پیش نویس:تفاسیر ملاصدرا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تفاسیر ملاصدرا'''، مجموعه‌ای از تفاسیر برخی سوره‌های قرآن به عربی از [[ملاصدرا]] (درگذشت: ۱۰۵۰ق) است. تفسیر [[سوره نور]]، تفسیر سوره طارِق، تفسیر [[آیة الکرسی|آیةالکرسی]]، تفسیر [[سوره اعلی]]، تفسیر سوره زلزال، تفسیر سوره یس، تفسیر [[سوره واقعه]]، تفسیر سوره حدید، تفسیر سوره جمعه، تفسیر سوره سجده، تفسیر [[سوره فاتحه]] و تفسیر سوره بقره تا آیه ۶۶ عناوین این تفاسیر هستند. این رساله‌ها در هفت مجلد به نام التفسیرالکبیر و تفسیر القرآن الکریم به چاپ رسیده است.

ملاصدرا رسایل تفسیری خود را در فواصل زمانی گوناگون نوشته است؛ از این‌رو، در شیوه کار او تفاوت‌هایی وجود دارد. برخی از آنها مختصرند و برخی دیگر از تفاسیر او مفصّل و به شیوه تفاسیر ذوقی عرفانی‌اند. ملاصدرا، در ضمن تفاسیرش، بسیاری از عقاید فلسفی و عرفانی خود را مطرح کرده و با استناد به آیات قرآن، بر صحت آنها استدلال نموده است. وجود مراتب در شناخت حقیقت مطلق، اصالت و وحدت وجود، حرکت جوهری از جمله این عقاید است.

صدرالدین محمد شیرازی(۹۷۹–۱۰۵۰ق) مشهور به ملاصدرا،<ref>کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.</ref> فیلسوف،<ref>زمانیان، محمدتقی، «سیری در افکار ملاصدرا»، دانشکده، شماره ۳، سال اول تابستان ۱۳۵۴ش، ص۱۴۴.</ref> عارف و بنیانگذار مکتب فلسفی [[حکمت متعالیه]] است که به عنوان سومین مکتب مهم فلسفی در جهان اسلام به‌شمار می‌رود.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۰ و ۲۴.</ref> او نظام فلسفی خود را در مهمترین کتاب خود الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة معروف به اسفار تبیین کرد.<ref>فنا، فاطمه، «حکمت متعالیه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۳، ذیل مدخل؛ کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.</ref>

تفاسیر ملاصدرا، مجموعه‌ای از تفاسیر برخی سوره‌های قرآن به عربی از ملاصدرا (متوفی ۱۰۵۰) است. وی این تفاسیر را به‌صورت رساله‌های پراکنده و در مدتی کمتر از بیست سال نوشت. سه بار نیز این رساله‌ها در هفت مجلد به نام التفسیرالکبیر و تفسیر القرآن الکریم به چاپ رسیده است (چاپ اول: قم ۱۳۶۱–۱۳۶۴ ش، چاپ دوم: قم ۱۴۱۱/ ۱۳۶۶ ش، چاپ سوم: قم ۱۳۷۹–۱۳۸۰ ش). ملاصدرا قصد داشت تفسیری کامل و جامع بنویسد، ولی موفق نشد. برخی از سوره‌های مجموعه تفاسیر ملاصدرا به‌فارسی ترجمه شده است، از جمله تفسیر سوره‌های واقعه، جمعه، طارق، اعلی، زلزال و نور را محمد خواجوی در چهار مجلد چاپ کرده است.<ref>ثبوت، اکبر، «تفسیر ملاصدرا»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref>

ملاصدرا رسایل تفسیری خود را در فواصل زمانی گوناگون نوشته است؛ ازاین‌رو، در شیوه کار او تفاوت‌هایی وجود دارد. برخی از آنها مختصرترند و او در آنها از شیوه مفسران چندان دور نشده است. برخی دیگر از تفاسیر او مفصّل و به شیوه تفاسیر ذوقی عرفانی‌اند، بخصوص رساله‌هایی که در اواخر عمرش نوشته است. ملاصدرا عالم را سه گونه (دنیا، آخرت و عالم الاهیت) می‌دانسته و عقیده داشته است که الفاظ قرآن نیز گاهی بر پدیدارهای آشکار و محسوس (دنیا)، گاهی بر سرّ (حقیقت و باطن آخرت) و گاهی بر سرِّ سرّ (باطنِ باطن یا عالم الاهیت) دلالت دارند. به همین علت، او از کسانی که تفسیر قرآن را فقط محدود به بحث‌های لغوی، ادبی، قرائت و نقلِ روایت می‌دانند، انتقاد کرده و آنان را «اهل القول و العبارة» یا پرستندگان و بندگان مذاهب و آرا و خواهندگان نفس و هوا خوانده است.<ref>ثبوت، اکبر، «تفسیر ملاصدرا»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref>

ملاصدرا در موارد بسیار، برای تفسیر آیات، از دیگر آیات استفاده کرده؛ مثلاً، در تفسیر سوره حمد، که هفت آیه دارد، بیش از صد بار به آیات دیگر استناد کرده است. ملاصدرا مطالبی از خود یا کسانی که آنها را «اهل‌الکشف و الاشاره» یا «اهل‌اللّه» نامیده، آورده است. این مطالب مشتمل بر لطایف عرفانی و حکمی‌اند. در این مرحله، او از سخنان [[خواجه‌عبداللّه انصاری]]، [[بایزید بسطامی]]، جُنَید بغدادی، سهل تُستَری و خصوصاً از [[غزالی]]، [[ابن‌عربی]] و شارحان آثار ابن‌عربی، مانند صدرالدین قونیوی و قیصری، استفاده کرده و آرای آنان را با لحنی ستایش‌آمیز نقل نموده و از اشعار عرفانی [[مولوی]] و [[عطار]] و [[سنایی]]، که آنها را از حکیمان شمرده، نیز بهره گرفته است.<ref>ثبوت، اکبر، «تفسیر ملاصدرا»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref>

* تفسیر سوره زلزال، که در آن به حرکت ذاتی و جوهری زمین اشاره کرده است.

* تفسیر سوره واقعه، که در آن از حشر، معاد، معرفت بندگان در آخرت و مراتب آنان در سعادت و شقاوت سخن گفته است.

* تفسیر سوره حدید، که در بخش‌های متعددی از آن با عنوان «مکاشفه»، نکاتی حِکْمی و عرفانی در باره آیات قرآن آمده است.

* تفسیر سوره جمعه، که همچون تفسیر سوره واقعه مطالب عرفانی و ذوقی بیشتری، نسبت به دیگر آثار او، دارد.

# '''اصالت و وحدت وجود'''، بدین‌معنا که در هستی هیچ‌چیز جز ذات حق و افعال او، که صورت نام‌ها و مظاهر صفات او هستند، وجود ندارد.

# '''تطابق عالم صورت و معنی'''، خدا در عالم صورت هر چه آفریده در عالم معنی نیز همان را آفریده است و در عالم معنی نیز هر چه هست در عالم حق (غیب الغیوب) وجود دارد.

# '''نفس «جسمانیةالحدوث و روحانیةالبقا» است'''، پدیدآمدن نفس به‌سبب استعداد بدن برای تحول به مرتبه روحانی و بقای نفس به‌سبب ملکات نفسانیِ راسخ در آن است.