فواید آیات علمی قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

تعدادی از آیات [[قرآن کریم]]، به‌طور مستقیم یا ضمنی، متضمن مباحث علمی است. وقتی این آیات در کنار سایر آیات قرار گیرد، یقیناً مباحث علمی، به تنهایی مطلوب قرآن نیست، بلکه فوایدی در تفسیر علمی آیات قرآن بوده است. با یک تقسیم‌بندی می‌توان فواید آیات علمی در قرآن را به دو بخش تقسیم نمود:

 

آیات علمی در قرآن که با سایر آیات علمی مشترک‌اند، مانند [[آیات فقهی]] و [[آیات اخلاقی]]، در پی [[اثبات وجود خدا]] و [[توحید]] است.<ref>عبدالله شحاته، تفسیر الایات الکونیه، ص۳۰.</ref> بسیاری از مباحث علمی که در قرآن مطرح شده است، در پایان این نکته‌ها را تذکر می‌دهند که پس آفریننده این‌ها کیست؟ ببینید که بوجود آورنده این‌ها کیست؟ آیا بشر می‌تواند در آن دخالت کند؟ به عنوان مثال، در سوره آل‌عمران می‌فرماید: {{قرآن|إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ لِأُولِی الْأَلْبابِ| سوره = آل عمران| آیه = ۱۹۰}} نقل شده است که رسول خدا این آیات را، مخصوصاً در شب، زیاد می‌خواند و گاهی هم می‌فرمود: {{متن عربی|وَیْلٌ لِمَنْ قَرَءَها و لَم یَتَفَکَّر فیها؛ وای بر کسانی که این پنج آیه را بخوانند (۹۱ تا ۹۵ آل عمران) و در آن تفکر نکنند.}} [[میثم تمار]] نیز نقل می‌کند: «می‌دیدم مولایم [[علی(ع)]] شب‌هایی به آسمان نگاه می‌کرد و این پنج آیه را می‌خواند و اشک می‌ریخت.»

قرآن بعد از این‌که به آسمان‌ها و زمین و اختلاف شب و روز اشاره می‌کند، می‌فرماید: {{قرآن|رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً| سوره = آل عمران| آیه = ۱۹۱}} این برای پی بردن به باطل نبودن آفرینش است؛ و از آیه {{قرآن|سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ| سوره = آل عمران| آیه = ۱۹۱}} پی‌می‌بریم که چه کسی آفرینش را ایجاد کرده است. سوره‌ای در قرآن یافت نمی‌شود مگر این‌که در آن به عالم هستی و تأمل در نظم و خلقت اشاره یا تصریحی شده است، تا عقل بشر را برای تفکر در خلقت الهی تحریک کند؛ آن‌گاه از مخلوق به خالق، از طبیعت به ایجادکننده آن، از مسبب به سبب و از مصنوع به صانع پی‌ببرد. خداوند فکر بشر را به سوی دقیق‌ترین، عظیم‌ترین، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین امور هستی فرا می‌خواند و این چیزی بود که اعراب صدر اسلام به فطرت سلیم اعتراف کردند.<ref> عبدالله شحاته، همان، ص۳۰.</ref>

آیات علمی برای [[اثبات معاد]] و هدف‌دار بودن خلقت آمده‌اند؛ این نیز یکی از فواید اصلی این آیات است؛ مانند آیه: {{قرآن|فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِقَ|۵|خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ|۶|یَخْرُجُ مِنْ بَیْنِ الصُّلْبِ وَ التَّرائِبِ|۷|إِنَّهُ عَلی رَجْعِهِ لَقادِرٌ|۸

| آیه = ۵–۸| ترجمه = انسان باید بنگرد که از چه چیز آفریده شده است؛ از یک آب جهنده آفریده شده؛ آبی که از میان پشت و سینه ها خارج می شود! مسلّماً خدا می تواند او را بازگرداند!}} در اینجا بعد از مطرح کردن آفرینش، بحث معاد را از آن نتیجه می‌گیرد.

{{قرآن|کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ| سوره = بقره| آیه = ۲۸| ترجمه= چگونه شما به خدا کفر می‌ورزید؛ همان‌طور که شما را به این جهان آورد، مجدداً شما را از قیامت یا پس از برزخ برمی‌گرداند.}} در اینجا اشاره به بحث خلقت، مرگ و معاد و برانگیختن دوباره اشاره دارد. با وجود بحث علمی در این آیه، تصریح به مسئله خلقت و معاد توسط خداوند شده است.

آیات علمی در رد عقیده [[کفار]] و [[مشرکان]] و [[ماده‌پرستان]] است؛ کسانی که می‌گفتند که هر چه هست همین دنیاست. {{قرآن|ما هِیَ إِلاَّ حَیاتُنَا الدُّنْیا| سوره = جاثیه| آیه = ۲۴| ترجمه = چیزی جز این دنیا نیست}} {{قرآن|وَ ما یُهْلِکُنا إِلاَّ الدَّهْرُ| سوره = جاثیه| آیه = ۲۴| ترجمه = همین روزگار است که ما را می‌میراند}}؛ بخشی از آیات علمی، به تحقیر این عقیده مشرکان پرداخته، می‌فرماید:

 

در فواید اصلی سه هدف توحید، معاد و رد تحقیر کفار و مشرکین مطرح است. البته می‌توان هر سه عنوان را در یک عنوان کلی مانند هدایت جمع کرد؛ یعنی هدایت به خداوند، به معاد، به [[ماوراء الطبیعه]]. در بخش فواید فرعی نیز می‌توان یک هدف را که توجه بشر به بعد علمی آیات است، بیان نمود. خداوند در قرآن از مردم گله می‌کند و می‌فرماید:

 

 

همچنین منظور از توجّه در آیه {{قرآن|أفلا یَنْظُرُونَ إلَی الإبل کَیْفَ خُلِقَت| سوره = غاشیه| آیه = ۱۷}} نگاه ظاهری به شتر نیست، بلکه دقت در مباحث علمی است؛ یعنی این موضوع دارای چه ویژگی‌هایی است که خداوند در قرآن به نظر و تفکر و تأمل در آن توجه می‌دهد. بنابراین یک هدف فرعی، توجه به جنبه‌های علمی، برای پی بردن به آن است؛ یعنی جنبه‌های علمی، طریقی برای هدف اصلی است. وقتی قرآن کریم به یک نکته علمی اشاره می‌کند یا وقتی که [[پیامبر(ص)]] گله می‌کند و می‌گوید: «ویلٌ لمِنَ قَرَءها و لَمْ یَتَفَکّر فیها؛ وای بر کسانی که آیات سوره آل عمران را بخوانند و تفکر نکنند»، منظور از تفکر چیست؟ پی بردن به بعد علمی آیه یک هدف است؛ هدف فرعی دیگر، بحث اعجاز است. وقتی که قرآن کریم می‌فرماید: ده سوره مثل این قرآن بیاورید،<ref>سوره هود، آیه ۱۳.</ref> و در جای دیگر می‌فرماید: یک سوره بیاورید،<ref>سوره بقره، آیه ۲۳.</ref> لازمه‌اش این است که این قرآن مشتمل بر جنبه‌های مختلف اعجاز است، یکی از آنها [[اعجاز علمی]] است که بزرگان و علما ذکر کرده‌اند.<ref>کتب فراوانی در زمینه جنبه‌های [[اعجاز قرآن]] تألیف شده است؛ از جمله: [[اعجاز بیانی]] از نظر فصاحت و بلاغت؛ اعجاز از نظر اشتمال بر [[معارف الهی]]؛ اعجاز از نظر فقدان اختلاف در آن؛ اعجاز از نظر قانون گذاری؛ اعجاز در اخبار از غیب؛ اعجاز در تبیین فلسفی هستی؛ اعجاز از بیان اخبار و تاریخ گذشتگان؛ اعجاز از نظر ایجاز و اطناب؛ اعجاز در بیان اخبار علمی و اسرار هستی.</ref>

 

می‌توان گفت فواید اصلی آیات علمی قرآن، توحید، معاد، توجه به ماوراء الطبیعه و نفی عقیده مشرکان، و فواید فرعی آیات که کمک به اهداف اصلی است شامل بررسی آیات، تطبیق آن‌ها بر یافته‌های علمی و یقینیات و پی‌بردن به اعجاز علمی قرآن می‌شود.