ذکر «لاحول و لاقوة الا بالله العلی العظیم»: تفاوت میان نسخه‌ها

واژۀ «حول» در لغت به معناي حركت و جنبش و كلمۀ «قوّه» به معنای استطاعت و توانايي است، بنابراين معناي عبارت فوق چنين است: هيچ حركت و استطاعتي جز به مشيت خداوند بزرگ نيست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=لسان العرب|نام=محمد بن مکرم|نام خانوادگی=ابن منظور|ناشر=بیروت، دار احياء تراث العربي|جلد=3|صفحه=403}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=لغت نامة|نام=علی اکبر|نام خانوادگی=دهخدا|ناشر=دانشگاه تهران|جلد=6}}</ref>

در تفسير مفهوم فوق بايد گفت: تمام افعال انسان‌ها با قدرت الهي به‌وجود مي‌آيد، اگرچه به لحاظ اينكه انسان‌ها در انجام آن برخوردار از اراده و اختيار هستند، به عنوان كارهاي بشري بشمار مي‌روند، اما حقيقت اين است كه توانايي بشر در انجام كارهاي خود، تنها از جانب خداي قادر متعال است، البته فراموش نكنيم كه عبارت مورد بحث، به هر نوع قدرت و توانايي و هر نوع جنبش و تحركي در همه جهان هستي نظر دارد، نه فقط قدرت استطاعت در انسان، لذا چنين برداشتي شكوه ويژه‌اي به معناي آن مي‌دهد و تأثير به‌سزايي در خداشناسي و خداباوري يك انسان با ايمان دارد.

لذا براساس اين ذکر جريان هر چيزي به مشيت و خواست الهي است و خواست خداوند بر همۀ خواست‌ها غلبه مي‌يابد و هر آنچه كه پروردگار متعال اراده كند انجام مي دهد.

شخصي از امام محمد باقر(ع) دربارۀ معناي عبارت {{متن عربی|لا حول و لا قوة الا بالله}} پرسيد، آن حضرت در پاسخ فرمود: «ما تواني در ترك معصيت الهي و قدرتي در اطاعت پروردگار جز با توفيق و ياري خداوند نداریم». زماني كه «عبادية بن ربعي» از امام علي(ع) دربارۀ استطاعت و قدرت بندگان خدا پرسيد، آن حضرت فرمود: «آيا قدرت تو در انجام كارها به صورت شركت و معيت با خداست يا آنكه در افعال و كارهاي خود مستقل هستي، به طوري كه محتاج به خدا نيستي؟» «عباديه» ساكت و متحير شد، حضرت فرمود: «چرا پاسخ نمي‌دهي؟ اگر بگويي در كارهاي خود با اشتراك خدا قادرم، تو را مي‌كشم، زيرا اين عقيده مستلزم شرك به خداست و نيز اگر بگويي به نحو مستقل قادرم، تو را خواهم كشت، زيرا اين عقيده مستلزم ضعف سلطنت الهي است»، «عباديه» عرض كرد: پس چه بگويم؟ علي(ع) فرمود: «بگو با اعطاي قدرت از جانب خدا، قادرم، آيا نشنيده‌اي كه مردم، قدرت را از خداوند طلب مي‌كنند و مي گويند: {{متن عربی|لاحول و لا قوة الا بالله}}.

اهميت حديث {{متن عربی|لا حول ولا قوه الا بالله العلي العظيم}} در اين است كه هم در متون روايي و آثار فقهي و هم در دانش‌هايي چون كلام و اخلاق و نيز در دعا و مناجات مورد كاربرد و استناد قرار گرفته است. از سه منظر عمده به به بررسی اهمیت این ذکر پرداخته شده است:

# رسول خدا(ص) در سفر معراج خود به خدا عرض كرد: «پروردگارا! تو به انبياي خود فضايلي كرامت نمودي، به من نيز كرامت كن، خداوند فرمود: در ميان آنچه عطا كرده‌ام، به تو دو كلمه عطيه داده‌ام كه در زير عرشم نوشته شده است و آن دو كلمه عبارت است از كلمۀ {{متن عربی|لاحول ولا قوة الا بالله... و كلمة «لامنجا منك الا اليك}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه تفسير الميزان|سال=1374|نام=سید محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=قم، دفتر نشر اسلامي|جلد=13|صفحه=17}}</ref>

# ابن مسعود از پيامبر خاتم(ص) روايت كرده كه فرمود: «من ابراهيم(ع) را در شب معراج ديدم و به من گفت: ‌اي محمد سلام مرا به امت برسان و به آنها بگو، زمين بهشت، زمين پاكيزه و قابل كشت و زرع و آب آن گواراست و همه آن دشت هموار مي‌باشد و نهال‌هايي كه مي‌توانيد بفرستيد كلمۀ {{متن عربی|سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر» و كلمه «لاحول ولا قوة الا بالله}} است!»

# امام صادق(ع) فرمود: وقتي بنده‌اي مي‌گويد: {{متن عربی|ماشاء الله لاحول و لاقوة الا بالله}} خداوند به ملائكه مي‌گويد: بنده من تسليم است، پس او را كمك كنيد و او را دريابيد و حاجت او را برآورده سازيد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه تفسیر المیزان|سال=1374|نام=سید محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=قم، دفتر نشر اسلامي|جلد=12|صفحه=30}}</ref>

برای تشویق به گفتن ذکر حوقله، در روایات آثاری بیان شده که برخی از آنها عبارت است از:

# همچنین از آن حضرت نقل شده است كه هر كس موقع خارج شدن از خانه خود بگويد {{متن عربی|بسم الله الرحمن الرحيم}}، دو فرشته به او مي‌گويند: هدايت يافته‌اي و اگر بگويد {{متن عربی|لا حول ولاقوة الا بالله}}، آن دو فرشته مي‌گويند: حفظ شده‌اي و اگر بگويد: {{متن عربی|توكلت علي الله}}، آن دو مي‌گويند: در كفايت قرار گرفتي، آنگاه شيطان مي‌گويد: بنده‌اي كه هدايت شده و حفظ گشته و در كفايت قرار گرفته چگونه براي من است (يعني من نمي‌توانم چنين انساني را فريب دهم و از راه بندگي بيرون كنم).<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=وسايل الشيعه|سال=1409|نام=محمد بن حسن|نام خانوادگی=حرعاملی|ناشر=‌قم، مؤسسه آل البيت|جلد=6|صفحه=28}}</ref>

# جمعي از مفسران گفته‌اند: آيه شريفۀ {{قرآن|وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا ...|ترجمه=و هر كس از خدا پروا كند، [خدا] براى او راه بيرون‏شدنى قرار مى‏‌دهد|سوره=سوره طلاق|آیه=2}} دربارۀ عوف بن مالك نازل شده است كه از ياران پيامبر(ص) بود، وقتي كه دشمنان اسلام فرزندش را اسير كردند، محضر رسول خدا آمد و از اين ماجرا و نيز از تنگدستي خود شكايت كرد، پيامبر اكرم(ص) در پاسخ فرمود: تقوا پيشه كن و شكيبا باش و بسيار ذكر {{متن عربی|لاحول و لاقوة الا بالله» بگو، او اين كار را كرد، ناگهان در حالي كه در خانه اش نشسته بود، فرزندش وارد شد، معلوم شد كه از يك لحظه غفلت دشمن استفاده كرده و فرار نموده و حتي شتري از دشمن را با خود آورده است. اين بود كه آيه فوق نازل شده و از گشايش مشكل اين شخص باتقوا و روزي او از جايي كه انتظارش را نداشت خبر داد. البته بايد توجه داشت كه هرگز مفهوم سخن بالا اين نيست كه انسان تلاش و كوشش در زندگي را به دست فراموشي بسپارد و بگويد در خانه مي‌نشينم و تقوا پيشه مي‌كنم و ذكر {{متن عربی|لاحول ولا قوة الا بالله}} مي‌گويم تا از آنجا كه گمان ندارم به من روزي رسد!<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسير نمونه|سال=1374|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=قم، دارالكتب الاسلاميه|جلد=24|صفحه=238}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع البيان|سال=1372|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|ناشر=تهران، انتشارات ناصر خسرو|جلد=10|صفحه=460}}</ref> بلكه هدف تقوي و پرهيزكاري توأم با تلاش و كوشش است، اگر با اين حال، درها به روي انسان بسته شد، خداوند گشودن آنها را تضمين فرموده است.

# از امام صادق(ع) روايت شده است كه هر كس هزار بار بگويد: {{متن عربی|لاحول ولاقوة الا بالله العلي العظيم}}، خداوند زيارت خانه خدا را نصيب او مي‌كند پس اگر اجل او نزديك باشد، خداوند آن را به تأخير مي‌اندازد تا بتواند حج را به‌جاي آورد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جامع الاخبار|سال=1363|نام=تاج الدین|نام خانوادگی=شعیری|ناشر=قم، انتشارات رضي|صفحه=55}}</ref>

# همچنين از آن حضرت نقل شده است كه هر كس در روز صد بار ذكر {{متن عربی|لاحول ولا قوة الّا بالله}} بگويد، ابداً فقير نمي‌شود.<ref> همان.</ref>

# از امام رضا(ع) روايت شده است كه هر كس بعد از نماز صبح، صد بار بگويد: {{متن عربی|بسم الله الرحمن الرحيم لاحول و لا قوة الا بالله العلي العظيم}}، به اسم اعظم نزديك‌تر است از سياهي چشم نسبت به سفيدي آن و همانا داخل شده است در او اسم اعظم.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مستدرك الوسايل|سال=1408|نام=حسين بن محمد تقى‏|نام خانوادگی=نوری|ناشر=قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏|جلد=5|صفحه=89}}</ref>

# از امام جعفر صادق(ع) روايت شده است كه هر كس پس از نماز فجر و نماز مغرب هفت بار بگويد، {{متن عربی|بسم الله الرحمن الرحيم لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم}}، خداوند او را از هفتاد بلا مي‌رهاند كه سبك‌ترين آنها، برص و جنون است و اگر آن شخص شقي باشد، نام او از دفتر شقاوتمندان پاك مي‌شود و در دفتر سعادتمندان نوشته مي شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=وسايل الشيعه|سال=1409|نام=محمد بن حسن|نام خانوادگی=حرعاملی|ناشر=قم، مؤسسه آل البيت|جلد=6|صفحه=479}}</ref>

# مستحب است انسان قبل از مسافرت، غسل كند و در وقت غسل بگويد: <nowiki>{{متن عربی|بسمِ اللهِ و باللهِ و لاحولَ ولا قوّةَ الاّ بالله}}</nowiki><ref>همان، ج11، ص383.</ref> همچنين مستحب است هنگام داخل شدن در حمام، ذكر <nowiki>{{متن عربی|بسم الله و بالله و لاحول و لا قوة الا بالله}}</nowiki> را بگويد.<ref>همان، ص381.</ref>

# در روايت آمده است كه پيامبر اكرم(ص) در قنوت «وتر» در نماز شب در كنار ديگر اذكار ذكر <nowiki>{{متن عربی|لاحول و لا قوة الا بك}}</nowiki> را مي‌گفت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه تفسیر المیزان|سال=1374|نام=سید محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=قم، دفتر نشر اسلامي|جلد=6|صفحه=479}}</ref>

# گفتن: <nowiki>{{متن عربی|لا حول ولا قوة الا بالله}}</nowiki> در وقت پوشيدن لباس نو مستحب است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=وسايل الشيعه|سال=1409|نام=محمد بن حسن|نام خانوادگی=حرعاملی|ناشر=قم، مؤسسه آل البيت|جلد=5|صفحه=47}}</ref>

# همچنين مستحب است موقع رفتن به بازار يا مسجد و نيز هنگام سوار شدن به مركب، اين ذكر را بگويد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=من لايحضره الفقيه|سال=1413|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=ابن بابویه|ناشر=قم، دفتر انتشارات اسلامى‏|جلد=3|صفحه=187}}</ref>