پیش نویس:در بند بودن شیطان در ماه رمضان
مقصود از به بند کشیده شدن شیطان در ماه رمضان چیست؟ چرا خداوند در همه ایام سال این محدودیت را برای شیطان ایجاد نمی‌کند تا بندگان دچار گناه نشوند؟
در معنای «به بند کشیدن شیطان» دو احتمال وجود دارد؛ یکی احتمال معنای حقیقی و دیگری احتمال معنای مجازی. معنای حقیقی یعنی واقعاً و حقیقتاً خداوند در ایام ماه رمضان قدرت شیطان را محدود می‌کند. اما معنای مجازی یعنی واقعاً خداوند محدودیتی برای قدرت خداوند ایجاد نمی‌کند بلکه به جهت خصوصیات و ویژگی‌هایی که ماه رمضان دارد اثر وسوسه‌های های شیطان کم تر می‌شود.
مراد از «به بند کشیدن شیاطین» در روایت
امام باقر(ع) فرموده‌اند: «پیامبر خدا(ص) رو به مردم نموده و می‌فرمود: ای مسلمانان! آن هنگام که هلال ماه رمضان سر برآورد، شیطان‌های رانده شده به زنجیر کشیده می‌شوند، درهای آسمان و درهای بهشت و درهای رحمت گشوده، و درهای دوزخ فرو بسته خواهد شد. خواسته‌ها برآورده می‌شوند، و هنگام هر افطار خداوند را آزاد شدگانی است که آنان را از آتش دوزخ برهاند، و هر شب نداگری ندا سر دهد: آیا خواهنده ای هست؟ آیا آمرزش خواهی هست؟ خدایا! هر انفاق‌گری را پاداشی جایگزین و هر بخیلی را تباهی ده.[۱]
در معنای «به بند کشیدن شیاطین» دو احتمال وجود دارد؛ یکی معنای حقیقی و دیگری معنای مجازی.[۲]
احتمال معنای حقیقی
با توجه به برخی روایات احتمال به بند کشیده شدن به معنای حقیقی وجود دارد. به عنوان مثال در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است: وقتی ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا(ص) برخاست و خداوند را حمد گفت و ستایش کرد، سپس فرمود: ای مردم، خداوند شما را از دشمنان جن و انس حمایت کرد و فرمود: «مرا فراخوانید تا برای شما اجابت کنم، و به شما وعده اجابت داد، بدانید به راستی خداوند بر هر شیطان سرکش، هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانی که ماه رمضان سپری نشده است نمی‌توانند آزاد گردند.[۳] مضاف بر این که اصل در هر سخنی این است که معنای حقیقی آن اراده شده باشد.[۴]
احتمال معنای مجازی
معنای مجازی یعنی این گونه نیست که خداوند در ماه رمضان با غل و زنجیر آزادی عمل را از شیاطین گرفته باشد. بلکه باید گفت ماه رمضان ماهی است که انسان به وسیله روزه گرفتن در آن عملاً دست و پای شیطان را می‌بندد؛ یعنی این خود انسان است که بواسطه تشنگی و گرسنگی از ورود شیطان و وسوسه‌های او جلوگیری می‌کند.[۵] نبی اکرم(ص) در این زمینه می‌فرمایند: «إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَجْرِی مِنِ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ أَلَا فَضَیِّقُوا مَجَارِیَهُ بِالْجُوعِ؛[۶] شیطان در انسان جاری می‌شود هم چون جریان خون پس با گرسنگی مجاری او را تنگ کنید.
علاوه بر این ماه مبارک رمضان به جهت خصوصیتی که دارد باعث محدودیت در عملکرد شیطان می‌شود. از جمله این خصوصیات این است که این ماه سرشار از معنویت است.[۷][۸][۹] ماهی است که قرآن در آن نازل شده است.[۱۰] ماهی است که شب قدر در آن قرار دارد.[۱۱] عبادت در این ماه با ماه‌های دیگر متفاوت است و نفس کشیدن و خواب انسان عبادت محسوب می‌شود.[۱۲] تلاوت یک آیه از قرآن برابر با تلاوت کل قرآن است.[۱۳] از این روی شیطان نمی‌تواند در این ماه اعمال قدرت قابل توجهی داشته باشد و مجازا گفته می‌شود که شیطان در غل و زنجیر است.
دلیل نبود محدودیت برای شیطان در ماه‌های دیگر
بنابر احتمال معنای حقیقی
بر اساس معنای حقیقی در دلیل محدودیت شیطان در ماه رمضان می‌توان گفت اصل اولی از سوی خداوند متعال درباره شیاطین عدم به بند کشیدن آن‌ها است؛ زیرا همه آن‌ها دارای اختیار هستند و قرار دادن اختیار در آن‌ها بدین معنا است که باید رها بوده و در غل و زنجیر نباشند. ماه مبارک رمضان به جهت خصوصیات ویژه ای که اشاره شد از این اصل استثنا شده است و خداوند در این ماه شیاطین را در بند می‌کند و حداقل تاثیر آن‌ها را محدود می‌نماید ولی در غیر ماه رمضان اصل اولی که آزادی آن‌ها است اعمال می‌شود.[۱۴]
بنابر احتمال معنای مجازی
بر اساس معنای مجازی باید گفت در غیر ماه مبارک رمضان آن عواملی که باعث محدودیت و در غل و زنجیر کشیده شدن شیاطین می‌شود یا نیست یا کمتر وجود دارد. مردم در غیر ماه رمضان کمتر روزه می‌گیرند و نیز آن خصوصیات ویژه ای که در ماه رمضان وجود دارد در غیر این ماه یافت نمی‌شود.[۱۵]
دلیل گناه کردن بندگان در ماه رمضان با وجود محدودیت شیطان
در پاسخ به این سؤال وجوهی گفته شده است:
- وجه اول این که احتمال دارد که هر ماه، شیاطین مخصوص به خود را داشته باشد و در ماه مبارک رمضان تنها شیاطین آن ماه در بند می‌شوند؛ اما سایر شیاطین مشغول فعالیت هستند.
- یا منع شیاطین از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شود و لذا امثال کفار شیاطین آن‌ها در غل و زنجیر نیست.
- یا اینکه اگر چه شیاطین در بند می‌شوند، اما ابلیس همچنان آزاد بوده و به فعالیت خویش می‌پردازد. یا اینکه در ارتکاب گناه تنها شیاطین دخیل نیستند بلکه گاه خود انسان عامل اصلی در ارتکاب گناه است و با وجود در غل و زنجیر بوده شیاطین در ماه رمضان او مرتکب گناه می‌شود.
- و احتمال آخر اینکه گاه انسان قبل از ماه رمضان آنقدر مرتکب گناهان شده است که قلب و عقل خویش را سیاه نموده است و همین گناهان گذشته وی کفایت می‌کند در استمرار غفلت و ارتکاب گناه و منع شیاطین سودی به وی نمی‌رساند.[۱۶]
پانویس
- ↑ کلینی، کافی، 4: 67.
- ↑ «در بند بودن شیطان در ماه مبارک رمضان»، سایت اندیشه قم.
- ↑ عاملی، وسائل الشیعه، 10: 304.
- ↑ مظفر، اصول الفقه، 47.
- ↑ «در بند بودن شیطان در ماه مبارک رمضان»، سایت اندیشه قم.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، 60: 332.
- ↑ مجلسی، «حدیث4»، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، 97: 68.
- ↑ ابن بابویه (شیخ صدوق)، «حدیث 61»، فضائل الأشهر الثلاثة، 77.
- ↑ ابن بابویه (شیخ صدوق)، «حدیث 130»، فضائل الأشهر الثلاثة، 123.
- ↑ کلینی، «حدیث 6»، الکافی، 2: 629.
- ↑ طوسی، «حدیث 422»، تهذیب الأحکام، 4: 152.
- ↑ ابن بابویه (شیخ صدوق)، فضائل الأشهر الثلاثة، 77.
- ↑ مکارم شیرازی، والاترین بندگان، 12.
- ↑ «در بند بودن شیطان در ماه مبارک رمضان»، سایت اندیشه قم.
- ↑ «در بند بودن شیطان در ماه مبارک رمضان»، سایت اندیشه قم.
- ↑ ابن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة، 1: 73-74.
منابع
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). کافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- عاملی، شیخ حر (۱۴۰۹). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
- مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۳). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ابن طاووس، علی بن موسی (۱۳۷۶). الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- پاینده، ابوالقاسم (۱۳۸۲). نهج الفصاحة. تهران: دنیای دانش.
- مظفر، محمدرضا (۱۳۸۷). اصول الفقه. به کوشش عباسعلی زارعی سبزواری. قم: بوستان کتاب.
- ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی (۱۳۹۶). فضائل الأشهر الثلاثة. به کوشش غلامرضا عرفانیان یزدی. قم: مکتبة الداوری.
- طوسی، محمد بن حسن (۱۳۶۵). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۳). والاترین بندگان. به کوشش ابوالقاسم علیان نژادی. قم: نسل جوان.
- محمود امیریان (۱۴۰۳). «در بند بودن شیطان در ماه مبارک رمضان». pasokh.org. دریافت‌شده در ۴ اسفند ۱۴۰۳.