پرش به محتوا

متکلمان شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

۷۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۶ اکتبر ۲۰۲۰
جز
ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:)
خط ۴: خط ۴:
  |شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
  |شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
  |شاخه فرعی۲ = دانشمندان بزرگ شیعه
  |شاخه فرعی۲ = دانشمندان بزرگ شیعه
  |شاخه فرعی۳ =  
  |شاخه فرعی۳ =
}}
}}


{{سوال}}
{{سوال}}
[[متكلمين]] معروف [[شيعه]] اماميه را با ذكر تعدادي از [[آثار کلامی|تأليفات]] آن ها معرفي كنيد.
[[متکلمین]] معروف [[شیعه]] امامیه را با ذکر تعدادی از [[آثار کلامی|تألیفات]] آن‌ها معرفی کنید.
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}


{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


==زمان حضور ائمه==
== زمان حضور ائمه ==
در سه قرن اول هجري كه عصر [[ائمه]] بوده، [[شاگردان ائمه|شاگردان]] و ياران آنان، متكفل ترويج عقايد حقه بوده اند كه از بعضي آن ها آثاري به صورت علمي مدون به يادگار مانده و بسياري ديگر در قالب احاديث و روايات از طريق آنان از اهل بيت (ع) به ما رسيده است كه امروزه به عنوان ذخيره ارزشمندي در اختيار شيعيان وجود دارد، و علم [[كلام شيعه]] را از ديگر فرقه‌ها متمايز و خالص مي گرداند.<ref>با استناد از دوره سه جلدي سبحاني، «معجم طبقات المتكلمين»، قم، نشر مؤسسه امام صادق ـ عليه السلام- .</ref> [[هشام بن حكم]]، [[مفضل بن عمر]] از [[اصحاب امام باقر (ع)]] در ميان [[اصحاب ائمه]] (ع) شخصيت هاي بارزي در علم [[عقايد]] و [[كلام]] مي باشند و [[توحيد مفضل]] كتابي است كه از مفضل بن عمر به يادگار مانده است.
در سه قرن اول هجری که عصر [[ائمه]] بوده، [[شاگردان ائمه|شاگردان]] و یاران آنان، متکفل ترویج عقاید حقه بوده‌اند که از بعضی آن‌ها آثاری به صورت علمی مدون به یادگار مانده و بسیاری دیگر در قالب احادیث و روایات از طریق آنان از اهل بیت (ع) به ما رسیده است که امروزه به عنوان ذخیره ارزشمندی در اختیار شیعیان وجود دارد، و علم [[کلام شیعه]] را از دیگر فرقه‌ها متمایز و خالص می‌گرداند.<ref>با استناد از دوره سه جلدی سبحانی، «معجم طبقات المتکلمین»، قم، نشر مؤسسه امام صادق ـ علیه السلام-.</ref> [[هشام بن حکم]]، [[مفضل بن عمر]] از [[اصحاب امام باقر(ع)]] در میان [[اصحاب ائمه]] (ع) شخصیت‌های بارزی در علم [[عقاید]] و [[کلام]] می‌باشند و [[توحید مفضل]] کتابی است که از مفضل بن عمر به یادگار مانده است.


==قرن چهارم و پنجم هجری قمری==
== قرن چهارم و پنجم هجری قمری ==
قرن چهارم و پنجم هجري، كه قريب به زمان ائمه (ع) است، قرن ظهور متكلمين بزرگ شيعه، كه پايه گذار مكتب كلامي شيعه بوده اند مي باشد.
قرن چهارم و پنجم هجری، که قریب به زمان ائمه (ع) است، قرن ظهور متکلمین بزرگ شیعه، که پایه‌گذار مکتب کلامی شیعه بوده‌اند می‌باشد.


در اين قرن عالماني همچون، ابن بابويه، معروف به [[شيخ صدوق]]، [[شيخ مفيد]]، [[ابن جنيد]]، [[خاندان نوبختی|نوبختي ها]]، [[كليني]]، سيد رضي، سيد مرتضي، شيخ طوسي  ظهور و بروز كرده اند و نقش مهمي را در تبيين مسائل كلامي اهل بيت (ع) و تحكيم ريشه هاي اعتقادي شيعه داشته اند.
در این قرن عالمانی همچون، ابن بابویه، معروف به[[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[ابن جنید]]، [[خاندان نوبختی|نوبختی‌ها]]، [[کلینی]]، سید رضی، سید مرتضی، شیخ طوسی ظهور و بروز کرده‌اند و نقش مهمی را در تبیین مسائل کلامی اهل بیت (ع) و تحکیم ریشه‌های اعتقادی شیعه داشته‌اند.
[[پرونده:مزار شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|مقبره شیخ صدوق در شهر ری.]]
[[پرونده:مزار شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|مقبره شیخ صدوق در شهر ری.]]


===شيخ صدوق (۳۰۶ـ۳۸۱ق)===
=== شیخ صدوق (۳۰۶–۳۸۱ق) ===
شیخ صدوق از علمای بزرگ امامی بوده است، از میان آثار سیصد گانه او که به جا مانده است می‌توان به کتاب «التوحید» اشاره کرد. اثر دیگر کلامی وی «الاعتقادات فی دین الامامیه» است که در زمینه عقاید شیعه به بحث پرداخته است. مزار شیخ صدوق در شهر ری است.


شیخ صدوق از علماي بزرگ امامي بوده است، از ميان آثار سيصد گانه او كه به جا مانده است مي توان به کتاب «التوحيد» اشاره كرد. اثر ديگر كلامي وي «الاعتقادات في دين الاماميه» است كه در زمينه عقايد شيعه به بحث پرداخته است. مزار شیخ صدوق در شهر ري است.
=== سید مرتضی (۳۵۵–۴۳۶ق) ===
سید مرتضی در بغداد می‌زیست. از آثار کلامی ایشان می‌توان به: «الذخیره فی علم الکلام» اشاره کرد، که بسیاری از قواعد کلامی مانند قاعده لطف، اصلح، آلام، اعراض و … در آن بحث شده است. از دیگر آثار ایشان می‌توان به «الانتصار» و «رسائل سید مرتضی» اشاره کرد.


===سيد مرتضي (۳۵۵ـ۴۳۶ق)===
=== شیخ طوسی (۳۸۵–۴۶۰ق) ===
شیخ طوسی فقیه، مفسر، و متکلم بزرگ [[امامیه|امامی]] است، وی از خراسان به بغداد رفته و چهل سال در آنجا اقامت گزید، سپس به سمت نجف اشرف رهسپار شد و تا پایان عمر پربارش در آن جا بود، چندین بار کتاب‌های وی سوزانده شد با این حال آثار زیادی از وی باقی مانده است که در زمینه کلام می‌توان به «الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد» اشاره کرد، وی از شاگردان شیخ مفید و شیخ مرتضی بوده است.


سید مرتضی در بغداد می زیست. از آثار کلامی ایشان مي توان به: «الذخيره في علم الكلام» اشاره كرد، كه بسياري از قواعد كلامي مانند قاعده لطف، اصلح، آلام، اعراض و ... در آن بحث شده است. از ديگر آثار ايشان مي توان به «الانتصار» و «رسائل سيد مرتضي» اشاره كرد.
=== شیخ مفید (۳۳۶–۴۱۳ق) ===
 
محمد بن نعمان معروف به ابن المعلم، از محققین بزرگ امامی است، تألیفات وی در کلام و اصول فقه فراوان است، او در عکبری در ده فرسخی بغداد متولد و در بغداد درگذشت و در حرم کاظیمن به خاک سپرده شد، از وی حدود ۲۰۰ اثر باقی است که در زمینه اعتقادی می‌توان از «اوائل المقالات» و «الاعتقادات» و «تصحیح اعتقادات الامامیه» نام برد.
===شيخ طوسي (۳۸۵ـ۴۶۰ق)===
 
شیخ طوسی فقیه، مفسر، و متکلم بزرگ [[امامیه|امامي]] است، وي از خراسان به بغداد رفته و چهل سال در آنجا اقامت گزيد، سپس به سمت نجف اشرف رهسپار شد و تا پايان عمر پربارش در آن جا بود، چندين بار كتاب های وي سوزانده شد با اين حال آثار زيادي از وي باقي مانده است كه در زمينه كلام می توان به «الاقتصاد الهادي الي طريق الرشاد» اشاره كرد، وي از شاگردان شيخ مفيد و شيخ مرتضي بوده است.
 
===شيخ مفيد (۳۳۶ـ۴۱۳ق)===
 
محمد بن نعمان معروف به ابن المعلم، از محققين بزرگ امامي است، تأليفات وي در كلام و اصول فقه فراوان است، او در عكبري در ده فرسخي بغداد متولد و در بغداد درگذشت و در حرم کاظیمن به خاك سپرده شد، از وي حدود ۲۰۰ اثر باقي است كه در زمينه اعتقادي مي توان از «اوائل المقالات» و «الاعتقادات» و «تصحيح اعتقادات الاماميه» نام برد.


== قرن ششم و هفتم هجری قمری ==
== قرن ششم و هفتم هجری قمری ==
در اين دو قرن، مي توان به ابن شهر آشوب مازندراني، ابومنصور طبرسي و فتال نيشابوري در قرن ششم و ابن ميثم بحراني، سديد الدين ملي، نصير الدين طوسي، محقق حلي و يوسف بن علي بن مطهر حلي از قرن هفتم اشاره كرد.
در این دو قرن، می‌توان به ابن شهر آشوب مازندرانی، ابومنصور طبرسی و فتال نیشابوری در قرن ششم و ابن میثم بحرانی، سدید الدین ملی، نصیر الدین طوسی، محقق حلی و یوسف بن علی بن مطهر حلی از قرن هفتم اشاره کرد.
 
===ابن شهراشوب مازندراني (۴۸۸ـ۵۸۸ق)===
 
محمد بن علي بن شهراشوب السروي، در مازندران به دنیا آمد و برای تحصیل علوم دینی به بغداد هجرت کرد پس از آن به موصل و پس از آن به حلب رفت و در آن جا درگذشت. او از شاگران شيخ طبرسي بوده است. مهم ترين اثر او كتاب «مناقب آل أبي طالب (ع)» است كه در سه مجلد به چاپ رسيده است.


===ابو منصور طبرسي===
=== ابن شهرآشوب مازندرانی (۴۸۸–۵۸۸ق) ===
محمد بن علی بن شهرآشوب السروی، در مازندران به دنیا آمد و برای تحصیل علوم دینی به بغداد هجرت کرد پس از آن به موصل و پس از آن به حلب رفت و در آن جا درگذشت. او از شاگران شیخ طبرسی بوده است. مهم‌ترین اثر او کتاب «مناقب آل أبی طالب (ع)» است که در سه مجلد به چاپ رسیده است.


ابو منصور طبرسی از اهالي طبرستان و هم عصر خواجه نصير طوسي بوده است. از سال وفات او اطلاع دقيقي در دست نيست، جز اين كه او را متوفي حدود ۶۴۰ ه‍ ذكر كرده اند. از وي كتاب «الاحتجاج» به جاي مانده است که مشتمل بر احتجاجات نبي اكرم (ص) و ائمه (ع) و اصحاب و ياران آنان است.
=== ابو منصور طبرسی ===
ابو منصور طبرسی از اهالی طبرستان و هم عصر خواجه نصیر طوسی بوده است. از سال وفات او اطلاع دقیقی در دست نیست، جز این که او را متوفی حدود ۶۴۰ ه‍ ذکر کرده‌اند. از وی کتاب «الاحتجاج» به جای مانده است که مشتمل بر احتجاجات نبی اکرم (ص) و ائمه (ع) و اصحاب و یاران آنان است.


===ابن ميثم بحراني (۶۰۱ـ۶۸۹ق)===
=== ابن میثم بحرانی (۶۰۱–۶۸۹ق) ===
ایشان از فقهای امامی است که در کوفه متولد و در حله ساکن بود و نسب او به میثم تمار می‌رسد، از وی نیز آثار گرانبهایی در کلام به یادگار مانده، که از آن جمله می‌توان به «قواعد المرام فی علم الکلام» و «النجاه فی القیامه» اشاره کرد.


ايشان از فقهاي امامي است كه در كوفه متولد و در حله ساكن بود و نسب او به ميثم تمار مي رسد، از وي نيز آثار گرانبهايي در كلام به يادگار مانده، كه از آن جمله مي توان به «قواعد المرام في علم الكلام» و «النجاه في القيامه» اشاره كرد.
=== نصیر الدین طوسی (۶۷۲ق) ===
 
محمد بن حسن طوسی از بزرگ‌ترین متکلمان شیعه است، او تلاش فراوانی در حفظ شیعه نمود و آثار زیادی از خود بر جا گذاشته است. مهم‌ترین اثر کلامی او «تجرید الاعتقاد» است. او در سال ۶۷۲ق در روز عید غدیر وفات یافت و در حرم کاظمین به خاک سپرده شد.<ref>شرح تجرید، با تحقیق زنجانی، انتشارات شکوری، طبع چهارم، ۱۳۷۳. ه‍. ش، ص۵.</ref>
===نصير الدين طوسي (۶۷۲ق)===
 
محمد بن حسن طوسي از بزرگ ترین متكلمان شیعه است، او تلاش فراواني در حفظ شيعه نمود و آثار زيادي از خود بر جا گذاشته است. مهم ترین اثر کلامی او «تجريد الاعتقاد» است. او در سال ۶۷۲ق در روز عید غدير وفات یافت و در حرم کاظمین به خاک سپرده شد.<ref>شرح تجريد، با تحقيق زنجاني، انتشارات شكوري، طبع چهارم، ۱۳۷۳. ه‍ .ش، ص۵.</ref>


== قرن‌های بعدی ==
== قرن‌های بعدی ==
قرن هشتم و نهم شاهد ظهور بزرگاني همچون شهيد اول، علامه حلي، فخر المحققين، ابن فهد حلي و فاضل مقداد بوده است كه در زمينه كلام مي توان به آثار علامه حلي مانند «شرح تجريد» ايشان بر تجريد الاعتقاد خواجه نصير  و «كشف اليقين» و «نهج الحق» و «كشف الصدق» اشاره كرد و كتاب «منهاج الكرامه» كتابي است كه به صورت نقد و بررسي عقايد اهل سنت نگاشته شده است.
قرن هشتم و نهم شاهد ظهور بزرگانی همچون شهید اول، علامه حلی، فخر المحققین، ابن فهد حلی و فاضل مقداد بوده است که در زمینه کلام می‌توان به آثار علامه حلی مانند «شرح تجرید» ایشان بر تجرید الاعتقاد خواجه نصیر و «کشف الیقین» و «نهج الحق» و «کشف الصدق» اشاره کرد و کتاب «منهاج الکرامه» کتابی است که به صورت نقد و بررسی عقاید اهل سنت نگاشته شده است.


قرن دهم و يازدهم هم شاهد ظهور بزرگاني همچون، مقدس اردبيلي، استر آبادي ها، ظهير الدين همداني و سلطان العلماء و بسياري از علماي ديگر بوده است ولي آثار كلامي مهمي در اين عصر منتشر نشده است.
قرن دهم و یازدهم هم شاهد ظهور بزرگانی همچون، مقدس اردبیلی، استر آبادی‌ها، ظهیر الدین همدانی و سلطان العلماء و بسیاری از علمای دیگر بوده است ولی آثار کلامی مهمی در این عصر منتشر نشده است.


در قرن دوازدهم و سيزدهم و چهاردهم نيز همانند قرون قبل مدافعاني از اعتقادات شيعه ظهور كرده و تلاش هاي فراواني را مبذول داشته اند و در مقابل هجمه بيگانگان متحمل زحمات كثيري گرديده اند كه مي توان از: سيد شرف الدين حسيني عاملي، از علماي جبل العامل، كه بانوشتن كتب «قيم»، «المراجعات» و «النص و الاجتهاد»، «الفصول المهمه في تأليف الامه»؛ و شيخ محمد رضا مظفر با نوشتن «عقائد الاماميه»؛ علامه اميني با مجموعه گرانقدر «الغدير»، «سيرتنا و سنتنا»، «ايمان أبي طالب (ع)»؛ و محمد جواد مغنيه از علماي جبل العامل لبنان با آثار پربار «الشيعه في الميزان»، «هذه هي الوهابيه» و ...؛ سيد علي ميلاني، با آثار فراوان و مهمتر از همه «نفحات الازهار» كه در شرح «عبقات الانوار» ميرحامد حسين نگاشته، سيد محسن امين و كتاب قيم او «كشف الارتياب»؛ آيت الله سبحاني با آثار پربار ايشان از جمله: «الالهيات»، «الملل و النحل»، «في ظلال التوحيد»، «العقيده الاسلاميه» و ... نام برد.
در قرن دوازدهم و سیزدهم و چهاردهم نیز همانند قرون قبل مدافعانی از اعتقادات شیعه ظهور کرده و تلاش‌های فراوانی را مبذول داشته‌اند و در مقابل هجمه بیگانگان متحمل زحمات کثیری گردیده‌اند که می‌توان از: سید شرف الدین حسینی عاملی، از علمای جبل العامل، که بانوشتن کتب «قیم»، «المراجعات» و «النص و الاجتهاد»، «الفصول المهمه فی تألیف الامه»؛ و شیخ محمد رضا مظفر با نوشتن «عقائد الامامیه»؛ علامه امینی با مجموعه گرانقدر «الغدیر»، «سیرتنا و سنتنا»، «ایمان أبی طالب (ع)»؛ و محمد جواد مغنیه از علمای جبل العامل لبنان با آثار پربار «الشیعه فی المیزان»، «هذه هی الوهابیه» و …؛ سید علی میلانی، با آثار فراوان و مهمتر از همه «نفحات الازهار» که در شرح «عبقات الانوار» میرحامد حسین نگاشته، سید محسن امین و کتاب قیم او «کشف الارتیاب»؛ آیت الله سبحانی با آثار پربار ایشان از جمله: «الالهیات»، «الملل و النحل»، «فی ظلال التوحید»، «العقیده الاسلامیه» و نام برد.
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بيشتر==
 
* معجم طبقات المتكلمين، آيت الله سبحاني.
 
* معجم طبقات الفقهاء، از آيت الله سبحاني.


* معجم كتب كلاميه، مؤسسه امام صادق (ع) .
== برای مطالعهٔ بیشتر ==
* معجم طبقات المتکلمین، آیت الله سبحانی.
* معجم طبقات الفقهاء، از آیت الله سبحانی.
* معجم کتب کلامیه، مؤسسه امام صادق (ع).
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس}}


{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =شد  
  | تیترها =شد
  | ویرایش =شد  
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =ج  
  | اولویت =ج
  | کیفیت =ب  
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}