آیات و روایات درباره حکم ارتداد

سؤال

آیات و روایاتی را که در زمینه حکم مرتد وارد شده است بیان فرمایید؟

خروج فرد مسلمان از دین اسلام و بازگشت به کفر را ارتداد گویند. قرآن عذاب آخرت را به مرتد وعده داده است؛ اما مجازاتی دنیوی درباره آن بیان نشده است. روایاتی حکم مرتد فطری را اعدام دانسته است.

ارتداد در قرآن

ارتداد در لغت به معنای بازگشتن است و در اصطلاح خروج فرد مسلمان از دین اسلام و بازگشت از ایمان به کفر را گویند.

۱. ﴿... وَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ؛ و کسی که از آیینش برگردد و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او در دنیا و آخرت، بر باد می‌رود؛ و آنان اهل دوزخند؛ و همیشه در آن خواهند بود.﴾(بقره:۲۱۷)

۲. ﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ …؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید هر کس از شما از آیین خود بازگردد (به خدا زیانی نمی‌رساند) خداوند جمعیتی را می‌آورد که آنها را دوست دارد و آنان (نیز) او را دوست دارند.﴾(مائده:۵۴)

۳. ﴿إِنَّ الَّذینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَی الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلی لَهُمْ؛ کسانی که بعد از روشن شدن هدایت برای آنها، پشت به حق کردند، شیطان اعمال زشت‌شان را در نظرشان زینت داده و آنان را با آرزوهای طولانی فریفته است.﴾(محمد:۲۵)

آیات۸۶ تا ۹۱ سوره آل‌عمران؛ آیه ۱۳۷ سوره نساء و… اهل آتش بودن افرادی را بیان کرده است که پس از ایمان آوردن، کافر شده‌اند.

مجازات مرتد به خاطر ماهیت مجرمانه عمل او و جلوگیری از پیامدهای ارتداد است؛ زیرا پذیرش دین اسلام باید بر اساس منطق باشد، کسی که دین اسلام را رها کند و به سوی آیین‌های دیگری برود، غالباً انگیزه صحیح و درستی ندارد و بازگشت و ارتداد او به خیانت شبیه‌تر است. به تعبیر قرآن، شیطان اعمال زشت افراد مرتد را را در نظرشان زینت داده است. آنها زندگی پست دنیا را بر آخرت ترجیح داده‌اند.

ارتداد در روایات

درباره ارتداد و حکم مرتد فطری روایات فراوانی وارد شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

۱. علی بن جعفر می‌گوید: از امام موسی بن جعفر درباره مرد مسلمانی که نصرانی شده بود، سؤال کردم؟ امام فرمود: «يُقْتَلُ وَ لَا يُسْتَتَابُ؛ چنین کسی کشته می‌شود و توبه او پذیرفته نیست.»

۲. امام صادق(ع) می‌فرماید: «هر مرد مسلمانی از میان مسلمانان از دین اسلام برگردد و حضرت محمد و نبوت او را تکذیب کند ریختن خون او برای کسی که ارتداد او را شنیده و فهمیده مباح است و زنش از روزی که وی مرتد شده باید از او جدا شود و به او نباید نزدیک شود و مالش نیز در میان ورثه تقسیم می‌شود.»

مجازات اعدام برای مرتد فطری در دنیا برای مردان است. زنان مرتد اعدام نمی‌شوند.

مطالعه بیشتر

• صادقی فدکی، سیدجعفر، ارتداد؛ بازگشت به تاریکی؛ نگرشی به موضوع ارتداد از نگاه قرآن کریم، قم، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.