۱۱٬۹۱۳
ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
پس از اشاره کوتاه به این دو طرز تفکر، نوبت میرسد به توضیح دیدگاه سوم که نه تفریط گروه اول را دارد و افراط دسته دوم را. آنچنانکه قبلاً هم گفته شد، گروه اول ادعا میکردند که کارهای خوب کافران را خداوند میپذیرد. بخاطر اینکه خوبی و بدی اعمال ذاتی است و عمل خیر حتی اگر از کافر صادر شود، خداوند پاداش میدهد. | پس از اشاره کوتاه به این دو طرز تفکر، نوبت میرسد به توضیح دیدگاه سوم که نه تفریط گروه اول را دارد و افراط دسته دوم را. آنچنانکه قبلاً هم گفته شد، گروه اول ادعا میکردند که کارهای خوب کافران را خداوند میپذیرد. بخاطر اینکه خوبی و بدی اعمال ذاتی است و عمل خیر حتی اگر از کافر صادر شود، خداوند پاداش میدهد. | ||
این ادعا و دلیلی که برای آن آوردهاند درست است ولی از یک مطلب بسیار مهم غافل شدهاند و آن اینکه، خوبی و بدی دارای دو بُعد است. بُعد اول، حُسن و قُبح فعلی و بُعد دوم حسن و قبح فاعلی. حُسن و قبح فعلی عبارت است از: اثر سودمند یا زیانبار کاری در جامعه. در استدلال مذکور فقط این جنبه از حُسن و قبح مورد توجّه واقع شده و نتیجهگیری شده است که به همین خاطر نتیجه نادرست میباشد. حُسن و قبح فاعلی عبارت است از: «انتساب عمل به شخص فاعل و انگیزههای نفسانی و روحی فاعل که موجب آن عمل شده است.»<ref> | این ادعا و دلیلی که برای آن آوردهاند درست است ولی از یک مطلب بسیار مهم غافل شدهاند و آن اینکه، خوبی و بدی دارای دو بُعد است. بُعد اول، حُسن و قُبح فعلی و بُعد دوم حسن و قبح فاعلی. حُسن و قبح فعلی عبارت است از: اثر سودمند یا زیانبار کاری در جامعه. در استدلال مذکور فقط این جنبه از حُسن و قبح مورد توجّه واقع شده و نتیجهگیری شده است که به همین خاطر نتیجه نادرست میباشد. حُسن و قبح فاعلی عبارت است از: «انتساب عمل به شخص فاعل و انگیزههای نفسانی و روحی فاعل که موجب آن عمل شده است.»<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۶۱a، ص۲۹۱.</ref> | ||
پس حسن و قبح فعلی به اثر خارجی عمل مربوط میشود و حسن و قبح فاعلی به چگونگی انجام عمل از سوی فاعل مربوط میشود. برای اینکه یک عمل خیر باشد تا اینکه مستحق دریافت پاداش گردد، سودمند بودن عمل به تنهایی کافی نیست، گرچه اهمیتش انکارناپذیر است، بلکه باید دید فاعل با چه نیّت و چه منظوری و هدفی اقدام به انجام عمل کرده است. اگر دارای نیت و هدف خیر باشد کارش خیر است یعنی حُسن فاعلی هم دارد.<ref>همان، از ص۲۶۱–۲۹۳.</ref> اعمال از جهت ظاهر ممکن است شبیه هم باشند و شاید دو عمل هر دو خیر و صالح به نظر آید و عین هم باشند. یا حتی یکی از آندو خیلی با ارزشتر و بزرگتر به نظر آید ولی انگیزه و نیت است که اعمال را از هم جدا میکند؛ لذا ممکن است عملی که خیلی با ارزش به نظر میرسد در واقع اصلاً ارزشی نداشته باشد یا برعکس. پس ارزش واقعی اعمال وابستگی جدی به نیّت و انگیزه فاعل دارد.<ref>ر. ک. به عدل الهی از دیدگاه امام خمینی (ره)، استخراج و تنظیم: معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی (ره) مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۹۴–۱۹۶.</ref> به علت اینکه نیّت روح عمل میباشد. نیّت و هدف خیر، وقتی حاصل میشود که اعتقاد و ایمان به اصول دین از قبیل توحید و نبوت و معاد حاصل گردد. «تا عملی از راه ایمان، عقیده و نیّت، نورانیت و صفا پیدا نکند، به ملکوت الهی نائل نمیشود. عمل زمانی به این مرتبه والا میرسد که روح داشته باشد، روحِ عمل همان بهره اخروی و ملکوتی آن است.»<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، ص۳۰۱.</ref> | پس حسن و قبح فعلی به اثر خارجی عمل مربوط میشود و حسن و قبح فاعلی به چگونگی انجام عمل از سوی فاعل مربوط میشود. برای اینکه یک عمل خیر باشد تا اینکه مستحق دریافت پاداش گردد، سودمند بودن عمل به تنهایی کافی نیست، گرچه اهمیتش انکارناپذیر است، بلکه باید دید فاعل با چه نیّت و چه منظوری و هدفی اقدام به انجام عمل کرده است. اگر دارای نیت و هدف خیر باشد کارش خیر است یعنی حُسن فاعلی هم دارد.<ref>همان، از ص۲۶۱–۲۹۳.</ref> اعمال از جهت ظاهر ممکن است شبیه هم باشند و شاید دو عمل هر دو خیر و صالح به نظر آید و عین هم باشند. یا حتی یکی از آندو خیلی با ارزشتر و بزرگتر به نظر آید ولی انگیزه و نیت است که اعمال را از هم جدا میکند؛ لذا ممکن است عملی که خیلی با ارزش به نظر میرسد در واقع اصلاً ارزشی نداشته باشد یا برعکس. پس ارزش واقعی اعمال وابستگی جدی به نیّت و انگیزه فاعل دارد.<ref>ر. ک. به عدل الهی از دیدگاه امام خمینی (ره)، استخراج و تنظیم: معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی (ره) مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۹۴–۱۹۶.</ref> به علت اینکه نیّت روح عمل میباشد. نیّت و هدف خیر، وقتی حاصل میشود که اعتقاد و ایمان به اصول دین از قبیل توحید و نبوت و معاد حاصل گردد. «تا عملی از راه ایمان، عقیده و نیّت، نورانیت و صفا پیدا نکند، به ملکوت الهی نائل نمیشود. عمل زمانی به این مرتبه والا میرسد که روح داشته باشد، روحِ عمل همان بهره اخروی و ملکوتی آن است.»<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، ص۳۰۱.</ref> | ||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
در پایان این نکته را متذکر میشویم که اگر عمل خیر غیرمسلمان صلاحیت پاداش گرفتن داشته باشد خداوند دریغ نمیکند و الاّ عملش اثری نخواهد داشت و این از ناحیه خداوند نیست بلکه از ناحیه خود عمل است. پس هیچ منافاتی با عدل خداوند ندارد. چون عمل به صورت مطلق ارج و پاداش ندارد بلکه عملِ مشروط به شرایطِ خاص دارای پاداش است. | در پایان این نکته را متذکر میشویم که اگر عمل خیر غیرمسلمان صلاحیت پاداش گرفتن داشته باشد خداوند دریغ نمیکند و الاّ عملش اثری نخواهد داشت و این از ناحیه خداوند نیست بلکه از ناحیه خود عمل است. پس هیچ منافاتی با عدل خداوند ندارد. چون عمل به صورت مطلق ارج و پاداش ندارد بلکه عملِ مشروط به شرایطِ خاص دارای پاداش است. | ||
<span></span> | |||
== منابع == | == منابع == |