trustworthy
۹۸
ویرایش
دلیل عصمت اهل‌بیت(ع) در آیه تطهیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Meysamhasani (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Meysamhasani (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
=== معنای لغوی === | === معنای لغوی === | ||
واژه عصم در لغت در دو معنا به كار برده شده‌است. نخست معناى «منع» است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=لسان العرب|سال=1405|نام=محمد بن مكرم|نام خانوادگی=ابن منظور الأنصاري|ناشر=نشر ادب الحوزة|جلد=12|صفحه=403}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاج العروس من جواهر القاموس|سال=1414|نام=محب الدين محمد مرتضى|نام خانوادگی=زبيدى حنفى|ناشر=دار الفكر|جلد=17|صفحه=482|مکان=بیروت}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية|سال=1407|نام=اسامعيل بن حماد|نام خانوادگی=جوهرى|ناشر=دار العلم للملايین|جلد=5|صفحه=1986|مکان=بیروت}}</ref> و معناى ديگر«مسك» است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المفردات فى غريب القرآن|سال= | واژه عصم در لغت در دو معنا به كار برده شده‌است. نخست معناى «منع» است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=لسان العرب|سال=1405|نام=محمد بن مكرم|نام خانوادگی=ابن منظور الأنصاري|ناشر=نشر ادب الحوزة|جلد=12|صفحه=403}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاج العروس من جواهر القاموس|سال=1414|نام=محب الدين محمد مرتضى|نام خانوادگی=زبيدى حنفى|ناشر=دار الفكر|جلد=17|صفحه=482|مکان=بیروت}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية|سال=1407|نام=اسامعيل بن حماد|نام خانوادگی=جوهرى|ناشر=دار العلم للملايین|جلد=5|صفحه=1986|مکان=بیروت}}</ref> و معناى ديگر«مسك» است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المفردات فى غريب القرآن|سال=1404|نام=حسین بن محمد|نام خانوادگی=راغب اصفهانی|ناشر=دفتر نشر الكتاب|صفحه=٥٦٩ ـ ٥٧٠}}</ref> لکن اين واژه در «مسک» و «تمسک» ظهور دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عصمت از منظر فریقین|سال=1394|نام=سید علی|نام خانوادگی=حسینی میلانی|ناشر=نشر حقایق|صفحه=11|مکان=قم}}</ref> | ||
=== معنای اصطلاحی === | === معنای اصطلاحی === | ||
فاضل مقداد در تعریف عصمت می‌گوید: «عصمت، لطفی است که خداوند در حق مکلف به جای می‌آورد، به گونه‌ای که انگیزه‌ای برای ترک اطاعت و یا انجام معصیت در او باقی نمی‌ماند، هر چند این لطف، توان انجام گناه را از وی نمی‌ستاند»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إرشاد الطالبين إلى نهج المسترشدين|سال=1405|نام=المقداد بن عبد اللّه|نام خانوادگی=الحلي السِّيوَري|ناشر=انتشارات كتابخانه آيت الله مرعشى|صفحه=301|مکان=قم}}</ref> | فاضل مقداد در تعریف عصمت می‌گوید: «عصمت، لطفی است که خداوند در حق مکلف به جای می‌آورد، به گونه‌ای که انگیزه‌ای برای ترک اطاعت و یا انجام معصیت در او باقی نمی‌ماند، هر چند این لطف، توان انجام گناه را از وی نمی‌ستاند»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إرشاد الطالبين إلى نهج المسترشدين|سال=1405|نام=المقداد بن عبد اللّه|نام خانوادگی=الحلي السِّيوَري|ناشر=انتشارات كتابخانه آيت الله مرعشى|صفحه=301|مکان=قم}}</ref> | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
== معنای انما == | == معنای انما == | ||
با توجه به موارد استعمال «إنما»، روشن است كه اين واژه از ادات حصر است و به جهت دلالت بر حصر وضع شده است. بنابراين اگر در موردى افاده حصر نكند و يا افاده حصر اضافى كند، به حكم قرينه خواهد بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عصمت از منظر فریقین|سال=1394|نام=سید علی|نام خانوادگی=حسینی میلانی|ناشر=نشر حقایق|صفحه=83|مکان=قم}}</ref> | با توجه به موارد استعمال «إنما»، روشن است كه اين واژه از ادات حصر است و به جهت دلالت بر حصر وضع شده است. بنابراين اگر در موردى افاده حصر نكند و يا افاده حصر اضافى كند، به حكم قرينه خواهد بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عصمت از منظر فریقین|سال=1394|نام=سید علی|نام خانوادگی=حسینی میلانی|ناشر=نشر حقایق|صفحه=83|مکان=قم}}</ref> | ||
در اثر این حصر، می‌توان دو نتیجه گرفت: | |||
# اینکه در این آیه، اراده و خواست خداوند متعال را، فقط به دور کردن پلیدی و ایجاد طهارت اختصاص می‌دهد. | |||
# دوم آنکه در زمان نزول آیه، دور نمودن پلیدی و ایجاد طهارت را تنها مخصوص اهل بیت می‌کند و هیچ فرد دیگری را در این قاعده شریک نمی‌گرداند. | |||
== اراده تکوینی یا تشریعی == | == اراده تکوینی یا تشریعی == | ||
می‌توان دو قرینه بر تکوینی بودن اراده ارائه کرد: | |||
# مراد از «يريد الله» نيز يا اراده تشريعى خداوند است و يا اراده تكوينى. مى دانيم كه خواست تشريعى خداوند آن است كه همه بندگان به اختيار از پليدى ها اجتناب كنند و پاكيزه گردند. پس اراده تشريعى بر پاك بودن بندگان به افراد خاصى اختصاص ندارد و افراد خاصى اراده نشده اند و مخاطب اراده تشريعى عموم مكلفان اند، در حالى كه خداوند سبحان در آيه تطهري، از اراده خويش بر پاك ساخنت اشخاص معني و محدودى خبر مى دهد; از اين رو منى توان گفت در اين آيه اراده تشريعى مورد نظر است; بلكه يقيناً مراد آيه، خبر دادن از اراده تكوينى خداى متعال بر پاك گردانيدن اهل بيت عليهم السلام است. | # مراد از «يريد الله» نيز يا اراده تشريعى خداوند است و يا اراده تكوينى. مى دانيم كه خواست تشريعى خداوند آن است كه همه بندگان به اختيار از پليدى ها اجتناب كنند و پاكيزه گردند. پس اراده تشريعى بر پاك بودن بندگان به افراد خاصى اختصاص ندارد و افراد خاصى اراده نشده اند و مخاطب اراده تشريعى عموم مكلفان اند، در حالى كه خداوند سبحان در آيه تطهري، از اراده خويش بر پاك ساخنت اشخاص معني و محدودى خبر مى دهد; از اين رو منى توان گفت در اين آيه اراده تشريعى مورد نظر است; بلكه يقيناً مراد آيه، خبر دادن از اراده تكوينى خداى متعال بر پاك گردانيدن اهل بيت عليهم السلام است. | ||
| خط ۳۶: | خط ۴۱: | ||
== معنای «لیذهب عنکم» == | == معنای «لیذهب عنکم» == | ||
رفع رجس هنگامى معنا دارد كه شخص از پيش رجسى داشته باشد تا آن رجس رفع شده و برطرف گردد در حالى كه اين معنا در اين جا مراد نيست. اما دفع رجس همان مانع شدن از آلودگى شخص به رجس است. استعمال إذهاب در معناى «دفع» در استعمالات فصيح فراوان است و در احاديث نيز به همين معنا به كار رفته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام|نام=سید علی|نام خانوادگی=حسینی میلانی|ناشر=نشر حقایق|صفحه=132|مکان=قم|جلد=3}}</ref> | |||
== معنای «الرجس» == | == معنای «الرجس» == | ||
به معناى پليدى است و اين واژه هرگونه پليدى را در برمى گيرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المفردات فى غريب القرآن|سال=1404|نام=حسین بن محمد |نام خانوادگی=راغب اصفهانی|ناشر=دفتر نشر الكتاب|صفحه=188}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جواهر الکلام فی معرفة الإمامة و الإمام|نام=سید علی|نام خانوادگی=حسینی میلانی|ناشر=نشر حقایق|صفحه=133|مکان=قم|جلد=3}}</ref> | |||
و بنابر قول علمای اهل سنت، خدا اراده کرده است که بدی،فحشاء، پلیدی و گناه را از اهل بیت(ع) دور و زائل کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير الطبري|سال=1421|نام=السيد روح الله|نام خانوادگی=الخميني|ناشر=موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى|جلد=22|صفحه=8|مکان=تهران|پی‌نوشت=.ش 21424}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير البيضاوي|سال=1421|نام=السيد روح الله|نام خانوادگی=الخميني|ناشر=موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى|جلد=4|صفحه=374|مکان=تهران}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير الرازي|سال=1421|نام=السيد روح الله|نام خانوادگی=الخميني|ناشر=موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى|جلد=25|صفحه=209|مکان=تهران}}</ref> | |||
و فخر رازى در تفسير خود ذيل اين آيه آورده است: (ليذْهب عنْكُم الرِّجس (أي يزيل عنكم الذنوب (ويطَهرَكُم (أي يلبسكم خلع الكرامة; 3 تا پليدى را از شما دور سازد، يعنى گناهان را از شما زايل كند و شما را پاك كند، يعنى لباس كرامت بر تن شما بپوشاند | |||
* طبرى در ذيل آيه تطهیر مى نويسد: يقول: إنّما يريد االله ليذهب عنكم السوء والفحشاء يا أهل بيت محمد ويطهركم من الدنس الذي يكون في أهل معاصى االله تطهيرا؛ خداوند مى فرمايد: اى اهل بيت محمد، همانا خدا اراده كرده است تا بدى و فحشا را فقط از شما دفع كند و شما را از آلودگى هايى كه در اهل معاصى وجود دارد به طور كامل پاك سازد. | |||
* بيضاوى مى نويسد: (الرِّجس) الذنب المدنّس... ويطهركم عن المعاصي؛ رجس، يعنى گناه پليد... و شما را پاك سازد از گناهان. | |||
* [[علامه طبرسی]] در تفسیر [[مجمع البیان]] درباره این موضوع که آیا می‌توان عصمت ائمه(ع) را از این آیه برداشت کرد نوشته است؛ کلمه إنما در ابتدای این آیه، برای نشان دادن این موضوع مهم است که مفاد جمله بعد از إنما، در واقع محقق شده است و شکی در تحقق آن نیست، و همچنین مفهوم مخالف با آن را هم نفی می‌کند. | * [[علامه طبرسی]] در تفسیر [[مجمع البیان]] درباره این موضوع که آیا می‌توان عصمت ائمه(ع) را از این آیه برداشت کرد نوشته است؛ کلمه إنما در ابتدای این آیه، برای نشان دادن این موضوع مهم است که مفاد جمله بعد از إنما، در واقع محقق شده است و شکی در تحقق آن نیست، و همچنین مفهوم مخالف با آن را هم نفی می‌کند. | ||
| خط ۴۴: | خط ۶۰: | ||
*خداوند یک اراده خاص و ویژه‌ای نسبت به [[اهل‌بیت(ع)]] دارد. به این دلیل که اگر یک اراده مطلق و همگانی بود، این نیاز به این همه تأکید نداشت! چرا که خداوند از هر مکلفی، ترک گناه و انجام اوامر الهی را خواسته است، پس خداوند یک اراده خاص نسبت به اهل بیت پیامبر(ص) داشته است، و این‌گونه اراده‌ای مقتضی مدح و تعظیم است، و اگر ما این اراده را یک اراده همگانی و عمومی بدانیم مدحی در برنخواهد داشت، با توجه به این دو نکته می‌توان گفت: با اثبات این دو موضوع، مسئله عصمت ثابت می‌شود، و آن اینکه خداوند تأکیداً و با اراده‌ای خاص، پاکی اهل بیت(ع) از هرگونه زشتی و گناه را اراده کرده است.<ref>طبرسی، ابو علی، مجمع البیان، بیروت، چاپ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶، ج۷ و ۸، ص۴۶۳.</ref> | *خداوند یک اراده خاص و ویژه‌ای نسبت به [[اهل‌بیت(ع)]] دارد. به این دلیل که اگر یک اراده مطلق و همگانی بود، این نیاز به این همه تأکید نداشت! چرا که خداوند از هر مکلفی، ترک گناه و انجام اوامر الهی را خواسته است، پس خداوند یک اراده خاص نسبت به اهل بیت پیامبر(ص) داشته است، و این‌گونه اراده‌ای مقتضی مدح و تعظیم است، و اگر ما این اراده را یک اراده همگانی و عمومی بدانیم مدحی در برنخواهد داشت، با توجه به این دو نکته می‌توان گفت: با اثبات این دو موضوع، مسئله عصمت ثابت می‌شود، و آن اینکه خداوند تأکیداً و با اراده‌ای خاص، پاکی اهل بیت(ع) از هرگونه زشتی و گناه را اراده کرده است.<ref>طبرسی، ابو علی، مجمع البیان، بیروت، چاپ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶، ج۷ و ۸، ص۴۶۳.</ref> | ||
== معنای | == معنای «یطهرکم» == | ||
به تعبیر فخر رازی :ويطَهرَكُم أي يلبسكم خلع الكرامة؛ یطهرکم یعنی «لباس كرامت بر تن شما بپوشاند». | |||
ا | |||
آ | |||
==منابع== | ==منابع== | ||