تفاوت اعتقاد و ایمان و یقین: تفاوت میان نسخه‌ها

ایمان از باب «اِفعال» از مادة اَمن، (امن، یؤمن، ایماناً) می‌باشد و معنای آن گرویدن، ایمن گردانیدن و باور داشتن، روی كردن و اعتماد ورزیدن است. در قرآن كریم نیز به معنای فعل ایمان یا معنای محتوای آن و یا هر دو به كار رفته است.<ref>دایرة‌ المعارف تشیع، ج 2، مدخل ایمان.</ref>   

ایمان مربوط به دل است، یعنى لازم است پیوندى بین انسان و معتقدات دینى برقرار شود كه از آن به «عقدالقلب» تعبیر مى‏كنند و تا این عقد قلب حاصل نشود، ایمان محقق نیست، گو اینكه به مجرد اقرار و اعتراف به آموزه‌ای، ایمان تحقق پیدا نمی‌کند تا این‏كه این اقرار بر قلب و جان هم جارى شود، از این رو، قرآن كریم میان اسلام و ایمان فرق مى‏گذارد و براى ایمان شرایطى را بیان مى‏كند، چنان‌كه مى‏فرماید: «برخى از بادیه نشینان گفتند: ایمان آوردیم، بگو: ایمان نیاورده‏اید، لیكن بگویید: اسلام آورده‏ایم. و هنوز در دلهاى شما ایمان داخل نشده است».<ref>سوره حجرات، آیه 14 و 15.</ref>   

باید دقت نمود كه به صرف این‏كه نفس انسان به حقانیت خداوند و... اطمینان داشته باشد و آرامش خاطر پیدا كند، به طورى كه شكى در آن راه نداشته باشد، نباید گفت ایمان كامل حاصل شده، ایمان همان عقد قلب است، یعنى: بعد از این‏كه انسان به حقانیت امورى اطمینان و یقین پیدا كرد، پذیراى آن هم باشد.<ref>سوره نمل، آیه 14؛  نهایة الدرایة، محقق اصفهانى، ج2، ص 371، چاپ انتشارات سیدالشهداء.</ref>   

امّا عقل عملی در ساحه معرفت و علم نقشی ندارد؛ بلکه در پذیرش و عدم پذیرش انسان نسبت به قضایایی که با عقل نظری اثبات یا نفی می‌شود، نقش بازی می‌کند. بنابراین ایمان که پذیرش است از عقل عملی انسان نشأت می‌گیرد. ایمان و اعتقاد فعل انسانی و امر اختیاری است و میان نفس انسان و ایمان که فعل اختیاری اوست اراده متخلل است. پس ممکن است انسان مطلبی کاملاً واضح را پس از فهمیدن بپذیرد یا نپذیرد.<ref>منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، ص21.</ref>   

یقین مرحله ای است كه پس از طی كردن مراحل ایمان بدست می آید و خود دارای مراحل سه گانه علم الیقین، حق الیقین، و عین الیقین است که مرحله ای است بسیار بالا و راه رسیدن به آن بسیار سخت و نیازمند شناخت كافی، اراده ای محكم، چشم پوشی از بسیاری لذات مادی و دنیوی و تحمل رنج ها و امتحانات مختلف است. لازم به ذكر است نیل به این مقام تدریجی است و یك شبه كسی به این درجات نخواهد رسید. ولی در یك جمله اگر كسی معارف دینی را با برهان و یقین بداند و به آن عمل كند این مقام دست یافتنی است. به عبارت دیگر می توان با سعی و تلاش علمی و عملی به این مرحله رسید و به قول استاد آیت الله جوادی آملی اگر ما واقعاً به آنچه كه از حلال و حرام می دانیم عمل كنیم، چشم و گوش و یا غیره را تطهیر كنیم و علم همراه با عمل صالح داشته باشیم به این جا می رسیم، خلاصه راه یقین و كشف و شهود، بندگی خداست.<ref>جوادی آملی، عبدالله، توحیدها، پرسش ها و پاسخ ها،ص 46، انتشارات نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها.</ref>