automoderated
۲۴۸
ویرایش
مراحل کلی مبارزه با نفس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Aslanzadeh (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
Aslanzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
یکی از مهم‌ترین عوامل سعادت و تکامل معنوی انسان مبارزه با هواهای نفسانی است. با نفسی باید مبارزه کرد که باعث فساد و تباهی انسان می‌شود و آن نفس اَمّاره است که از درون به بدی فرمان می‌دهد؛ چنان‌که قرآن می‌فرماید:{{قرآن|وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ|ترجمه=من خود را از گناه تبرئه نمی‌کنم؛ زیرا نفس طغیان گر، بسیار به بدی فرمان می‌دهد مگر زمانی که پروردگارم رحم کند؛ زیرا پروردگارم بسیار آمرزنده و مهربان است.|سوره=یوسف(۱۲)|آیه=۵۳}} | یکی از مهم‌ترین عوامل سعادت و تکامل معنوی انسان مبارزه با هواهای نفسانی است. با نفسی باید مبارزه کرد که باعث فساد و تباهی انسان می‌شود و آن نفس اَمّاره است که از درون به بدی فرمان می‌دهد؛ چنان‌که قرآن می‌فرماید:{{قرآن|وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ|ترجمه=من خود را از گناه تبرئه نمی‌کنم؛ زیرا نفس طغیان گر، بسیار به بدی فرمان می‌دهد مگر زمانی که پروردگارم رحم کند؛ زیرا پروردگارم بسیار آمرزنده و مهربان است.|سوره=یوسف(۱۲)|آیه=۵۳}} | ||
در آیات و روایات و توصیه‌های اخلاقی و عرفانی و ادبیات ما، پیروی از هوای نفس | در آیات و روایات و توصیه‌های اخلاقی و عرفانی و ادبیات ما، پیروی از هوای نفس سرچشمه همه خطاها و گمراهی‌ها به شمار آمده است و سبب هلاکت و نابودی انسان دانسته شده است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۶۷، ص۶۴، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق.</ref> بنابراین منظور از مبارزه با نفس، مقابله با نفسی هست که انسان را به سمت ظلمت و شقاوت أمر می‌کند. نکته قابل توجه و مهم این است که موفقیت در این مبارزه حیاتی فقط با نظر لطف و رحمت الهی قابل تحقق است؛{{قرآن|وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی|ترجمه=من خود را از گناه تبرئه نمی‌کنم؛ زیرا نفس طغیان گر، بسیار به بدی فرمان می‌دهد مگر زمانی که پروردگارم رحم کند؛|سوره=یوسف(۱۲)|آیه=۵۳}}و شخصی که قدم در این مسیر می‌گذرد لازم است که همواره دست نیاز به رحمت معبود بلند کند و از او کمک بخواهد. | ||
== مراحل مبارزه با نفس == | == مراحل مبارزه با نفس == | ||
عارفان و صاحب نظران سیر و سلوک برای | عارفان و صاحب نظران سیر و سلوک برای مبارزه با نفس مراحلی را ذکر کرده‌اند که آن مراحل باید یکی پس از دیگری طی شود. امام خمینی (ره) در کتاب «اربعین» خود برای مبارزه با نفس مراحلی را مطرح کرده‌اند که عبارت است از: | ||
=== یقظه === | === یقظه === | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
=== تفکر و تدبر === | === تفکر و تدبر === | ||
اندیشیدن در اینکه خدا انسان را برای چه خلق کرده است. این استعدادها و نعمت‌ها به چه منظوری و برای رسیدن به چه مقصودی فراهم شده‌اند؟ آیا صرفاً زندگی دنیا می‌تواند نهایت هدف از خلقت انسان و اوج حرکت او باشد؟ | اندیشیدن در اینکه خدا انسان را برای چه خلق کرده است. این استعدادها و نعمت‌ها به چه منظوری و برای رسیدن به چه مقصودی فراهم شده‌اند؟ آیا صرفاً زندگی دنیا می‌تواند نهایت هدف از خلقت انسان و اوج حرکت او باشد؟ | ||
امام علی(ع)می‌فرمایند: «لاَ عِلْمَ كَالتَّفَكُّرِ؛ هیچ علمی هم‌چون تفکر و اندیشیدن نیست»<ref>سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه (صبحی صالح)، کلمات قصار ۱۱۳، قم، هجرت، ۱۴۱۴ ق.</ref> | |||
=== عزم === | === عزم === | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
== تذکر == | == تذکر == | ||
از جمله اموری که می‌تواند در تمام مراحل، حرکت شخص سالک را تسهیل کند و در غلبه بر نفس او را مدد رساند «تذکّر» است. یعنی به یاد عظمت پروردگار بودن و نعمت‌های او را متذکر شدن و توجه داشتن به این که انسان در محضر خداست و باید در محضر او حیاء کند و از هر آنچه بر خلاف خواست و رضایت اوست اجتناب کند و بداند در هر حال خدا با اوست، که قرآن می‌فرماید: | از جمله اموری که می‌تواند در تمام مراحل، حرکت شخص سالک را تسهیل کند و در غلبه بر نفس او را مدد رساند «تذکّر» است. یعنی به یاد عظمت پروردگار بودن و نعمت‌های او را متذکر شدن و توجه داشتن به این که انسان در محضر خداست و باید در محضر او حیاء کند و از هر آنچه بر خلاف خواست و رضایت اوست اجتناب کند و بداند در هر حال خدا با اوست، که قرآن می‌فرماید:{{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا|ترجمه=ای اهل ایمان! خدا را بسیار یاد کنید.|سوره=احزاب(33)|آیه=41}} | ||
== رعایت ترتیب در مراحل مبارزه با نفس == | == رعایت ترتیب در مراحل مبارزه با نفس == | ||
البته باید گفت که برای | البته باید گفت که برای مقابله با نفس مراحل گوناگونی از جهات مختلف گفته شده است مانند اینکه ابتدا باید مبارزه کرد برای معصیت نکردن، سپس وارد مراحل بالاتر شد مثل ترک مکروهات، مباحات، خلاف مروت و …. | ||
ذکر این مراحل به منزله آن است که اینها در طول یکدیگر می‌باشند یعنی اینکه ابتدا باید شخص از غفلت و بی‌مبالاتی بیدار شود و از راه اشتباهی که می‌رود بازگردد و سپس با | ذکر این مراحل به منزله آن است که اینها در طول یکدیگر می‌باشند یعنی اینکه ابتدا باید شخص از غفلت و بی‌مبالاتی بیدار شود و از راه اشتباهی که می‌رود بازگردد و سپس با توبه واقعی بقیه مراحل را طی کند. با وجود انجام گناه کبیره، مستحبات و ترک مباحات چندان برای انسان مفید نخواهد بود. | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||