ویژگی‌های اخلاقی پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

بردباری، خوش‌خویی، راست‌گویی، امانت‌داری، صداقت، شجاعت و مهربانی برخی از اوصاف ستوده پیامبر اسلام شمرده می‌شود.

در قرآن پیامبر به این وصف است که خویی والا دارد. (آیه ۴ سوره قلم)

امام صادق علیه السلام: اخلاق پیامبر خدا، [تجسّمِ] این سخن خداوند عز و جل بود: «عفو را پیشه کن و به نیکی، فرمان بده و از جاهلان، روی گردان». پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: شبیه‌ترینِ شما به من، خوش‌خوترینِ شماست. صحیح البخاری به نقل از انَس: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، نیک‌خوترینِ مردمان بود.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۳.</ref> مسند ابن حنبل به نقل از عایشه، در پاسخ به این سؤال که اخلاق پیامبر صلی الله علیه و آله در محیط خانه چگونه بود؟: خوش‌خوترینِ مردمان بود. نه دشنام می‌داد و نه بد زبانی می‌کرد و نه در کوچه و بازار، هیاهو به راه می‌انداخت و نه بدی را با بدی جبران می‌کرد؛ بلکه می‌بخشید و گذشت می‌کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.</ref>

السیرة النبویّة، ابن هشام: پیش از آن که به پیامبر خدا وحی نازل شود، قریش به ایشان «امین» می‌گفتند.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.</ref> در اوصاف پیامبر صلی الله علیه و آله: او مردی بود که از همه قوم خود جوان‌مردتر، نیک‌خوتر، خوش برخوردتر، همسایه‌دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از

 

بد زبانی و آزارْ رسانی، به دورتر بود. هرگز دیده نشد که با کسی کشمکش و مجادله کند. خداوند، اخلاق و خصال پسندیده را در وجود ایشان جمع کرده بود تا جایی که قومش او را «امین» نامیدند و در مکّه، غالباً با لقب امین از ایشان یاد می‌شد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۷.</ref>

یکی دیگر از ویژگی‌های اخلاقی پیامبر صداقت و راستی ایشان است. صداقت و راستی در گفتار و اعمال فرستادگان الهی موجب جلب اطمینان مردم به پیام آوران الهی می‌شود و زمینه را برای پذیرش دعوت آن‌ها فراهم می‌آورد. به عبارت دیگر، اعتقاد به دروغ بودن گفتار رسولان الهی سبب سلب اعتماد مردم از آن‌ها می‌شود. رسول خدا(ص) در مورد قباحت دروغگویی فرمود: مؤمن هر گاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار ملک او را لعنت می‌کنند و بوی گندی از قلبش بیرون می‌آید که تا به عرش می‌رسد.<ref>«[https://article.tebyan.net/477974/ویژگی-ها-و-خصوصیات-پیامبر-اسلام-ص- ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)]»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>

الطبقات الکبری به نقل از عایشه: نزد پیامبر خدا، هیچ خصلتی منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطّلع می‌شد که یکی از اصحابش دروغی گفته است، به او بی‌اعتنایی می‌کرد، تا آن که می‌فهمید توبه کرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۱.</ref>

امام علی علیه السلام: در جنگ بدر، ما به پیامبر صلی الله علیه و آله پناه می‌بردیم و او از همه ما به دشمن نزدیک‌تر بود و در آن روز، از همه ما شجاعت بیشتری نشان داد. صحیح مسلم به نقل از انَس: پیامبر خدا، زیباترین و بخشنده‌ترین و شجاع‌ترینِ مردم بود. شبی، مردم مدینه صدایی شنیدند و دچار وحشت شدند. عدّه‌ای از مردم، به طرف صدا حرکت کردند. پیامبر صلی الله علیه و آله که پیش‌تر از آنها به طرف صدا رفته بود، وقتی سوار بر اسب برهنه ابو طلحه و شمشیر به دوش برمی‌گشت، آن عدّه را دید و فرمود: «نترسید، نترسید».<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۵.</ref>

یکی از ویژگی‌های برجسته اخلاقی پیامبر اعظم(ص) نرم خویی و مهربانی آن حضرت بود این خصوصیت آن قدر ارزشمند بود که خداوند علت جذب مردم عصر بعثت را در دارا بودن همین ویژگی برای حضرت مطرح نموده است آنجا که فرمود: «فَبِما رَحمَةٍ مِن اللّهِ لِنتَ لَهُم وَلَو کُنتَ فظّاً غَلیظَ القَلبِ لانفضّوا مِن حَولِک (آل عمران:۱۵۹)؛ پس به برکت رحمت الهی (در برخورد) با مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند»<ref>«[https://quran.isca.ac.ir/fa/News/Detail/552 ویژگی‌های اخلاقی پیامبر از منظر قرآن با رویکرد وحدت در امت اسلام]»، پرتال جامع علوم و معارف قرآنی، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>

یکی از ویژگی‌های پیامبر(ص) مهربانی و رأفت اوست. در واقع یکی از عوامل گرایش مردم به پیامبر(ص)، خوش خلقی و مهربانی ایشان با مردم است. در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران آمده است: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ… به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند،» قرآن در این آیه می‌فرماید: (ای رسول ما!) پس به خاطر رحمتی از جانب خدا (که شامل حال تو شده) با مردم مهربان گشته‌ای و اگر خشن و سنگدل بودی، (مردم) از دور تو پراکنده می‌شدند. خداوند جز بر پیامبر اسلام، بر هیچ‌یک از پیامبران دو نام از نام‌های خویش را اطلاق نکرده است. «رَؤُفٌ، رَحِیمٌ».<ref>«[https://article.tebyan.net/477974/ویژگی-ها-و-خصوصیات-پیامبر-اسلام-ص- ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)]»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>

 

مکارم الأخلاق به‌نقل از انَس: اخلاق پیامبر خدا چنین‌بود که هرگاه یکی‌از اصحابِ خود را سه روز نمی‌دید، جویای حالش می‌شد. اگر به مسافرت رفته بود، برایش دعا می‌کرد و اگر در شهر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر بیمار بود، از او عیادت می‌کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref>

ویژگی دیگری که از آیات قرآن استفاده می‌شود بحث بخشش و بردباری پیامبر است خداوند متعال به پیامبر دستور می‌دهد: «خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلینَ» عفو و میانه‌روی را پیشه کن (عذر مردم را بپذیر و بر آنان آسان بگیر)، و به کارهای عقل پسند و نیکو فرمان بده، و از جاهلان اعراض کن. (اعراف ۱۹۹)

پیامبر اسلام از طرف خداوند مأمور به صبر بود. در آیه سوره احقاف، آیه ۳۵ آمده که صبر کن همانگونه که پیامبران اولوا العزم قبل از تو نیز صبر کردند.<ref>قرائتی، محسن، سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۷۹.</ref>

 

صحیح البخاری به نقل از انَس: من با پیامبر خدا راه می‌رفتم و ایشان بُردی نجرانی، با حاشیه‌ای زبر و درشت، بر تن داشت. بادیه‌نشینی از راه رسید و ردای ایشان را محکم کشید. من به گردن پیامبر صلی الله علیه و آله نگاه کردم و دیدم که حاشیه ردا، از شدّت کشیدن، روی گردن ایشان رد انداخته است. آن بادیه‌نشین، سپس گفت: ای محمّد! دستور بده از مال خدا که نزد توست، به من بدهند. پیامبر صلی الله علیه و آله به طرف او برگشت و خنده‌ای کرد و سپس دستور داد به او چیزی عطا کنند.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref>

پیامبر خدا، با حیاتر از دخترانِ پرده‌نشین بود.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref> پیامبر صلی الله علیه و آله چندان باشرم و حیا بود که هیچ چیز از او خواسته نمی‌شد، مگر این که آن را عطا می‌کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.</ref>

یکی از ویژگی‌های اخلاقی رسول اکرم(ص) که رمز موفقیت آن حضرت و سبب جذب مردم به سوی ایشان و دین اسلام می‌شد، تواضع و فروتنی ایشان بود، امیر مؤمنان علی(ع) در بیان این ویژگی رسول اکرم(ص) می‌فرماید: پیامبر(ص) روی زمین‌می‌خورد و چون بندگان می‌نشست و به دست خود، پای‌افزار خویش را پینه می‌زد و جامه خود را وصله می‌نمود و بر مرکب بی پالان سوار می‌شد و دیگری را همراه خود سوار می‌کرد. (نهج البلاغه، خطبه160)<ref>«[https://quran.isca.ac.ir/fa/News/Detail/552 ویژگی‌های اخلاقی پیامبر از منظر قرآن با رویکرد وحدت در امت اسلام]»، پرتال جامع علوم و معارف قرآنی، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>

رفتارهای متواضعانه پیامبر اکرم(ص) در حدی بود که آن حضرت با همگان غذا می‌خورد، دعوت هر کس، حتی فقیرترین مردم را می‌پذیرفت. دوست نداشت افراد پشت سر ایشان حرکت کنند و می‌فرمود: چنین کاری زمینه‌ساز کبر است.

یکی دیگر از ویژگی‌های پیامبر(ص) فروتنی ایشان است. پیامبر دوست نداشت کسانی پشت سر پیامبر راه بیفتند، چون می‌فرمود این زمینه سار کبر و غرور است. او با همه غذا می‌خورد و اگر کسی او را دعوت می‌کرد، دعوت او را می‌پذیرفت، اگرچه او فقیرترین مردم بود. کارهای شخصی درون خانه را خودش انجام می‌داد، شتر را خودش تغذیه می‌کرد، خانه را جارو می‌زد، شیر گوسفندان را می‌دوشید و لباسش را خودش وصله می‌زد.<ref>«[https://article.tebyan.net/477974/ویژگی-ها-و-خصوصیات-پیامبر-اسلام-ص- ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)]»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: خداوند متعال، به من وحی فرمود که: «فروتن باشید، تا هیچ‌کس به دیگری فخر نفروشد و کسی به کسی تعدّی نکند». الطبقات الکبری به نقل از یحیی بن ابی کثیر: پیامبر خدا فرمود: «من همان گونه غذا می‌خورم که بندگان می‌خورند، و همان‌طور می‌نشینم که بندگان می‌نشینند؛ زیرا من، بنده‌ای بیش نیستم».<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.</ref> پیامبر صلی الله علیه و آله از زمانی که خداوند عز و جل او را برانگیخت، در حال تکیه دادن غذا نخورد، و خوش نداشت که مانند پادشاهان باشد؛ امّا ما نمی‌توانیم این کار را بکنیم.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۱.</ref>