automoderated
۶٬۳۴۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
نقش عقل در | نقش عقل در تحصیل معرفت دینی چیست؟ آیا با وجود عقل از سایر منابع تحصیل معرفت دینی بینیاز نمیشویم؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}}عقل در صورت تکیه بر قضایای یقینی، منبع [[معرفت دینی]] است. [[روایات]] از [[عقل]] با عنوان «حجت درونی» یاد کردهاند. عقل میتواند در اثبات [[اصول دین]]، فهم و تفسیر معارف دینی و همچنین کشف برخی حقایق دینی که بیان نشده، کمککننده باشد. البته عقل در فهم برخی موارد مانند درک امور [[ماوراء الطبیعه|ماورائی]]، درک برخی جزئیات و امور شهودی محدودیت دارد. | ||
دلیل عقلی گاه با ظاهر دلیل نقلی همخوان نیست. در این موارد پس از بررسیهایی، میتوان با دلیل عقلی در ظاهر دلیل نقلی تصرف کرد. گفتارهای [[معصوم|معصومان(ع)]] همانگونه که دارای قید و تخصیص لفظی هستند، میتواند دارای قید عقلی نیز باشند که لحاظ آنها در فهم کلام معصومان(ع) ضروری است. | |||
==تعریف عقل و معرفت دینی== | |||
عقل، اگر خالی از مغالطه، وهم و تخیل بوده و بر قضایای یقینی تکیه داشته باشد، منبع معرفت دینی است.<ref>خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید، قم، نشر مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۹، ص۶۵.</ref> این عقل نیرویی است که [[انسان]] به کمک آن میتواند حقیقت را بشناسد.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، چکیدهای از اندیشههای بنیادین اسلامی، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۰، ص۶۴.</ref> عقل به این معنا، نوعی از علم است.<ref>جوادی آملی، عبدالله، دینشناسی، مرکز نشر اسراء، چاپخانه جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۸۱، ص۱۳۹.</ref> | |||
{{جعبه گفتاورد | |||
|عنوان = | |||
|گفتاورد = <small>امام کاظم(ع):</small> | |||
«برای خدا بر مردم دو حجت است: حجتی ظاهری و حجتی باطنی. حجت ظاهری رسولان، پیامبران و امامان(ع) هستند و حجت باطنی عقل است.» | |||
|منبع = <small>کلینی، الکافی، الاسلامیه، ج۱، ص۱۶.</small> | |||
|تراز = چپ | |||
|عرض = 200px | |||
|حاشیه = 2px | |||
|اندازه قلم = | |||
|رنگ پسزمینه = | |||
|شکلبندی = | |||
|پسزمینه عنوان = | |||
|رنگ قلم عنوان = | |||
|شکلبندی عنوان = | |||
|تراز گفتاورد = | |||
|شکلبندی گفتاورد = | |||
|گیومه گفتاورد = | |||
|تراز منبع = | |||
|شکلبندی منبع = | |||
}} | |||
معرفت دینی، اطلاعات و دانشهایی است که با پژوهش، فهم روشمند و متخصصانه از متون دینی، تدوین و تنظیم گردیده است،<ref>مجله کلام اسلامی، سال پنجم، مسلسل ۱۸، ص۶۶.</ref> [[علم تفسیر]]، [[علم کلام|کلام]]، [[علم اخلاق|اخلاق]] و [[فقه]]، بخشهای اصلی معرفت دینی را تشکیل میدهند.<ref>مجله کلام اسلامی، سال هفتم، مسلسل ۲۵، ص۲۲.</ref> | |||
برخی گزارههای دینی با عقل اثبات میشود، برخی با علوم تجربی و برخی نیز از راه [[وحی]] و [[الهام]] بهدست میآیند.<ref>حسینزاده، محمد، مبانی معرفت دینی، انتشارات مؤسسه امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۹، ص۴۵.</ref> در معرفت دینی باید از همه روشهای تجربی، شهودی، عقلی و نقلی استفاده نمود.<ref>ملکیان، مصطفی، راهی به رهایی، نشر نگاه معاصر، چاپ اول، ۱۳۸۱، ص۲۵۸.</ref> | |||
==نقش عقل== | |||
عقل بشر میتواند برخی قوانین اسلام را کشف کند و این همان حجت درونی است که در روایت به آن تصریح شده است.<ref>مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، انتشارات صدرا، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج۲، ص۳۸.</ref> | |||
نقش عقل در معرفت دینی، در دو مرحله است: | |||
#معرفت عقلی قبل از وحی که اثبات حقانیت دین، [[برهانهای اثبات خدا|اثبات وجود خدا]]، لزوم [[بعثت انبیاء]] و [[عصمت]] آنان را شامل میشود.<ref>اکبریان، حسنعلی علی، درآمدی بر قلمرو دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص۱۹۸.</ref> | |||
#معرفت عقلی بعد از وحی که در اثبات اصول دین، فهم و تفسیر معارف دینی و کشف حقایق دینی که بیان نشده کمک میکند.<ref name=":0">اشکوری، محمد فنائی، معرفتشناسی دینی، انتشارات برگ، چاپ اول، ۱۳۷۴، ص۱۲۴–۱۲۶.</ref> | |||
== | ==تعارض عقل و نقل== | ||
بنابر نظر مشهور شیعه میان عقل و نقل ملازمه وجود دارد.<ref>مظفر، محمدرضا، اصول فقه، ج۲، ص۱۲۷؛ مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، ج۲، ص۴۰.</ref> اگر عقل از مغالطهها و فریبها پاک باشد، کاملاً با شرع و نقل هماهنگ است،<ref>جوادی آملی، دینشناسی، ص۷۳.</ref> و قابل تصور هم نیست که نقل، مشتمل بر مطلب قطعی غیرموافق با عقل میباشد.<ref>کلام اسلامی، سال ۷، مسلسل ۲۵، ص۹۱.</ref> | |||
عقل | اگر در موردی، ظاهر دلیل نقلی با عقل هماهنگ نبود، با دلیل عقلی میتوان در ظاهر دلیل نقلی تصرف کرد.<ref>جوادی آملی، دینشناسی، ص۱۴۸.</ref> گفتارهای معصومان(ع) همانگونه که دارای قید و تخصیص لفظی هستند، میتواند دارای قید عقلی نیز باشند که لحاظ آنها در فهم کلام معصومان(ع) ضروری است. | ||
تخصیصهای عقلی متصل و منفصل هستند. تخصیص متصل [[بدیهیات عقلی]] است. تخصیص عقلی منفصل، نظریات یقینی است که قطعی بوده اما همزمان با حدیث به ذهن نمیآید بلکه نیاز به تحقیق علمی دارد.<ref>جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، ص۲۱۹.</ref> | |||
{{جعبه گفتاورد | |||
|عنوان = | |||
|گفتاورد = <small>آیتالله مصباح یزدی:</small> | |||
«عقل توانایی درک امور آخرتی را ندارد و لذا نمیتواند به وجوب عملی خاص، به دلیل مصالح آخرتی آن، حکم کند. هم چنین عقل نمیتواند مصالح و مفاسد ابدی یا خفی و مکتوم را درک کند؛ چون قابل تجربه نیست.» | |||
|منبع = <small>شیخ صدوق، الامالی، ص۴۶۳.</small> | |||
|تراز = چپ | |||
|عرض = 200px | |||
|حاشیه = 2px | |||
|اندازه قلم = | |||
|رنگ پسزمینه = | |||
|شکلبندی = | |||
|پسزمینه عنوان = | |||
|رنگ قلم عنوان = | |||
|شکلبندی عنوان = | |||
|تراز گفتاورد = | |||
|شکلبندی گفتاورد = | |||
|گیومه گفتاورد = | |||
|تراز منبع = | |||
|شکلبندی منبع = | |||
}} | |||
== محدوده عقل در معرفت دینی == | |||
عقل انسانی، گرچه در معرفت دینی، نقش اساسی دارد ولی از درک همه حقایق به ویژه عالم ماورای طبیعت، ناتوان است و سهگونه محدودیت است: | |||
* عقل، غالبا در مفاهیم طبیعی، قدرت فهم دارد و حقایق [[آخرت]] و ماورای طبیعت، برای عقل، قابل تجربه نیست.<ref>خسروپناه، کلام جدید، ص۸۳.</ref> | |||
* درک عقل محدود به کلیات است و جزئیات دین را نمیتوان با عقل درک کرد؛ زیرا جزئیات در دسترس برهان عقلی قرار نمیگیرد.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، چکیدهای از اندیشههای بنیادین اسلامی، ص۶۹.</ref> | |||
* درک امور شهودی نیاز به امور باطنی دارد و عقل قابلیت دریافت آنها را ندارد. البته عقل میتواند از امور شهودی، مفهوم انتزاع کند و آن را تجزیه و تحلیل نماید.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، چکیدهای از اندیشههای بنیادین اسلامی، ص۱۷۴.</ref> | |||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
۱ـ | ==برای مطالعه بیشتر== | ||
۱ـ واعظی، احمد، تحول فهم دین، انتشارات مؤسسفه فرهنگی اندیشه معاصر، تهران. | |||
۲ـ | ۲ـ لاریجانی، صادق، معرفت دینی، انتشارات مرکز ترجمه و نشر کتاب، تهران. | ||
{{پایان مطالعه بیشتر}} | {{پایان مطالعه بیشتر}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{پانویس|۲}} | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = دینپژوهی | | شاخه اصلی = دینپژوهی | ||
|شاخه فرعی۱ = کلام جدید | |شاخه فرعی۱ = کلام جدید | ||
|شاخه فرعی۲ = معرفت دینی | |شاخه فرعی۲ = معرفت دینی | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش = شد | ||
| لینکدهی = | | لینکدهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} |