automoderated
۶٬۳۴۱
ویرایش
برنامه عملی محاسبه نفس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
از جمله چیزهایی که سبب شگفتی فیلسوفان جهان است این است که خدا به روح انسان ویژگی عطا کرده که می‌تواند بر اعمال خود نظارت و مراقبت داشته باشد و می‌تواند خود را تشویق، تنبیه و توبیخ و… کند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، پندهای امام صادق(ع) به ره جویان صادق، قم، مؤسسه آموزشی، و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۱، ص۲۵–۲۴. (بنگرید کتاب الروضه باب، ۲۴، روایت ۱، ص۲۷۹–۲۸۶).</ref> | از جمله چیزهایی که سبب شگفتی فیلسوفان جهان است این است که خدا به روح انسان ویژگی عطا کرده که می‌تواند بر اعمال خود نظارت و مراقبت داشته باشد و می‌تواند خود را تشویق، تنبیه و توبیخ و… کند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، پندهای امام صادق(ع) به ره جویان صادق، قم، مؤسسه آموزشی، و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۱، ص۲۵–۲۴. (بنگرید کتاب الروضه باب، ۲۴، روایت ۱، ص۲۷۹–۲۸۶).</ref> | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
{{اصلی|تعریف محاسبه}} | {{اصلی|تعریف محاسبه}} | ||
بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[امام صادق(ع)]]، [[محاسبه نفس]] یعنی انسان هر شبانه‌روز اعمال خود را به خودش عرضه کند و آن را محاسبه کند؛ اگر کار پسندیده‌ای داشت آن را زیاد کرده و اگر [[گناه|گناهی]] از او سر زده بود [[استغفار]] کند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، پندهای امام صادق به رهپویان صادق، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی، 1380، ص 21.</ref> | بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[امام صادق(ع)]]، [[محاسبه نفس]] یعنی انسان هر شبانه‌روز اعمال خود را به خودش عرضه کند و آن را محاسبه کند؛ اگر کار پسندیده‌ای داشت آن را زیاد کرده و اگر [[گناه|گناهی]] از او سر زده بود [[استغفار]] کند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، پندهای امام صادق به رهپویان صادق، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی، 1380، ص 21.</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
== مراحل == | == مراحل == | ||
عالمان اخلاق | عالمان اخلاق برنامه‌ای عملی، به صورت روزانه برای محاسبه نفس ارائه داده‌اند، که از چند بخش تشکیل می‌شود. این برنامه و بخش‌های آن چنین است:<ref>دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> | ||
=== مشارطه === | |||
فرد در اول روز، با خود شرط می‌کند که تا پایان روز خلاف دستورات خدا رفتار نکند. یک روز خلاف نکردن آسان است و از نظر روان‌شناختی، این برنامه کوتاه مدت باعث می‌شود که انسان برای ادامه دادن به برنامه تشویق شود. | |||
مشارطه | مشارطه به دو صورت انجام می‌شود: | ||
به صورت کلی با اعضای هشتگانه: مراد از اعضای هشتگانه چشم، گوش، دامن، زبان، شکم، دست، پا و ذهن است. در این نوع از مشارطه فرد شرط می‌کند اعمال واجب را انجام داده و کارهای حرام را ترک کند. | |||
درباره یک صفت یا رفتار خاص اخلاقی: این شیوه برای وقتی است که انسان به صفت یا رفتار خاصی مبتلا است. او شرط می‌کند تا پایان روز مرتکب آن رفتار ناپسند نشود. | |||
=== مراقبه === | |||
در طول روز باید مراقب شرط‌های خود باشیم و خود را ملزم کنیم که به شرط خود عمل کنیم و از چارچوب برنامه مشارطه خارج نشویم. مراقبه به معنای حضور فعال شخص، هنگام عمل هر یک از اعضای هفت‌گانه است. قبل از عمل با فکر و تأمل نسبت به انگیزه و نیت خود مراقبت داشته باشیم؛ هنگام عمل مراقبت کنیم مبادا خلاف ارزش‌های اخلاقی و تعالیم الهی از ما سر زند. | |||
و پس از عمل نیز مراقبت کنیم که با پیامدهای خاصی مانند: ریا، منّت، اذیت و… عمل صادر شده را ضایع نکنیم. | و پس از عمل نیز مراقبت کنیم که با پیامدهای خاصی مانند: ریا، منّت، اذیت و… عمل صادر شده را ضایع نکنیم. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۹: | ||
در مراقبت نباید ابتدای امر خیلی بر خود سخت بگیریم در ابتدای کار باید تنها بر حلال و حرام از خود حساسیت نشان دهیم یا نسبت به یک صفت بداخلاقی خود را محاسبه کنیم تا در مراحل بعد به خلوص نیّت و مراتب بالاتر مراقبه نیز بپردازیم. | در مراقبت نباید ابتدای امر خیلی بر خود سخت بگیریم در ابتدای کار باید تنها بر حلال و حرام از خود حساسیت نشان دهیم یا نسبت به یک صفت بداخلاقی خود را محاسبه کنیم تا در مراحل بعد به خلوص نیّت و مراتب بالاتر مراقبه نیز بپردازیم. | ||
محاسبه: قبل از خواب به ارزیابی و حسابرسی اعمال روز بپردازیم. شیوه محاسبه به این صورت است که از ابتدای روز شروع می‌کنیم و با بررسی اعمال که از ما سرزده به ارزیابی آن‌ها می‌پردازیم. با تفکر به ثمرات محاسبه می‌توانیم از سختی بکاهیم. | |||
=== معاقبه === | |||
اگر اعمال انجام شده با معیارهای اخلاقی موافق بوده باید یک پاداشی مثل تفریح، غذای مناسب و… برای آن درنظر بگیریم و اگر خلاف آن بوده باید مجازاتی مناسب و متوازن در نظر بگیرد مثل این که در ابتدا به سرزنش و ملامت خود به‌طور کلامی و تلقین به نفس برآییم و در مراتب بعد اعمال مشقت آمیزی را بر خود تحمل کنیم مثل روزه، حذف یک وعده غذا، در این موارد می‌توان تشابه با عمل خلاف را هم لحاظ کرد مثلاً در مورد عدم مراعات نسبت به غذای حرام، به خود گرسنگی دهیم، و درمورد نگاه به نامحرم، چشم خود را از دیدن امور دوست داشتنی مثل فیلم جذاب، طبیعت زیبا، محروم کنیم، جریمه باید متناسب با کمیّت و کیفیت گناه انتخاب شود.<ref>دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۳۳.</ref> | |||
== نکته‌های مهم == | == نکته‌های مهم == | ||