پرش به محتوا

تغلیظ دیه: تفاوت میان نسخه‌ها

۸۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۱ آوریل ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳: خط ۳:
تغلیظ دیه دقیقاً یعنی چه؟ چرا در ماه‌های حرام دیه بیشتر می‌شود؟
تغلیظ دیه دقیقاً یعنی چه؟ چرا در ماه‌های حرام دیه بیشتر می‌شود؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}مطابق نظر فقها و روایات اسلامی هر گاه جنایات چه بصورت خطاء و چه به صورت عمد در یکی از ماه‌های حرام یا در حرم مکه واقع شود باید علاوه بر دیه کامل، ثلث دیه را هم به عنوان تغلیظ ادا کرد.
{{پاسخ}}مطابق نظر فقها و روایات اسلامی هر گاه جنایات چه بصورت خطاء و چه به صورت عمد در یکی از ماه‌های حرام یا در حرم مکه واقع شود باید علاوه بر [[دیه]] کامل، ثلث دیه را هم به عنوان تغلیظ ادا کرد.


۱. ماه‌های حرام: به ماه‌های رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم، ماه‌های حرام گفته می‌شود.
==تعریف دیه و تغلیظ==
 
== تعریف دیه و تغلیظ ==
دیه در لغت: در کتاب لسان العرب آمده‌است: «الدیه حق القتیل» دیه حق مقتول است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۲۵۸.</ref> در اصطلاح: مرحوم صاحب جواهر می‌فرمایند: «دیه مالی است که تأدیه اش بر شخص آزاد به سبب ارتکاب جنایت بر نفس یا غیر آن (اعضاء) واجب می‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۲.</ref>
دیه در لغت: در کتاب لسان العرب آمده‌است: «الدیه حق القتیل» دیه حق مقتول است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۲۵۸.</ref> در اصطلاح: مرحوم صاحب جواهر می‌فرمایند: «دیه مالی است که تأدیه اش بر شخص آزاد به سبب ارتکاب جنایت بر نفس یا غیر آن (اعضاء) واجب می‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۲.</ref>


خط ۲۳: خط ۲۱:
از این رو باید این ارکان حتماً وجود داشته باشد و مفقود شدن هر یک از این ارکان موجب می‌شود که دیه به فرد تعلق نگیرد.
از این رو باید این ارکان حتماً وجود داشته باشد و مفقود شدن هر یک از این ارکان موجب می‌شود که دیه به فرد تعلق نگیرد.


== علت تغلیظ دیه ==
==علت تغلیظ دیه==
فلسفه و علت تغلیظ دیه در ماه‌های حرام می‌شویم:
فلسفه و علت تغلیظ دیه در ماه‌های حرام<ref>به ماه‌های رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم، ماه‌های حرام گفته می‌شود.</ref> می‌شویم:


ابتدا لازم است آیاتی از قرآن که در مورد ماه‌های حرام و حرم مکه وجود دارد بیان شود:
ابتدا لازم است آیاتی از قرآن که در مورد ماه‌های حرام و حرم مکه وجود دارد بیان شود:
خط ۳۸: خط ۳۶:
از مجموع این آیات به دست می‌آید که خداوند برای ماه‌های حرام و مکه احترام خاصی قائل شده‌ است. دلیل این امر آن است که مردم باید مکانی داشته باشند تا در آن احساس امنیت کنند و به آن پناه ببرند و در آن جا نگران هیچ خطری نباشند و این مکان حرم امن الهی همان مکه است و همچنین مردم باید در زمانی بتوانند احساس امنیت کنند و آسوده‌خاطر باشند، گروهی به اصلاح معیشت خود بپردازند، گروهی به عبادت خدا مشغول شوند گروهی به استراحت بپردازند و این زمان همان ماه‌های حرام است.<ref>تفسیر المیزان، آقای طباطبائی، ج۶، ص۱۴۳.</ref>
از مجموع این آیات به دست می‌آید که خداوند برای ماه‌های حرام و مکه احترام خاصی قائل شده‌ است. دلیل این امر آن است که مردم باید مکانی داشته باشند تا در آن احساس امنیت کنند و به آن پناه ببرند و در آن جا نگران هیچ خطری نباشند و این مکان حرم امن الهی همان مکه است و همچنین مردم باید در زمانی بتوانند احساس امنیت کنند و آسوده‌خاطر باشند، گروهی به اصلاح معیشت خود بپردازند، گروهی به عبادت خدا مشغول شوند گروهی به استراحت بپردازند و این زمان همان ماه‌های حرام است.<ref>تفسیر المیزان، آقای طباطبائی، ج۶، ص۱۴۳.</ref>


از وحدت ملاک این آیات می‌توان به تغلیظ دیه پی برد زیرا تمامی این آیات بر لزوم احترام ماه‌های حرام متفقند ا و قتل نیز هتک حرمتی است که مستوجب تشدید مجازات است مضافاً بر اینکه روایات معصومین (ع) بر این امر تصریح دارد. روایاتی که وجود دارند عبارتند از:
از وحدت ملاک این آیات می‌توان به تغلیظ دیه پی برد زیرا تمامی این آیات بر لزوم احترام ماه‌های حرام متفقند و قتل نیز هتک حرمتی است که مستوجب تشدید مجازات است؛ مضافاً بر اینکه روایات معصومین (ع) بر این امر تصریح دارد:


۱. روایت کُلَیب بن معاویه الاسدی است که می‌گوید از امام صادق پرسیدم: عن الرجل یُقتل فی الشهر الحرام ما دیته؟ قال: دیه و ثلثٌ. (از فردی که در ماه حرام کشته می‌شود پرسیدم که دیه او چه مقدار است) امام فرمود یک دیه و ثلث آن دراین روایت قتل بعنوان مطلق بیان شده و شامل هر سه نوع قتل یعنی قتل عمد، قتل شبه عمد و قتل خطائی (مثل تصادفات) می‌شود.<ref>کلینی، کافی، ج۷، ص۲۸۱–۲۸۲، رقم ۶ وشیخ حر عاملی، وسائل الشیعه (آل البیت)، ج۲۹، ص۲۰۳.</ref>
۱. روایت کُلَیب بن معاویه الاسدی است که می‌گوید از امام صادق پرسیدم: عن الرجل یُقتل فی الشهر الحرام ما دیته؟ قال: دیه و ثلثٌ. (از فردی که در ماه حرام کشته می‌شود پرسیدم که دیه او چه مقدار است) امام فرمود یک دیه و ثلث آن دراین روایت قتل بعنوان مطلق بیان شده و شامل هر سه نوع قتل یعنی قتل عمد، قتل شبه عمد و قتل خطائی (مثل تصادفات) می‌شود.<ref>کلینی، کافی، ج۷، ص۲۸۱–۲۸۲، رقم ۶ وشیخ حر عاملی، وسائل الشیعه (آل البیت)، ج۲۹، ص۲۰۳.</ref>
خط ۴۸: خط ۴۶:
چنان‌که از روایات بدست می‌آید تغلیظ دیه مخصوص جنایات عمدی نیست و شامل جنایات خطائی مانند تصادفات نیز می‌شود چون اولاً اطلاق روایت کلیب اسدی شامل هر نوع قتل و جنایت عمد و خطائی می‌شود روایت زراره تصریح به قتل خطائی دارد و این خود مؤید اطلاق در روایت کلیب اسدی است. و از طرفی عموم مستفاد از تعابیر وارده در برخی روایات دلالت بر انواع جنایت دارد چه عمد و چه خطائی.
چنان‌که از روایات بدست می‌آید تغلیظ دیه مخصوص جنایات عمدی نیست و شامل جنایات خطائی مانند تصادفات نیز می‌شود چون اولاً اطلاق روایت کلیب اسدی شامل هر نوع قتل و جنایت عمد و خطائی می‌شود روایت زراره تصریح به قتل خطائی دارد و این خود مؤید اطلاق در روایت کلیب اسدی است. و از طرفی عموم مستفاد از تعابیر وارده در برخی روایات دلالت بر انواع جنایت دارد چه عمد و چه خطائی.


اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه شماره ۶۰۳۹/۷–۲۰/۷/۱۳۷۱ در این زمینه چنین اظهار نظر کرده‌است با توجه به ماده ۲۹۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ اگر صدمه و فوت در ماه‌های حرام یا در حرم مکه معظمه واقع شود یک سوم از نوع دیه که محکوم علیه انتخاب کرده‌است بر آن افزوده می‌شود؛ بنابراین تغلیظ دیه ارتباطی به نوع قتل ندارد.
اداره حقوقی قوه قضائیه در نظریه شماره ۶۰۳۹/۷–۲۰/۷/۱۳۷۱ در این زمینه چنین اظهار نظر کرده‌است با توجه به ماده ۲۹۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ اگر صدمه و فوت در ماه‌های حرام یا در حرم مکه معظمه واقع شود یک سوم از نوع دیه که محکوم علیه انتخاب کرده‌ است بر آن افزوده می‌شود؛ بنابراین تغلیظ دیه ارتباطی به نوع قتل ندارد. البته باید متذکر شد که شرط تغلیظ دیه در قتل آن است که صدمه و فوت هر دو در ماه حرام یا مکه رخ دهد اگر چه نظر برخی حقوقدان‌ها بر خلاف این می‌باشد.<ref>زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی، ج۱، ص۱۵۳.</ref>
 
البته باید متذکر شد که شرط تغلیظ دیه در قتل آن است که صدمه و فوت هر دو در ماه حرام یا مکه رخ دهد اگر چه نظر برخی حقوقدان‌ها بر خلاف این می‌باشد.<ref>زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی، ج۱، ص۱۵۳.</ref>


نکته دیگر اینکه ماهیت دیه اضافی در تغلیظ باید از جنس خود دیه باشد یعنی اصل دیه و ثلث باید از یک جنس باشد.<ref>اداره حقوق قوه قضائیه، نظریه شماره ۲۱۵۶/۷–۱۶/۶/۱۳۶۶.</ref>
نکته دیگر اینکه ماهیت دیه اضافی در تغلیظ باید از جنس خود دیه باشد یعنی اصل دیه و ثلث باید از یک جنس باشد.<ref>اداره حقوق قوه قضائیه، نظریه شماره ۲۱۵۶/۷–۱۶/۶/۱۳۶۶.</ref>
automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱

ویرایش