | ||
تخصیصهای عقلی متصل و منفصل هستند. تخصیص متصل [[بدیهیات عقلی]] است. تخصیص عقلی منفصل، نظریات یقینی است که قطعی بوده اما همزمان با حدیث به ذهن نمیآید بلکه نیاز به تحقیق علمی دارد.<ref>جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، ص۲۱۹.</ref> | تخصیصهای عقلی متصل و منفصل هستند. تخصیص متصل [[بدیهیات عقلی]] است. تخصیص عقلی منفصل، نظریات یقینی است که قطعی بوده اما همزمان با حدیث به ذهن نمیآید بلکه نیاز به تحقیق علمی دارد.<ref>جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، ص۲۱۹.</ref> | ||
{{جعبه گفتاورد | {{جعبه گفتاورد | ||
|عنوان = | |عنوان = | ||
|گفتاورد = <small>آیتالله مصباح یزدی:</small> | |گفتاورد = <small>آیتالله مصباح یزدی:</small> | ||
«عقل توانایی درک امور آخرتی را ندارد و لذا نمیتواند به وجوب عملی خاص، به دلیل مصالح آخرتی آن، حکم کند. هم چنین عقل نمیتواند مصالح و مفاسد ابدی یا خفی و مکتوم را درک کند؛ چون قابل تجربه نیست.» | |||
|منبع = <small>شیخ صدوق، الامالی، ص۴۶۳.</small> | |منبع = <small>شیخ صدوق، الامالی، ص۴۶۳.</small> | ||
|تراز = چپ | |تراز = چپ | ||
خط ۷۲: | خط ۶۹: | ||
}} | }} | ||
== محدوده عقل در معرفت دینی == | |||
عقل انسانی، گرچه در معرفت دینی، نقش اساسی دارد ولی از درک همه حقایق به ویژه عالم ماورای طبیعت، ناتوان است و سهگونه محدودیت است: | عقل انسانی، گرچه در معرفت دینی، نقش اساسی دارد ولی از درک همه حقایق به ویژه عالم ماورای طبیعت، ناتوان است و سهگونه محدودیت است: | ||
* عقل، غالبا در مفاهیم طبیعی، قدرت فهم دارد و حقایق [[آخرت]] و ماورای طبیعت، برای عقل، قابل تجربه نیست.<ref>خسروپناه، کلام جدید، ص۸۳.</ref> | * عقل، غالبا در مفاهیم طبیعی، قدرت فهم دارد و حقایق [[آخرت]] و ماورای طبیعت، برای عقل، قابل تجربه نیست.<ref>خسروپناه، کلام جدید، ص۸۳.</ref> |