جایگاه و فضیلت مسجد
خصوصیّات مسجد اسلامی را بیان کنید؟
مسجد در اسلام محل عبادت و نمازگزاردن مسلمانان است. مطابق آیات قرآن، در مسجد تنها باید خدا را خواند و نباید کسی را شریک قرار داد. مسجد تنها برای خدا است و انگیزه ساخت آن باید بر اساس تقوا باشد. بر اساس آیات قرآن، تنها کسانی می‌توانند به ساختن مسجد اقدام کنند که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشند و زکات‌دهنده و نمازگزار باشند. احادیث فراوانی در موضوع فضیلت و جایگاه مسجد وجود دارد. مساجد در روایات به خانه خداوند در زمین تشبیه شده است.
جایگاه
و مسجدها از آنِ خداست. و با وجود خدای یکتا کسی را به خدایی مخوانید. (آیه ۱۸ سوره جن)
کلمه مسجد بیست و هشت بار در قرآن به صورت مفرد و جمع ذکر شده است. بیست و دو مورد آن مقید به قید «الحرام» است که مراد از همه آنها مسجدالحرام در مکه می‌باشد. یک مورد هم مقید به قید «الاقصی» است که مراد از آن اولین قبله‌گاه مسلمانان مسجدالاقصی در بیت‌المقدس می‌باشد. یک مورد دیگر درباره مسجد ضرار است که به‌دست منافقان در مدینه ساخته شده بود. پنج مورد هم به‌صورت مطلق و بدون قید آمده است. اما کلمه مساجد که ۶ مورد در قرآن مجید به چشم می‌خورد که سه مورد آن «مساجدالله» آمده است و سه مورد دیگر به‌طور مطلق بیان گردیده است.[۱]
در صدر اسلام امور عبادی، سیاسی و قضایی در مسجد انجام می‌شد. مسجد مرکز فراگیری علوم، حل و فصل خصومات، توجه به محرومان، اعلام بسیج عمومی، آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعی و تصمیم‌گیری و وعظ و خطابه بود. مساجد این دوره ساده و به دور از تجملات با کارکردی بسیار و دارای جایگاهی محوری در جامعه اسلامی بودند. پیامبر(ص) در زمان حیات خویش ۹ مسجد بنا کرده است.[۲]
برخی مساجد مانند مسجدالحرام از جایگاه رفیع‌تری برخوردار است. کعبه اولین نقطه‌ای از زمین است که مسجد قرار داده شد. و از مسجدهای دیگر احترام بیشتری دارد. عالمان دینی گفته‌اند یک مسجد به خاطر اینکه یک ولی از اولیای خدا در آن نماز خوانده با مسجدهای دیگر فرق می‌کند. به‌طور مثال مسجد کوفه به دلیل اینکه امام علی(ع) در آن نماز خوانده بر قداستش افزوده شده، و به دلیل اینکه ائمه دیگر در آن نماز خوانده‌اند باز بر قداستش افزوده شده است. از این جهت کعبه که هیچ پیغمبر و امامی در عالم نیامده مگر اینکه در آنجا نماز خوانده و دور آن طواف کرده، شرافتی پیدا کرده که هیچ مسجد و معبد دیگری پیدا نکرده است.[۳]
مکان عبادت و پرستش خداوند
مسجد، تنها جای نماز و یاد خدا است[۴] مسجد تنها برای خدا است و نباید همراه خداوند در مسجد کسی خوانده شود.[۵] در قرآن آمده است که در مسجد زینت خود را به همراه داشته باشید.[۶]
جمله «یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیراً» (نام خدا در آن بسیار برده می‌شود) که در آیه ۴۰ سوره حج برای مسجد به کار برده شده است توصیفی است برای خصوص مساجد؛ چرا که مساجد مسلمین با توجه به نمازهای پنجگانه که در تمام ایام سال در آن انجام می‌گیرد پر رونق‌ترین مراکز عبادت در جهان است؛ در حالی که بسیاری از معابد دیگر تنها یک روز در هفته یا روزهایی در سال مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.[۷]
در تفسیر کشف الاسرار از ابن‌عباس نقل شده است که مساجد خانه‌های خدا در زمین است.[۸] خدا در قرآن کسانی که مردم را از مسجد بازمی‌دارند از ظالمترین افراد معرفی کرده است.[۹]
مفسران گفته‌اند مسجد به قدری جایگاه رفیعی دارد که افرادی مثل حضرت ابراهیم(ع)، اسماعیل(ع)، زکریا(ع) و مریم(س)، خادم و مسئول پاکسازی و تطهیر آن بوده‌اند.[۱۰]
مسجد جایی است که انسان‌هایی که می‌خواهند پاک شوند در آن حضور پیدا می‌کنند:﴿در آن مسجد مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.﴾(توبه:۱۰۸) در تفاسیر آمده است که مسجد، زمینه پاکی از پلیدی‌های جسمی و روحی است. نماز و مسجد، وسیله تهذیب و پاکی است. ارزش یک مسجد به نمازگزارانِ آن است، نه گنبد و گلدسته آن.[۱۱]
ساخت مسجد
درباره اهمیت بنای مسجد احادیث فراوانی از طرق اهل بیت(ع) و اهل سنت رسیده است که اهمیت فوق‌العاده این کار را نشان می‌دهد.[۱۲]
ساختن و آباد کردن مساجد، مستحب است؛ زیرا مساجد، خانه عبادت و تقرب به خداوند هستند، و بهتر است از افراط در آرایش و تزیین مسجد که با روحانیت و معنویت آن، منافات داشته باشد، پرهیز شود. فقیهان گفته‌اند احوط این است که مسجد با عکس و مجسمه‌های جان‌داران تزیین نشود. همچنین مستحب مؤکّد است که مسجد با عبادت و نیایش، و بخصوص با برپا داشتن نمازهای یومیّه، زنده شود.[۱۳]
انگیزه ساختن مسجد باید الهی باشد و بر اساس تقوا بنا شود.[۱۴] بنیان‌گذاران و بانیان مساجد نباید منافق و ضرر زنندگان به مسلمانان باشند.[۱۵] مطابق آیات قرآن، باید کسانی مسجد بسازند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و برپادارنده نماز و زکات‌دهنده هستند و جز از خدا نمی‌ترسند.[۱۶] و نیز مشکران صلاحیت آباد کردن مساجد را ندارند.[۱۷]
مشکران و بت‌پرستان نه حق شرکت در مساجد دارند و نه تعمیر بنای ساختمان آنها و همه این امور باید به دست مسلمانان انجام پذیرد.[۱۸] از نظر اسلام، ساختن، تعمیر و آبادی مسجد ثواب زیادی دارد. پیامبر اسلام(ص) فرمود: «کسی که مسجدی بنا کند اگر چه به مقدار جایگاه کبوتری باشد، خداوند برای او خانه‌ای در بهشت بنا نماید.»[۱۹] و نیز گفته است «بر خداست تا کسی را که در آن خانه‌ها دیدارش کند، گرامی بدارد. همانا بهترین مکان‌ها، مسجدها هستند.»[۲۰]
مسجد در روایات
پیامبر(ص)، در مسجد، آیه‌های قرآن، احکام و معارف دینی و حتی مسائل تاریخی را برای مردم بیان می‌کرد.[۲۱] در روایات آمد است باید در مسجد از سخنانی که ظالمانه و هوادارانه باشد یا آبروی مردم را ببرد، غیبت و حرفی که بوی دنیاخواهی می‌دهد، پرهیز شود.[۲۲]
مسجد باید محل تعاون اجتماعی باشد. امام رضا(ع) فرمود: «یکی از فوائد مسجد رفتن، همکاری مسلمانان بر نیکی و تقوا است.[۲۳] رسول خدا(ص) فرمود: «مسجد، خانه هر پرهیزکار و جایگاه پیامبران است.[۲۴] از امام صادق(ع) نقل شده است که فرموده ما به بزرگداشت و تعظیم مساجد امر شده‌ایم.[۲۵]
از امام کاظم(ع) نقل شده است که هر کس روز پنج شنبه یا شب جمعه مسجد را جارو کند و به مقداری خاک و زباله که اگر در چشم قرار گیرد، چشم را آزار می‌دهد از مسجد بیرون ببرد، خدا گناهان وی را می‌بخشد.[۲۶]
از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: هرکس به مسجد گام برمی‌دارد، پاهای خود را بر هیچ تر و خشکی نمی‌گذارد مگر اینکه تا زمین هفتم برای او تسبیح می‌کنند.[۲۷]
مطالعه بیشتر
- رضایی، علی، «جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی»، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲.
منابع
- ↑ میرنژاد، مریم، مسجد در قرآن، سایت کتابخانه دیجیتالی تبیان، تاریخ درج مطلب: بیتا. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۶۵
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۲۸، ص۲۶۱.
- ↑ سوره حج آیه ۴۰. سوره بقره آیه ۱۱۴.
- ↑ سوره جن، آیه۱۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۳۱.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۱۴، ص۱۱۶.
- ↑ رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۵
- ↑ سوره بقره آیه ۱۱۴.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر سوره حجرات، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸، ص۳۲.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸، ج۳، ص۵۰۴.
- ↑ عزیزی، عباس، تفسیر و پیام آیات نماز، قم، نبوغ، ۱۳۸۷، ص۳۸۴.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۵۶.
- ↑ سوره توبه آیه ۱۰۸.
- ↑ سوره توبه، آیه۱۰۷.
- ↑ سوره توبه آیه ۱۸.
- ↑ سوره توبه آیه ۱۷.
- ↑ عزیزی، عباس، تفسیر و پیام آیات نماز، قم، نبوغ، ۱۳۸۷، ص۳۸۴.
- ↑ حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۸۵ و نگاه کنید به مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوّم، ۱۴۰۳ هـ ۱۹۸۳ م، ج۸۴، ص۱.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ نامه مسجد، ص۲۳.
- ↑ عبدالحی الکتانی، التراتیب الاواریه، بیروت، دارالکتاب العربی، بیتا، ج۲، ص۲۲۱.
- ↑ وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۹۳.
- ↑ وسائل‌الشیعه، ج۵، ص۳۷۲.
- ↑ محمود شریفی، مسجد در فرهنگ اسلامی، فرهنگ کوثر ۱۳۸۸، شماره ۷۷.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۳، ص۵۵۶. به نقل از رضایی، علی، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۲. ص۳۹.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانشنامه امام کاظم علیه السلام، بیجا، پایگاه تخصصی عاشورا، بیتا، ص۴۰۱.
- ↑ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، ترجمه احمدزاده، قم، نور الزهراء(س)، ۱۳۹۰، ج۱، ص۶۳۷.