شهریه روحانیان

سؤال

چرا دانشجویان که در دانشگاه‌ها مشغول تحصیل هستند، مانند طلاب حوزه شهریه نمی‌گیرند؟ مگر غیر از این است که هردو درس می‌خوانند؟

درگاه‌ها

شهریه طلاب از یک نظر همچون بورسیه برخی دانشجویان در رشته‌های خاص است. با این تفاوت که در دانشجویان بورسیه از ابتدا به آنها مبالغی پرداخت می‌شود و پس از اتمام دوره تحصیل، درآمد مناسب جایگاه خود را خواهند داشت، اما طلاب از ابتدای تحصیل تا پایان عمر مبلغ بسیار کمی را دریافت می‌کنند که قابل مقایسه با درآمد مشاغلی که دانشجویان در رشته‌های مختلف پس از پایان دوره تحصیلی خود می‌توانند به دست آورند، نیست. همچنین شهریه به همه‌ی طلاب پرداخت نمی‌شود. از لحاظ قانونی پرداخت آن به طلاب مشروط به تحصیل و اشتغال ایشان به علوم حوزوی است.

شهریه چیست؟

ستردگى علوم اسلامى و با توجه به تغییراتى که در وضع زندگى مردم پیش آمده و توسعه روزافزون علوم و احتیاجات، لازم است همیشه گروهى متمرکز در تحصیل علوم دینی باشند. از طرفی فراگیری دروس حوزوی فرایندی بسیار زمانبر است. بنا بر این مشغول شدن طلبه به امورى از قبیل کار و اشتغال و پرداختن به مسائل اقتصادى مانع عمده در دستیابى به هدف فوق محسوب مى شود. به این منظور حوزه علمیه مبلغی را تحت عنوان شهریه برای طلاب در نظر می‌گیرد تا به امرار معاش ایشان کمک کند. با این حال این مبلغ بسیار ناچیز بوده و نیازهای معیشتی و تحصیلی طلاب را بطور حداقلی تامین می‌کند.

شرایط دریافت شهریه توسط طلاب

شهریه به همه‌ی طلاب پرداخت نمی‌شود. از لحاظ قانونی پرداخت آن به طلاب مشروط به تحصیل و اشتغال ایشان به علوم حوزوی است. هرچند در پرداخت شهریه، فقر و نیازمندی طلبه شرط نیست. همچنین در صورت جذب طلاب در سازمان‌ها و مؤسسات، شهریه به آنها پرداخت نمی‌گردد و این دسته از روحانیون همانند سایر کارمندان حقوق دریافت می‌کنند. از نظر فقهی نیز بهره‌مندی طلاب از حقوق طلبگی منوط به اهتمام نسبت به تحصیل و تهذیب است.

منابع مالی تأمین مالی شهریه

روحانیت شیعی معتقد است که باید دانش آموختگان آنها مستقل از حکومتها و دولتها و مرتبط و وابسته به عموم مردم و جامعه باشد. حوزه‌های شیعی در عصرهای مختلف سعی‌شان بر این بوده که از حکومت‌هایی حتی شیعی مانند صفویه مستقل باشند. یکی از افتخارات روحانیت و حوزه های علمیه شیعه همین استقلال مالی آنان است. بودجه حوزه های علمیه شیعه همواره از طریق وجوهات شرعیه (خمس و اوقاف و نذورات و...) مردم متدین تأمین شده است. از روزگار گذشته تا کنون افراد خیر و متدین املاک زیادی (زمین، باغ، مزرعه، کارخانه، مغازه و پاساژ و...) را به صورت وقف در اختیار مسؤلین و متولیان مدارس و حوزه های علمیه قرار داده‌اند تا در جهت اداره حوزه های علمیه و افراد زیر پوشش آن به مصرف برسانند که نمونه های آن را در همه شهرهای ایران بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی می‌توان دید.

تنها منبع مالى حوزه جهت تامین شهریه طلاب، وجوهات شرعی است که توسط افراد خیر به عنوان سهم امام یا خمس و زکات به مراجع عظام تقلید پرداخت مى شود. با این وجود شرعا و بر اساس فتوای همه مراجع مصرف این وجوه فقط برای طلابی است که مشغول تحصیل علوم اسلامی و آماده شدن برای ترویج اسلام هستند مجاز می باشد نه سایر طلابی که مشغول به کارهای دیگر هستند.

به افرادی که در حوزه های علمیه به تحصیل، تدریس، تحقیق، تبلیغ، مدیریت، کارهای اداری و... اشتغال دارند از طریق همین منابع مبلغی به عنوان شهریه یا کمک هزینه پرداخت می گردد. علاوه براین بسیاری از روحانیون پس از اتمام دروس حوزهای خود به کارهای دیگری نظیر تدریس در مدارس و دانشگاه ها، دفتر داری اسناد و ازدواج، قضاوت، وکالت و... مشغول شده و از آن طریق زندگی خود را تأمین می کنند. بسیاری از روحانیون به دلیل تمکن مالی خانوادگی زندگی آنان از نظر مالی تأمین بوده و همواره از گرفتن شهریه متداول در حوزه‌های علمیه بی‌نیاز بوده‌اند و حتی در موارد زیادی از مال شخصی خود به حوزه‌ها کمک کرده‌اند.

شباهت و تفاوت شهریه با بورسیه

شهریه طلاب از یک نظر همچون بورسیه برخی دانشجویان در رشته‌های خاص است. با این تفاوت که در دانشجویان بورسیه از ابتدا به آنها مبالغی پرداخت می‌شود و پس از اتمام دوره تحصیل، درآمد مناسب جایگاه خود را خواهند داشت، اما طلاب از ابتدای تحصیل تا پایان عمر مبلغ بسیار کمی را دریافت می‌کنند که قابل مقایسه با درآمد مشاغلی که دانشجویان در رشته‌های مختلف پس از پایان دوره تحصیلی خود می‌توانند به دست آورند، نیست.