آیه اکمال دین در منابع اهل‌سنت
(تغییرمسیر از آیه سوم سوره مائده در منابع اهل‌سنت)
سؤال
آیا مورخین و محدثین اهل سنت نیز تفسیر ما از آیه اکمال دین (آیه سوم سوره مائده) را قبول دارند؟
دانشمندان اهل‌سنت نیز ذیل آیه سوم سوره مائده اشاراتی در مورد ولایت امام علی(ع) دارند. این منابع کم نیستند و در ذیل به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می شود:
- جلال‌الدین سیوطی در تفسیر الدرالمنثور ذیل تفسیر آیه سوم مائده می‌نویسد: ابن مردویه و خطیب و ابن عساکر از أبی هریره نقل کرده‌اند: روز عید غدیر خم و آن ۱۸ ذی‌الحجه زمانی بود که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه، فانزل الآیه الیوم اکملت لکم دینکم؛ هر کس من مولای اویم علی(ع) مولای اوست پس آیه (فوق) نازل شد».[۱]
- عبیدالله بن احمد حسکانی در شواهد التنزیل لقواعد التفضیل در ذیل آیه فوق به نقل از ابی سعید الخدری چنین نقل می‌کند:
- «أن رسول الله لمّا نزلت (علیه) هذه الآیه قال: الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضا الربّ برسالتی و ولایه علی بن ابی طالب من بعدی ثم قال: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و النصر من نصر و اخذل من خذله؛ همانا رسول خدا(ص) زمانی این آیه بر ایشان نازل شد فرمود: الله اکبر بر اکمال و اتمام دین و نعمتش و همانا خداوند بر رسالت من و ولایت علی(ع) بعد از من راضی گشت و بعد از آن چنین فرمود: هر کس من مولای اویم پس علی(ع) مولای اوست خدایا دوستدارش را دوست بدار و دشمنانش را دشمن شمار و یارانش را یاری و مخالفانش را ذلیل و خارگردان».[۲]
- أخبرنا الحاکم الوالد عن أبی حفص بن شاهین عن أبی هریره: هر کس روز عید غدیر خم روزه بگیرد مثل ۶۰ ماه است به خاطر آن که حضرت رسول دست حضرت علی(ع) را گرفته و فرمود من کنت مولاه فعلی مولاه فقال له عمر بن خطاب بخ بخ لک یا ابن ابی طالب.[۳]
- ابن عساکر در تاریخ دمشق نیز به نقل از ابو سعید خدریچنین آورده است: چون پیامبر(ص) علی(ع) را در غدیر خم نصب کرد و به ولایت او ندا داد جبرئیل(ع) با این آیه بر او فرود آمد: امروز دین شما را برایتان کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برایتان پسندیدم.[۴]
- کتاب تاریخ بغداد به نقل از ابو هریره آورده است: هر کس روز هجدهم ذی‌الحجه را روزه بگیرد، روزه ۶۰ ماه برایش نوشته می‌شود و آن همان روز غدیر خم است هنگامی که پیامبر(ص) دست علی(ع) را گرفت و گفت آیا من ولی مؤمنان نیستم؟ گفتند چرا و ادامه خطبه غدیر و… که در آخر فرمود من کنت مولاه فعلی مولاه و إلی آخر و خداوند این آیه را بر پیامبر(ص) نازل کرد: امروز دینتان را برایتان کامل کردم و ادامه آن (آیه سوم سوره مائده).[۵]
- احمد بن حنبل در المسند خویش به نقل از علی بن حکیم اودی نوشته است: ما شهادت می‌دهیم که از رسول خدا(ص) شنیدیم که برای علی رضی الله عنه در روز غدیر خم چنین فرمود: آیا خداوند اولی بر مؤمنین نیست؟ همگی گفتند بلی سپس پیامبر(ص) فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه وال من والاه و عاد من عاداه.[۶]
همین مطلب را شیخ محمد عبده در تفسیر المنار خود جلد ۶ صفحه ۴۶۴ و ۴۶۵ به همین صورت آورده است.
- شمس الدین ذهبی دانشمند و مورخ معروف اهل سنت نیز از کثرت اسناد و روایت وارده در مورد ولایت حضرت علی(ع) و آیه سوم مائده و غدیر خم اظهار تعجب و شگفتی می‌کند.[۷]
منابع تفصیلی اهل سنت پیرامون آیه اکمال دین:
- کتاب ولایت، نوشته محمد بن جریر طبری.
- تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۱۴.
- مناقب خوارزمی، چاپ نجف، ص۱۳۰ قسمت روایات عامّه و خاصّه در حدیث غدیر.
- کتاب اثبات الهداه، ج۳، ص۵۴۳.
- معجم الادباء، ج۱۸، ص۸۰.
منابع
- ↑ جلال الدین، سیوطی، الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۵۲.
- ↑ حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۱.
- ↑ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، همان، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج۴۲، ص۲۳۷.
- ↑ خطیب بغدادی، کتاب تاریخ بغداد، انتشارات الموقع الوراق، ج۸، ص۲۹۰ و ۴۹۲.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، انتشارات موقع الاسلام، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ شمس الدین ذهبی شافعی، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۵۴.