automoderated
۶٬۳۴۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}}برای مهار خشم و درمان آن، باید انگیزههایی را که موجب پیدایش خشم میشود بشناسیم. علل و عواملی که ممکن است، زمینهساز خشم شوند یا آن را تشدید میکنند، بسیارند؛ ولی میتوان آنها را به دو گروه کلی تقسیم کرد: | {{پاسخ}} | ||
برای مهار خشم و درمان آن، باید انگیزههایی را که موجب پیدایش خشم میشود بشناسیم. علل و عواملی که ممکن است، زمینهساز خشم شوند یا آن را تشدید میکنند، بسیارند؛ ولی میتوان آنها را به دو گروه کلی تقسیم کرد: | |||
#عوامل درونی که ریشه آنها به خود شخص برمیگردد و از درون وجود او سرچشمه میگیرد، مانند کبر، عجب، حرص، حسد، شوخیهای رکیک و…. | #عوامل درونی که ریشه آنها به خود شخص برمیگردد و از درون وجود او سرچشمه میگیرد، مانند کبر، عجب، حرص، حسد، شوخیهای رکیک و…. | ||
#عوامل بیرونی که از خارج موجب انگیزش خشم انسان میشود. | #عوامل بیرونی که از خارج موجب انگیزش خشم انسان میشود. | ||
خط ۲۹: | خط ۳۰: | ||
«و حلّنی بحیله الصّالحین و البسنی زینه المتّقین فی بسط العدل و کظم الغیظ و إطفاء النّائره؛ بارالها! مرا به زیور صالحان بیارای و زینت متّقین را به من بپوشان، تا عدل را گسترش دهم و خشم را فرو نشانم و شعلههای سوزان دشمنی را خاموش سازم».<ref>صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق.</ref> | «و حلّنی بحیله الصّالحین و البسنی زینه المتّقین فی بسط العدل و کظم الغیظ و إطفاء النّائره؛ بارالها! مرا به زیور صالحان بیارای و زینت متّقین را به من بپوشان، تا عدل را گسترش دهم و خشم را فرو نشانم و شعلههای سوزان دشمنی را خاموش سازم».<ref>صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق.</ref> | ||
عصبانيّت به معناي خشمگين بودن و غضبناك بودن است. حالت و كيفيت خاصي است كه بر فرد عارض ميشود و شخص تعادل قواي ارادي و تسلط خود را بر اثر ناراحتي و خشم از دست ميدهد.}}<ref>. معين، محمد، فرهنگ فارسي، تهران، امير كبير، هشتم، ۱۳۷۱، ج۲، ص۲۳۱۱.</ref> در منابع ديني و اخلاق اسلامي، بحث عصبانيت، تحت عنوان «غضب» و «غيظ» مطرح است و از شاخههاي بحث رذايل و «نبايدهاي اخلاقي» ميباشد. | |||
حضرت امام خميني(ره) ميفرمايد: | |||
غضب يك حركت و حالت نفساني است كه به واسطهي آن جوشش و غليان در خون قلب حادث شود، براي انتقام. پس وقتي اين حركت سخت شود، آتش غضب را فروزان كند، و پر شود شريانها و دماغ از يك دود تاريك مضطربي كه به واسطهي آن عقل منحرف شود، و از ادراك و رويّه باز ماند.<ref>.موسوي خميني، روح الله، شرح حديث جنود عقل و جهل، تهران، نشر آثار امام، دوم،۱۳۷۷، ص۲۳۸.</ref> | |||
==غيظ و غضب از منظر قرآن شريف و منابع روايي== | |||
در قرآن شريف و منابع روايي، بحث غيظ و غضب،تحت عناوين مختلف،مورد بررسي قرار گرفته است. قرآن شريف در مورد غيظ و غضب كفّار نسبت به اهل ايمان ميفرمايد: {{قرآن|وَ اِذا خَلَوا عَضّوُا عليكُمُ الاناملَ مِن الغيظ قُل مُوتوا بِغَيْظكُمْ<ref>. آل عمران/۱۱۹.</ref> | |||
«از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان ميگزند بگو: با همين خشمي كه داريد بميريد.» اين است يكي از نبايدهاي اخلاقي، كه از ناحيهي كفار سرميزد. در مورد اصل خشم و غضب، پيامدها و پيشگيري و درمان آن،روايات بسياري وارد شده است. براي نمونه پيامبر اسلام(ص) ميفرمايد: «اجتَنِبِ الغضب»}}<ref>. نهجالفصاحه، ح ۶۲، ص۱۲.</ref> يعني «از خشم بپرهيزيد» مولانا ميگويد: | |||
صد هزاران ظلمت است از خشم تو | |||
بر عباد الله اندر چشم تو | |||
خشم بنشان چشم بگشا شاد شو | |||
عبرت از ياران بگير استاد شو<ref>. مثنوي معنوي، دفتر ۴، ابيات ۹ ـ ۳۴۴۸.</ref> | |||
==پيشگيري و درمان عصبانيت == | |||
قرآن شريف، در آيات زيادي به پيشگيري و درمان عصبانيت و خشم شديد، تشويق ميكند و ميفرمايد: {{قرآن|والذين يُنفقون في السّرّا و الضّرّاء و الكاظمينَ الغَيظَ...<ref>آل عمران/۱۳۴.</ref>؛ همانها كه در توانگري و تنگدستي، انفاق ميكنند و خشم خود را فرو ميبرند و از خطاي مردم در ميگذرند و خدا نيكوكاران را دوست دارد. | |||
كسي كه ميخواهد محبوب خدا بشود بايد از مال بگذرد و خشم و غضب را فرو برد.<ref>تفسير نور، قم: مؤسسه در راه حق، سوم، ۱۳۷۵، ج۲، ص۱۸۰.</ref> بيشتر آيات و روايات در راستاي عصبانيت و غيظ و غضب، جنبه پيشگيري دارد تا درماني. اسلام عزيز ميخواهد انسانها اصلاً خشم نكنند و عصباني نشوند. از اين جهت قرآن شريف در آيه ي ۸۳ و ۸۴ از سوره يوسف، در آيهي ۵۸ از سوره نمل و در آيه ۳۷ از سوره شوري، در مورد فرو بردن خشم و پيشگيري آن تشويق ميكند. روايات بسياري در راستاي پيشگيري و درمان خشم و عصبانيت وارد شده است كه اشاره به بعضي از آنها جالب توجه است: | |||
رسول اسلام ميفرمايد: «اَحزمُ النّاس الكظمَهم لِلغيظ»؛<ref>. نهجالفصاحه، ح ۹۵، ص۱۷.</ref> آن كه در فرو بردن خشم از ديگران بيشتر است از همه كس دورانديشتر است، در جاي ديگر ميفرمايد: «ميخواهيد شما را با آن كس كه از همه زورمندتر است، رهبري كنم؟ آن كه هنگام خشم بهتر خود را نگاه ميدارد.<ref>همان، ح۴۶۳، ص۸۷.</ref> | |||
امام خميني(ره) با يك تشبيه زيبا و عميق و دقيق، در مورد درمان خشم و عصبانيت ميفرمايد: «مَثَل انسان در حال شعلهي آتش غضب، مثل غاري است كه در او آتش فراوان افروخته شود، به طوري كه از شعله و دود پر گردد،و در آن هوا و دود و اشتعال محتقن و محتبل گردد، و نفيرها و صداهاي سخت از آن بيرون آيد، و شعلههاي آتش در هم پيچد، و نائره آن روزافزون گردد. در اين حال، علاج آن بسيار مشكل شود، و خاموش نمودن آن ممكن نگردد؛ زيرا كه هر چه در او افكنند از براي علاج شعلههاي فروزان و برافروخته،آن را بخورد و بلع كند و جزو خود كند و بر مادهي آن افزايش پيدا شود. از اين جهت انسان در حال نائرهي آتش غضب، كور شود از رشد و هدايت، و كر شود از موعظه و نصيحت؛ بلكه موعظه در اين حال سبب ازدياد غضب او شود و مايهي شعلهي نائره آن گردد. از براي اين شخص راه چارهاي در اين حال نيست.»<ref>موسوي خميني، روح الله، «شرح حديث جنود عقل و جهل» همان.</ref> | |||
==جمعبندي:== آنچه از قرآن شريف، منابع روايي و منابع اخلاقي ديگر بدست ميآيد اين است كه: | |||
==۱. پيشگيري== | |||
در مرحله اول بايد از بيماري غضب و عصبانيت پيشگيري نمود و پيشگيري آن به اين است كه انسان با پشتوانه باورهاي ديني، رعايت دستورهاي اخلاقي، همانند محبت، صله رحم، ايثار، گذشت و عفو ... توكل و توسل و سرگرميهاي سالم، به زندگي خود آرامش ببخشد و خود را وارد عرصه نگرانيها، استرس، اضطراب، بيماري ماشيني و صنعتي و... نكند و اعصاب خود را ناآرام نكند. چون، «الا بذكر الله تطمئنّ القلوب»<ref>رعد/ ۲۸.</ref> | |||
==۲. درمان== | |||
مرحله بعدي، مرحله درمان است و خلاصه آن چنين است كه: از نظر زماني بايد توجه داشت كه در حال شعلهور بودن آتش غضب و خشم نبايد دست به درمان زد و يا فرد خشمگين را نصيحت نمود. بايد صبر كرد تا شعلهي خشم فروكش كند، آنگاه راهكارهاي علمي و عملي را در قالب دستورالعمل اخلاقي و... ارائه كرد. | |||
الف) ترك صحنه | |||
در حالت خشم و غضب انسان خشمگين بايد معركه و صحنهي خشم و عصبانيت را ترك نمايد و يا تغييراتي در خود به وجود آورد. براي مثال اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بخوابد. | |||
ب) استفاده از افراد متخصص | |||
تا درمان كامل لازم است از افراد متخصص و كارشناس همانند پزشك روانشناس و يا معلم اخلاق در جهت درمان بيماري خشم و عصبانيت كمك گرفت و از راهكارها ودستورالعملهاي آنها بهره جست. | |||
ج) ذكر خداوند | |||
به ذكر خداي تعالي مشغول شود و برخي ذكر خداي تعالي را در اين وقت، واجب دانستهاند. | |||
د) به زمين چسبيدن | |||
در روايتي آمده، «هنگام خوف غضب و خشم، به زمين بچسبيد.<ref>نهج الفصاحه، ح ۴۶۶، ص۸۹.</ref>» يعني چيزهايي را از زمين دستاويز و تكيه گاه خود قرار دهيد. براي مثال به درخت تكيه دهيد و يا بر روي سنگي بنشينيد و يا به سنگي و ستوني بچسبيد تا آرامش يابيد. | |||
و) صلح رحم | |||
هر كس بر خويشاوندان خويش غضب كرد، نزد او رود و خود را به او نزديك نمايد و به جهت صله رحم با او مصافحه و روبوسي نمايد. اين كار باعث آرامش روح و روان انسان خشمگين و همهي انسانها ميشود... .<ref>خميني، روح الله، همان.</ref> | |||
ه ) وضو گرفتن | |||
در روايت ديگر آمده است: هنگام خشم وضو بگيريد؛ آمده است: «خشم از شيطان است و شيطان از آتش پديد آمده و آتش را به آب مي توان خاموش كرد وقتي يكي از شما خشمگين شود وضو گيرد.»<ref>نهج الفصاحه، ح ۶۶۰، ص۱۳۲.</ref> | |||
ي) غسل كردن | |||
در حديث ديگر آمده است كه هنگام غضب و عصبانيت غسل نماييد. «... فَاِذا غَضِبَ اَحَدُكُمْ فَلْيَغْتَسِل»؛ يعني وقتي يكي از شما خشمگين شود غسل نمايد.<ref>همان، ح ۲۰۳۹، ص۴۳۲.</ref> | |||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} |