برخورد با سالمندان
چه تغییراتی از لحاظ روحی در سالمندان ایجاد می‌شود؟ وظایف ما نسبت به آنها چیست؟
اطرافیان باید به سالمندان احترام ورزیده و در برابر زودرنجی آنها صبر کنند. ابراز محبت، قدرشناسی، همدردی و حل دشورای‌های زندگی آنان از دیگر وظایف اطرافیان نسبت به سالمندان است. برای برخورد مناسب با سالمندان، نیاز به آگاهی از ویژگی‌ها و نیازمندیهای سالمندان است.
قدرت تحمل انسان در دوران سالمندی کاهش یافته و تحریک‌پذیر می‌شود. پیران ممکن است دچار افسردگی شده و به دلیل از دست دادن خلاقیت با هر گونه تغییر مخالفت کنند. سالمندان به دلیل تجربه‌ای که دارند حس برتری‌جویی داشته و ممکن است در زندگی دیگران دخالت کنند. پیران از محیط‌های پر سروصدا دوری کرده و دوست دارند حداکثر نقش یک تماشاچی را ایفا کنند. تأمین اقتصادی و تأمین عاطفی از دیگر نیازمندیهای سالمندان است.
آگاهی از ویژگی‌های روحی سالمندان
آگاهی از وضعیت روحی سالمندان و تغییراتی که در ویژگی‌های روانی آنها ایجاد می‌شود، در برخورد مناسب با آنها تأثیرگذار است. برخی از تغییرات روانی دوران سالمندی چنین است:
- کاهش ظرفیت روانی: قدرت تحمل مسائل در دوران سالمندی کاهش یافته و نوعی وابستگی و آسیب‌پذیری از نظر روانی در بیشتر آنها به وجود می‌آید. یکی از نشانه‌های این ویژگی، توقع احترام بیش از حد است.
- گرایش به افسردگی: افسردگی به درجات مختلف در بین پیران وجود دارد و به تنهایی سبب اصلی مشکلات اساسی این دوران است.
- تحریک‌پذیری روانی: آستانه تحریک‌پذیری نسبت به استرس‌ها در اغلب پیران کاهش پیدا می‌کند؛ در نتیجه باعث زودرنجی و عصبانیت در سالمندان می‌شود.
- مخالفت با تغییر: با از دست دادن قدرت خلاقیت و ابتکار، نوعی عدم تمایل به تغییر در سالخوردگان به وجود می‌آید. آنها محافظه‌کار شده و بر یکرنگی سماجت می‌ورزند.
- ضعف حافظه: ضعف حافظه یا اختلال در آن، باعث می‌شود پیران صحبت‌هایی را تکرار کنند، که فراموش کرده اند پیش تر گفته‌اند؛ این رفتار ممکن است برای نزدیکان ملال‌آور باشد.
- کند شدن واکنش‌ها: واکنش‌ها در دوران پیری کند می‌شود و به تدریج افزوده گشته و کارهایی که نیاز به سرعت دارد به سختی انجام می‌گیرد. همچنین تصمیم‌گیری در پیران کند صورت می‌گیرد.
- بدبینی: گاهی پیران به‌طور موقتی بر اثر ناکامی‌های روزمره دچار بدبینی می‌شوند. گاهی نیز این حالت بر اثر اعتقاد به این که هستی جز خواب و خیال نیست بروز می‌کند. برخی از عوامل این حالت چنین است: کاهش نیروی جسمانی، ترس از مرگ و از دست دادن شغل و بازنشستگی.[۱]
- برتری‌جویی: سالمندان به دلیل تجربه‌ای که کسب کرده‌اند، احساس می‌کنند بهتر از دیگران مسائل زندگی را درک می‌کنند؛ بنابراین سخن فرزندان به‌ویژه جوانان را نپذیرفته و در صورت مخالفت جوانان با آنها، ناراحت می‌شوند.[۲]
- دخالت در زندگی دیگران: احساس مسئولیت و تجربه بالا، عدم تحمل و اثبات برتری، از علت‌هایی هستند که باعث می‌شود سالمندان در زندگی جوانان دخالت کنند. پیران نقش سرپرست، رهبر و راهنما را برای خود ثبت شده می‌دانند.[۳]
نیازمندیهای سالمندان
شناخت نیازهای سالمندان، باعث می‌شود نزدیکان برخوردی مناسب با آنها داشته باشند. برخی از نیازمندیهای سالمندان چنین است:
- آرامش جسم و روح: بیشتر سالمندان سعی دارند کمتر به کار و فعالیت بپردازند و برای خود آرامشی پدیدآورند. از هیجانات و سروصداها برکنارند و دوست دارند حداکثر نقش یک تماشاچی را در جنب و جوش ایفا کنند.[۴]
- تأمین اقتصادی: یکی از نیازهای سالمندان تأمین اقتصادی زندگی آنها است. برخی از سالمندان به دلیل اینکه در محیط خانواده سربار به حساب می‌آیند، دور از خانواده و در محیط نامناسبی زندگی می‌کنند.[۵]
- تأمین عاطفی: بیشتر پیران خواستار احترامند و می‌خواهند مورد توجه باشند. دیدنِ احترام دیگران موجب رضایت خاطر و شادابی آنها است. با تأمین عاطفی، بسیاری از عصبانیت‌ها در سالمندان از بین می‌رود و محبتشان نسبت به اطرافیان بیشتر خواهد شد.[۶]
وظایف اطرافیان
با توجه به ویژگی‌ها و نیازمندیهای دوران سالمندی، اطرافیان باید به آنها احترام ورزیده و در برابر زودرنجی آنها صبر کنند. ابراز محبت، قدرشناسی، همدردی، حل دشورای‌های زندگی و گوش دادن به صحبت‌های آنها از دیگر وظایف اطرافیان نسبت به سالمندان است.[۷]
مطالعه بیشتر
- کوهن، دانا سالمندان، ترجمه مهدی قراچه‌داغی، تهران: دایره، ۱۳۸۵ش.
- چنگیزی، فرشته، دوران سالمندی، تبریز: اختر، ۱۳۹۶ش.
- نیازی، محسن، جامعه‌شناسی سالمندی: بررسی ابعاد گوناگون سالمندی با تکیه بر رویکرد جامعه‌شناختی، تهران: سخنوران، رشدآوران، ۱۳۹۰ش.
- احمدی‌خطیر، مریم و همکاران، روانشناسی سالمندی، تهران: جامعه‌نگر، ۱۳۹۴ش.
منابع
- ↑ تاجور، مریم، بهداشت سالمندان، تهران، انتشارات نسل فردا، چاپ اول، ص۹۶ و ۹۷.
- ↑ قائمی علی، خانواده و مسائل سالمندان، تهران، انجمن اولیاءو مربیان، چاپ دوم، ص۱۳۲.
- ↑ قائمی علی، خانواده و مسائل سالمندان، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دوم، ص۱۳۹.
- ↑ قائمی علی، خانواده و مسائل سالمندان، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دوم، ص۱۸۴.
- ↑ قائمی علی، خانواده و مسائل سالمندان، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دوم، ص۱۹۰.
- ↑ قائمی علی، خانواده و مسائل سالمندان، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دوم، ص۱۹۵.
- ↑ قائمی علی، خانواده و مسائل سالمندان، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دوم، ص۱۹۷ و ۱۹۶.