automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱
ویرایش
اخباریگری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
اخباریون، گروهی از علمای شیعه‌اند که در مقابل اصولیین از استفاده عقل در اصول و فروع پرهیز می‌کردند و آن را موجب انحراف از صراط مستقیم می‌دانستند.<ref>کلام جدید، خسروپناه، عبدالحسین، ج۱، ص۲۳.</ref> آنها تابع اخبارند و «اجتهاد» را باطل می‌دانند.<ref>فرهنگ فرق اسلامی، مشکور، محمد جواد؛ مدیرشانه چی، کاظم، ج۱، ص۴۰.</ref> | اخباریون، گروهی از علمای شیعه‌اند که در مقابل اصولیین از استفاده عقل در اصول و فروع پرهیز می‌کردند و آن را موجب انحراف از صراط مستقیم می‌دانستند.<ref>کلام جدید، خسروپناه، عبدالحسین، ج۱، ص۲۳.</ref> آنها تابع اخبارند و «اجتهاد» را باطل می‌دانند.<ref>فرهنگ فرق اسلامی، مشکور، محمد جواد؛ مدیرشانه چی، کاظم، ج۱، ص۴۰.</ref> | ||
مهمترین تفکر اخباریان این است که عقل را حجت نمی‌دانند و سایر اختلافات آنان با دیگر جریانات فکری از همین موضوع نشات می‌گیرد.<ref>تحلیلی پیرامون فراز و فرود اخباریان، محسن صبوریان، حمید پارسانیا، تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان 1397 شماره 38 (پیاپی 128)</ref> اخباریان، تنها کتاب و | مهمترین تفکر اخباریان این است که عقل را حجت نمی‌دانند و سایر اختلافات آنان با دیگر جریانات فکری از همین موضوع نشات می‌گیرد.<ref>تحلیلی پیرامون فراز و فرود اخباریان، محسن صبوریان، حمید پارسانیا، تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان 1397 شماره 38 (پیاپی 128)</ref> اخباریان، تنها کتاب و سنت و برخی از آنان فقط سنّت را به عنوان دلیل احکام می‌پذیرند و از قرآن، جز آنچه تفسیرش از ائمه(ع) وارد شده است، قابل درک نمی‌دانند. اصولیان، ادلّه استنباط احکام را کتاب، سنّت، اجماع و عقل می‌دانند.<ref>تاریخ حدیث شیعه در سده‌های دوازدهم و سیزدهم هجری، صفره، حسین، ج۱، ص۳۶.</ref> اخباریان روش اجتهاد و تفکر تحلیلی را در فقه شیعی محکوم می‌نمودند و به پیروی از ظواهر احادیث مذهبی دعوت می‌کردند.<ref>مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مدرسی، سید حسین، ج۱، ص۵۸.</ref> | ||
اخباری‌ها تمام روایات درج شده در کتاب اربعه را پذیرفته و به مقتضای آن عمل می‌کنند، و معتقدند که نیازی به علم رجال نیست. اما عالمان غیر اخباری همه اخبار ذکر شده در کتب اربعه (کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب و استبصار) را حجت و معتبر نمی‌دانند و می‌گویند ما نیاز کامل به علم رجال | اخباری‌ها تمام روایات درج شده در [[کتاب اربعه]] را پذیرفته و به مقتضای آن عمل می‌کنند، و معتقدند که نیازی به علم رجال نیست. اما عالمان غیر اخباری همه اخبار ذکر شده در کتب اربعه (کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب و استبصار) را حجت و معتبر نمی‌دانند و می‌گویند ما نیاز کامل به علم رجال داریم. | ||
اخباری‌ها معتقدند که باید امامان معانی قرآن را روشن سازند؛ و آن را تفسیر کنند، زیرا معانی آن بالاتر از اندیشه و درک افراد عادی است. از این نظر ظاهر قرآن حجت نیست.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص۳۶۱.</ref> | اخباری‌ها معتقدند که باید امامان معانی قرآن را روشن سازند؛ و آن را تفسیر کنند، زیرا معانی آن بالاتر از اندیشه و درک افراد عادی است. از این نظر ظاهر قرآن حجت نیست.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص۳۶۱.</ref> این مکتب مدعی است که معنی هر آیه‌ای را از حدیث باید استفسار کرد، اگر ظاهر آیه‌ای بر مطلبی دلالت کند ولی حدیثی آمده باشد و بر ضد ظاهر آن آیه باشد، ما باید به مقتضای حدیث عمل کنیم و بگوییم معنی واقعی آیه را ما نمی‌دانیم.<ref>کلیات علوم اسلامی، مطهری، مرتضی، ج۱، ص۲۸۶</ref> | ||
از دیگر اعتقادات آنان این است که اجماع و ظنون معتبر حجت نمی‌باشد و نیز برخی از آنان قائل به تحریف قرآن<ref>اخباریگری، تاریخ و عقاید، بهشتی، ابراهیم، ج۱، ص۳۰۳.</ref> هستند.<ref>تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ج۱، ص۲۲۲</ref> | از دیگر اعتقادات آنان این است که اجماع و ظنون معتبر حجت نمی‌باشد و نیز برخی از آنان قائل به تحریف قرآن<ref>اخباریگری، تاریخ و عقاید، بهشتی، ابراهیم، ج۱، ص۳۰۳.</ref> هستند.<ref>تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ج۱، ص۲۲۲</ref> | ||
در اثر مقبولیت | در اثر مقبولیت اخباریگری در قرن یازدهم و دوازدهم، بازگشت به آثار حدیثی شدت گرفت و همانند قرن چهارم و پنجم، به تدوین مجامع و موسوعه‌های حدیثی پرداخته شد.<ref>تحلیلی پیرامون فراز و فرود اخباریان، محسن صبوریان، حمید پارسانیا، تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان 1397 شماره 38 (پیاپی 128)</ref> | ||
== دوره‌های اخباریگری == | == دوره‌های اخباریگری == | ||
{{نوشتار اصلی|دوره‌های اخباریگری}} | {{نوشتار اصلی|دوره‌های اخباریگری}} | ||
اخباریگری به معنای یک مکتب فکری منسجم از قرن یازدهم شروع شد و تا اواخر قرن دوازدهم از قدرتمندترین جریان‌های فکری در حوزه‌های علمیه بود. اخباریگری به معنای حدیث‌گرایی و گرایش افراطی به روایات در عصر غیبت وجود داشت و از شیخ صدوق و کلینی آغاز گردید. هرچند برخی ادعا دارند این گرایش در زمان حضور و در میان اصحاب ائمه وجود داشت.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> | |||
محمد امین استرابادی را مؤسس مکتب | محمد امین استرابادی را مؤسس مکتب اخباریگری در آغاز قرن یازدهم می‌دانند که پس از او این جریان با قوت تمام ادامه پیدا کرد و بر تفکر اجتهادی تشیع تأثیر زیادی گذاشت.<ref>پیدایش، سیر تطور و تداوم اخباریگری، فائز قاسم، شریفی محمد، دوفصلنامه کتاب قیم، پاییز و زمستان ۱۳۹۳، دوره ۴، شماره ۱۱ (ویژه علوم قرآن و حدیث)</ref> اخباریگری با افکار افراطی در قالب حدیث‌گرایی در دو قرن پس از او انسجام یافت و افکاری مانند عدم حجیت عقل و ظاهر قرآن و صحت روایات و وجوب عمل به آنان و… به عقاید این جریان شناخته شد. | ||
در اواخر قرن دوازدهم این نهضت فکری رو به افول نهاد و پس از آنکه برخی عقاید تند خود را کنار گذاشت و عالمان شاخص آن معتدل شناخته می‌شدند، آرام آرام تحت تأثیر مبارزات اصولیون، به عمر خود پایان داد.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> | در اواخر قرن دوازدهم این نهضت فکری رو به افول نهاد و پس از آنکه برخی عقاید تند خود را کنار گذاشت و عالمان شاخص آن معتدل شناخته می‌شدند، آرام آرام تحت تأثیر مبارزات اصولیون، به عمر خود پایان داد.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> | ||
== | == عالمان مشهور اخباری == | ||
{{نوشتار اصلی|عالمان مشهور اخباری}} | {{نوشتار اصلی|عالمان مشهور اخباری}} | ||
اخباریگری عالمان بزرگ و زیادی داشت که از لحاظ تفکر اخباری یکسان نبودند. مؤسس این مکتب، محمد امین استرابادی و پس از او میرزا محمد اخباری و ملا خلیل قزوینی، شیخ عبدالله سماهیجی، سلیمان بحرانی و… گرایش شدید به حدیث داشتند و به‌طور کامل اخباری شناخته می‌شوند.<ref>دائرة المعارف فقه مقارن، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۱۱۹.</ref> عالمانی همچون فیض کاشانی، شیخ یوسف بحرانی، علامه مجلسی، محمد تقی مجلسی، نعمت‌الله جزایری، حر عاملی از عالمان معتدل اخباری شناخته می‌شوند و بعضاً به تلفیق مکتب اصولی و اخباری شهره هستند.<ref>اخباریگری، تاریخ و عقاید، بهشتی، ابراهیم، ج۱، ص۵۴۵</ref> | |||
در میان اخباریان متقدم که بیشتر به اهل نقل مشهور هستند و نام اخباری مصطلح در آن زمان نبود، می‌توان به شیخ صدوق، کلینی، این قولویه، علی ابن بابویهٔ قمی و… اشاره کرد.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> | در میان اخباریان متقدم که بیشتر به اهل نقل مشهور هستند و نام اخباری مصطلح در آن زمان نبود، می‌توان به شیخ صدوق، کلینی، این قولویه، علی ابن بابویهٔ قمی و… اشاره کرد.<ref>اخباریان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۵۳۷.</ref> | ||
== آثار مکتوب == | == آثار مکتوب == | ||
کتاب‌های زیادی از عالمان اخباری درباره مبانی | کتاب‌های زیادی از عالمان اخباری درباره مبانی اخباریگری و نشر عقاید آن تألیف شده است. از جمله: | ||
* الفوائد المدنیه نوشته محمد امین استرابادی | * [[الفوائد المدنیه]] نوشته محمد امین استرابادی. | ||
* | * [[البرهان فی التکلیف و البیان]] نوشته میرزا محمد اخباری. | ||
* کشف الأسرار فی شرح الاستبصار نوشته سلیمان بن عبدالله بحرانی ماحوزی | * کشف الأسرار فی شرح الاستبصار نوشته سلیمان بن عبدالله بحرانی ماحوزی. | ||
* غایة المرام نوشته نعمت‌الله بن عبدالله جزائری | * غایة المرام نوشته نعمت‌الله بن عبدالله جزائری. | ||
* الاقتصاد فی شرح الارشاد نوشته عبد النبی بن سعد جزائری | * الاقتصاد فی شرح الارشاد نوشته عبد النبی بن سعد جزائری. | ||
* منتقی الجمان و تحریر طاوسی اثر حسن بن زین الدین عاملی مشهور به صاحب معالم | * منتقی الجمان و تحریر طاوسی اثر حسن بن زین الدین عاملی مشهور به صاحب معالم. | ||
* ''صافی در شرح کافی نوشته ملا خلیل قزوینی.'' | * ''[[صافی در شرح کافی]] نوشته ملا خلیل قزوینی.'' | ||
در دوران اوج | در دوران اوج اخباریگری در قرن یازدهم و دوازدهم بازگشت به آثار روایی شدت گرفت و کتاب‌های بزرگ و عظیمی در حوزه روایت تدوین شده است. از آن جمله می‌توان به [[وسائل الشیعه]]، [[بحار الانوار]]، [[الوافی]] و… اشاره کرد. | ||
== مبارزه علیه اخباریگری == | == مبارزه علیه اخباریگری == | ||
تقابل اصولیان و اخباریان که از سده ۱۱ق آغاز گردید و با تندروی‌های اخباریان ادامه یافت، در نهایت از سوی مجتهدان و در رأس ایشان آقا وحید بهبهانی به مبارزه‌ای جدی و منسجم بر ضد اخباریگری تبدیل شد. او در کنار بحثها و استدلالهای علمی خود در رد اخباریگری و اثبات طریقه اجتهاد و ضرورت به‌کارگیری اصول در استنباط احکام شرعی، از برخوردهای عملی نیز در راه مبارزه با اخباریگری رویگردان نبود، و نمازگزاردن به امامت شیخ یوسف بحرانی پیشوای اخباریان را تحریم کرد.<ref>اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.</ref> کتاب الإجتهاد و الأخبار او بیانگر معیارهای او در تفکر اجتهادی است.<ref>تاریخ حدیث شیعه، طباطبایی، محمد کاظم، ص۲۴۵.</ref> | |||
از دیگر عالمانی که علم اصول فقه را در مقابل اخباریان نشر دادند می‌توان از محقق خوانساری، علامه شیروانی، آیه الله جمال الدین خوانساری و سید صدرالدین قمی نام برد که در دوره رواج اخباریت و فترت مباحث اصولی و اجتهادی که برخورد سطحی با احادیث شیوع پیدا کرده بود، همت عظیمی را بکار گرفتند و زمینه‌های پیدایش مدرسه وحید بهبهانی را فراهم آوردند که این مدرسه عصر نوینی را در تاریخ علم باز کرد.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref> | |||
پس از وحید بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری که در رواج علم اصول فقه نقش داشت به مبارزه علیه اخباریان پرداخت. | پس از وحید بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری که در رواج علم اصول فقه نقش داشت به مبارزه علیه اخباریان پرداخت. | ||
از دیگر مبارزان بر ضد اخباریان، شیخ جعفر نجفی کاشف الغطاء است که از مخالفان میرزا محمد اخباری بود و در همین راستا رساله‌ای با عنوان کشف الغطاء عن معائب میرزا محمد عدو العلماء تألیف کرد.<ref>اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.</ref> | از دیگر مبارزان بر ضد اخباریان، [[شیخ جعفر نجفی]] مشهور به [[کاشف الغطاء]] است که از مخالفان میرزا محمد اخباری بود و در همین راستا رساله‌ای با عنوان کشف الغطاء عن معائب میرزا محمد عدو العلماء تألیف کرد.<ref>اخباریان، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، شماره مقاله ۲۹۹۱.</ref> | ||
استفاده اخباریان از شگردهای غیراخلاقی و شیوه‌های تند و افراطی علیه مجتهدان بزرگ، خود یکی از عواملی است که زوال حاکمیت آن را به دنبال داشت.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref> شهید مطهری اخباریان را | استفاده اخباریان از شگردهای غیراخلاقی و شیوه‌های تند و افراطی علیه مجتهدان بزرگ، خود یکی از عواملی است که زوال حاکمیت آن را به دنبال داشت.<ref>ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ج۱، ص۳۵۴</ref> [[شهید مطهری]] اخباریان را مظهر جمود اسلامی می‌داند.<ref>یادداشت‌های استاد، مطهری، مرتضی، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
* مصادر الاستنباط بین الاصولیین والأخباریین، محمد عبدالحسین محسن الغراوی. | * مصادر الاستنباط بین الاصولیین والأخباریین، محمد عبدالحسین محسن الغراوی. دار الهادی. | ||
* | * مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مدرسی طباطبایی، ترجمه آصف فکرت، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸. | ||
* تاریخ حدیث شیعه، محمد کاظم طباطبایی، | * تاریخ حدیث شیعه، محمد کاظم طباطبایی، سمت، چاپ دوم. ۱۳۸۹. | ||
* ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، محمد ابراهیم جناتی، | * ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، محمد ابراهیم جناتی، کیهان، ۱۳۷۲. | ||
== منابع == | == منابع == | ||