پرش به محتوا

کارکرد مهریه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۷۹۸ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۲ اکتبر ۲۰۲۱
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:
در نظام حقوقی و فقهی اسلام، مهریه در هنگام ازدواج پول یا سکه یا چیز دیگری است که به زن پرداخت می‌شود و در قبال آن، زن در اختیار مرد قرار می‌گیرد تا از او بهره جنسی ببرد؛ در این قانون با زن به عنوان یک کالا رفتار شده و نتیجه آن این است که زن تا پایان عمر با قیمت مهریه به مرد فروخته می‌شود! اساساً در نظام حقوقی اسلام زن از ابتدای عمر خود تحت تکفل و سرپرستی یک مرد قرار می‌گیرد و این واقعیت با مهریه در زمان ازدواج، در قبال بهره جنسی مرد، روند کالا بودن و عدم استقلال او را تکمیل می‌کند؛ اینکه برخی مهریه را نوعی وثیقه مالی برای جلوگیری از ظلم مردان معرفی کرده‌اند، تبیینی نارسا و غیر واقع‌بینانه است.
در نظام حقوقی و فقهی اسلام، مهریه در هنگام ازدواج پول یا سکه یا چیز دیگری است که به زن پرداخت می‌شود و در قبال آن، زن در اختیار مرد قرار می‌گیرد تا از او بهره جنسی ببرد؛ در این قانون با زن به عنوان یک کالا رفتار شده و نتیجه آن این است که زن تا پایان عمر با قیمت مهریه به مرد فروخته می‌شود! اساساً در نظام حقوقی اسلام زن از ابتدای عمر خود تحت تکفل و سرپرستی یک مرد قرار می‌گیرد و این واقعیت با مهریه در زمان ازدواج، در قبال بهره جنسی مرد، روند کالا بودن و عدم استقلال او را تکمیل می‌کند؛ اینکه برخی مهریه را نوعی وثیقه مالی برای جلوگیری از ظلم مردان معرفی کرده‌اند، تبیینی نارسا و غیر واقع‌بینانه است.
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
==هدیه به زن==
با بررسی تاریخچه موضوع مهریه و دستورات اسلام پیرامون آن، به وضوح روشن می‌شود که مهریه، هدیه‌ای است از طرف مرد به زن که پرداخت آن بر عهده مرد است و هرگاه زن بخواهد می‌تواند آن را طلب کرده و در اموری که بخواهد، مصرف کند؛ مهریه، بهایی است که دین مبین اسلام، بر خلاف سنن جاهلی (غربی و شرقی)، به شخصیت زن داده است؛ در مناسبات دنیای مدرن، زن باید مانند مرد کار کند و هزینه زندگی خود را خود درآورد؛ این امر موجب بسیاری از دشواری‌ها و نایسامانی‌ها برای زنان و جامعه می‌شود؛ اسلام در عین آنکه که به استقلال شخصیتی و مالی زن باور دارد، مرد را متکفل تأمین نیازمندی‌های مادی زن قرار داده است تا زن، فارغ از دغدغه معاش و نیازمندی‌های اقتصادی، هم از فرسودگی جسمی و روان‌شناختی مصون بماند و هم با امنیت و آرامش به تعالی روحی و معنوی خود و تربیت نسل آینده بپردازد! مهریه، در واقع نوعی پیشکش و نشانه صداقت مرد در خواستگاری از زن به حساب می‌آید!




خط ۱۳: خط ۱۰:


==مهریه از منظر فقهی و حقوقی==
==مهریه از منظر فقهی و حقوقی==
با بررسی تاریخچه موضوع مهریه و دستورات اسلام پیرامون آن، به وضوح روشن می‌شود که مهریه، بهایی است که دین اسلام، بر خلاف سنت‌های جاهلی (غربی و شرقی)، به شخصیت زن داده است؛ در مناسبات دنیای مدرن، زن باید مانند مرد کار کند و هزینه زندگی خود را خود درآورد؛ این امر موجب بسیاری از دشواری‌ها و نایسامانی‌ها برای زنان و جامعه می‌شود؛ اسلام در عین آنکه که به استقلال شخصیتی و مالی زن باور دارد، مرد را متکفل تأمین نیازمندی‌های مادی زن قرار داده است تا زن، فارغ از دغدغه معاش و نیازمندی‌های اقتصادی، هم از فرسودگی جسمی و روان‌شناختی مصون بماند و هم با امنیت و آرامش به تعالی روحی و معنوی خود و تربیت نسل آینده بپردازد! مهریه، در واقع نوعی پیشکش و نشانه صداقت مرد در خواستگاری از زن به حساب می‌آید!


===پیشکشی برای زن===
در قرآن کریم از مهریه با نام «صداق» یاد شده است؛ مهریه، عطیه و پیشکشی است که مرد در برابر قبول خواسته خود از طرف زن در هنگام ازدواج به او هدیه می‌کند<ref>"و آتو النّساء صدقاتهنُّ نحله"؛ نساء، ِآیه ۴. «در کمال رضایت قلبی، مهر زنان را به آنان بپردازید».</ref>؛ فیض کاشانی در تفسیر صافی می‌گوید: «برخی مهر را هدیه خداوند به زنان نیز می‌دانند»؛<ref>تفسیر صافی، ج۲، ص۱۶۶.</ref> مهریه یا صداق، مالی است که به وسیله عقد ازدواج به‌طور متزلزل به ملکیت زن (همسر) در می‌آید و با چهار چیز ملکیت آن مستقر می‌شود: ۱. ارتداد فطری همسر ۲. مرگ همسر ۳. آمیزش جنسی ۴. مرگ زن، بنابر مشهور؛ این تملک برای زن، ناشی از حکم شرع و قانون است؛<ref>بررسی اجمالی مهریه (روایی، فقهی، حقوقی) / عظیم زاده اردبیلی، فائزه، فصلنامه ندای صادق، شماره ۴.</ref>
در قرآن کریم از مهریه با نام «صداق» یاد شده است؛ مهریه، عطیه و پیشکشی است که مرد در برابر قبول خواسته خود از طرف زن در هنگام ازدواج به او هدیه می‌کند<ref>"و آتو النّساء صدقاتهنُّ نحله"؛ نساء، ِآیه ۴. «در کمال رضایت قلبی، مهر زنان را به آنان بپردازید».</ref>؛ فیض کاشانی در تفسیر صافی می‌گوید: «برخی مهر را هدیه خداوند به زنان نیز می‌دانند»؛<ref>تفسیر صافی، ج۲، ص۱۶۶.</ref> مهریه یا صداق، مالی است که به وسیله عقد ازدواج به‌طور متزلزل به ملکیت زن (همسر) در می‌آید و با چهار چیز ملکیت آن مستقر می‌شود: ۱. ارتداد فطری همسر ۲. مرگ همسر ۳. آمیزش جنسی ۴. مرگ زن، بنابر مشهور؛ این تملک برای زن، ناشی از حکم شرع و قانون است؛<ref>بررسی اجمالی مهریه (روایی، فقهی، حقوقی) / عظیم زاده اردبیلی، فائزه، فصلنامه ندای صادق، شماره ۴.</ref>


آنچه از مطالعه تاریخی حقوق زن در ادوار گذشته معلوم می‌شود، این است که مهریه از ابداعات حقوق اسلام نیست و قبل از آن نیز وجود داشته است؛ قدیمی‌ترین قانونی که تاکنون شناخته شده، قانون حامورابی است که در حدود ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح(ع) تدوین شده است؛<ref>مقاله " تاریخچه مهریه"، رقیه بیات، نشریه دین پژوهان، شماره ۱۰.</ref> روند شکل‌گیری مهریه به شکل امروزی حاصل تغییرات اجتماعی فراوانی است؛ حقوق و جایگاه اجتماعی زنان در طول تاریخ با فراز و نشیب‌های بسیاری روبرو بوده است؛ پیش از ظهور اسلام، زن از جایگاه مطلوبی برخوردار نبود؛ شبه جزیره در عربستان، یعنی محل ظهور اولیه اسلام، زنان و دختران وضعیت بسیار اسف‌باری داشتند؛ پدیده زنده در گورکردن دختران برای نشان دادن وضعیت فاجعه‌بار آن دوران، کافی است؛ البته رفتارهای غیرانسانی و ظالمانه با زنان، منحصر به عربستان نبود؛ بلکه در همه‌جای دنیا وضع زنان به همین صورت و حتی بدتر از این بود؛ پس از ظهور دین اسلام همراه با تحول اوضاع اجتماعی، وضعیت زنان نیز کاملاً تغییر یافت؛ اسلام به زن شخصیت داد و برای او مانند مرد، حقوقی مختص خود قائل شد؛ اهمیت ازدواج سبب شد تا اسلام احکام و قوانین خاصی را برای آن وضع کند؛ یکی از مهم‌ترین احکام ازدواج، لزوم تعیین مهریه برای زن در ابتدای زندگی مشترک است؛ قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «زنان را برای این که چیزی از آن‌ها بگیرید و قسمتی از مهری که به آن‌ها داده‌اید، جبران کنید، تحت مضیقه و شکنجه قرار ندهید.»<ref>"و لاتعضلوهن لتذهبوا ببعض ما اتیتموهن"؛ نساء: آیه ۱۹.</ref>
===وجود مهریه قبل از اسلام===
آنچه از مطالعه تاریخی حقوق زن در ادوار گذشته معلوم می‌شود، این است که مهریه از ابداعات حقوق اسلام نیست و قبل از آن نیز وجود داشته است؛ قدیمی‌ترین قانونی که تاکنون شناخته شده، قانون حامورابی است که در حدود ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح(ع) تدوین شده است؛<ref>مقاله " تاریخچه مهریه"، رقیه بیات، نشریه دین پژوهان، شماره ۱۰.</ref> روند شکل‌گیری مهریه به شکل امروزی حاصل تغییرات اجتماعی فراوانی است؛ حقوق و جایگاه اجتماعی زنان در طول تاریخ با فراز و نشیب‌های بسیاری روبرو بوده است.  


پیش از ظهور اسلام، زن از جایگاه مطلوبی برخوردار نبود؛ شبه جزیره در عربستان، یعنی محل ظهور اولیه اسلام، زنان و دختران وضعیت بسیار اسف‌باری داشتند؛ پدیده زنده در گورکردن دختران برای نشان دادن وضعیت فاجعه‌بار آن دوران، کافی است؛ البته رفتارهای غیرانسانی و ظالمانه با زنان، منحصر به عربستان نبود؛ بلکه در همه‌جای دنیا وضع زنان به همین صورت و حتی بدتر از این بود؛ پس از ظهور دین اسلام همراه با تحول اوضاع اجتماعی، وضعیت زنان نیز کاملاً تغییر یافت؛ اسلام به زن شخصیت داد و برای او مانند مرد، حقوقی مختص خود قائل شد؛ اهمیت ازدواج سبب شد تا اسلام احکام و قوانین خاصی را برای آن وضع کند؛ یکی از مهم‌ترین احکام ازدواج، لزوم تعیین مهریه برای زن در ابتدای زندگی مشترک است؛ قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «زنان را برای این که چیزی از آن‌ها بگیرید و قسمتی از مهری که به آن‌ها داده‌اید، جبران کنید، تحت مضیقه و شکنجه قرار ندهید.»<ref>"و لاتعضلوهن لتذهبوا ببعض ما اتیتموهن"؛ نساء: آیه ۱۹.</ref>


مهریه، نشانه صداقت نه مایه وثاقت!
 
===مهریه، نشانه صداقت نه مایه وثاقت!===


بسیاری از مردم مهریه را وثیقه مالی دانسته و آن را نوعی بیمه برای زن به شمار می‌آوردند؛ می‌گویند اگر مشکل احتمالی‌ای برای زندگی مشترک آن‌ها، به ویژه از طرف مرد پیش آمد، زن با داشتن مهریه، پشتوانه‌ای مالی خواهد داشت؛ این امر در حالی است اولا مهریه از منظر اسلام هرگز پشتوانه مالی زندگی برای زن نیست؛ زیرا هم با نگاه توحیدی و ارزش‌مدار اسلام ناسازگار است و هم اگر چنین می‌بود، این اندازه در زبان و رفتار پیشوایان دین سفارش به مهریه کم و آسان نمی‌شد؛ ثانیاً واقعیت زندگی فراوان نشان داده است که هیچ وثیقه مالی نمی‌تواند ضامن خوشبختی و حفظ زندگی مشترک باشد؛ زندگی مشترک و رابطه مقدس زناشویی بر پایه اخلاق و روابط محبت‌آمیز استوار است، نه بر پایه مهریه‌های سنگین که فقط دغدغه روحی برای مرد و پشتوانه خیالی برای زن پدیدمی‌آورد!
بسیاری از مردم مهریه را وثیقه مالی دانسته و آن را نوعی بیمه برای زن به شمار می‌آوردند؛ می‌گویند اگر مشکل احتمالی‌ای برای زندگی مشترک آن‌ها، به ویژه از طرف مرد پیش آمد، زن با داشتن مهریه، پشتوانه‌ای مالی خواهد داشت؛ این امر در حالی است اولا مهریه از منظر اسلام هرگز پشتوانه مالی زندگی برای زن نیست؛ زیرا هم با نگاه توحیدی و ارزش‌مدار اسلام ناسازگار است و هم اگر چنین می‌بود، این اندازه در زبان و رفتار پیشوایان دین سفارش به مهریه کم و آسان نمی‌شد؛ ثانیاً واقعیت زندگی فراوان نشان داده است که هیچ وثیقه مالی نمی‌تواند ضامن خوشبختی و حفظ زندگی مشترک باشد؛ زندگی مشترک و رابطه مقدس زناشویی بر پایه اخلاق و روابط محبت‌آمیز استوار است، نه بر پایه مهریه‌های سنگین که فقط دغدغه روحی برای مرد و پشتوانه خیالی برای زن پدیدمی‌آورد!
خط ۲۷: خط ۲۹:


با وجود این، به هیچ وجه نمی‌توان گفت نظر اسلام از قرار دادن مهریه این بود که وثیقه‌ای در اختیار زن قرار دهد!<ref>نظام حقوق زن در اسلام، صص ۴۴۸ و ۴۴۹.</ref> گر چه برای مهریه اندازه‌ای معین نمی‌توان مطرح کرد و میزان درآمدها و چگونگی زندگی افراد، در تعیین اندازه مهریه می‌تواند اثرگذار باشد، اما اسلام به کم و آسان‌بودن مهریه سفارش کرده و آن را امری مستحب و مبارک دانسته است که پاداشی الهی در پی دارد؛ رسول خدا می‌فرماید: «برترین زنان امت من (برای همسری)، زنانی هستند که چهره‌ای جذاب‌تر و مَهری کم‌تر دارند!».<ref>وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۲۵۲.</ref>
با وجود این، به هیچ وجه نمی‌توان گفت نظر اسلام از قرار دادن مهریه این بود که وثیقه‌ای در اختیار زن قرار دهد!<ref>نظام حقوق زن در اسلام، صص ۴۴۸ و ۴۴۹.</ref> گر چه برای مهریه اندازه‌ای معین نمی‌توان مطرح کرد و میزان درآمدها و چگونگی زندگی افراد، در تعیین اندازه مهریه می‌تواند اثرگذار باشد، اما اسلام به کم و آسان‌بودن مهریه سفارش کرده و آن را امری مستحب و مبارک دانسته است که پاداشی الهی در پی دارد؛ رسول خدا می‌فرماید: «برترین زنان امت من (برای همسری)، زنانی هستند که چهره‌ای جذاب‌تر و مَهری کم‌تر دارند!».<ref>وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۲۵۲.</ref>
برخی از کسانی که مهریه سنگین پیشنهاد می‌دهند، گویا نوعی وثیقه مالی می‌ستانند تا به گمان خود، زن را در برابر مشکلات احتمالی بیمه کنند و خاطرش را آسوده گردانند؛ در حالی که تجربه نشان داده که هرگز این گونه وثیقه‌های مالی، به تنهایی بر پایداری و استواری روابط زناشویی توانا نیست و هیچ وثیقه‌ای، به پای وثیقه اخلاقی (هم از طرف مرد و هم از طرف زن) نمی‌رسد؛ وثیقه‌ای که اگر در همسران وجود داشته باشد، خوشبختی آن‌ها در آینده تأمین می‌شود هرچند مهریه زن اندک باشد! در احادیث اسلامی کم‌بودن مهریه، نشانه برکت و خوش‌یمنی زن در خانه مرد و موجب بالارفتن ارزش معنوی زن معرفی شده و در مقابل، مهر سنگین نکوهش شده و از آن با عنوان بدیمنی و شومی زن نام برده شده است! رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «(یکی از عوامل) شومی و بدقدمی زن، مهر سنگین اوست»؛<ref>وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۵۵.</ref> امام علی(ع) می‌فرماید: «مهریه زنان را گران و سنگین نکنید که دشمنی در پی خواهد داشت»!<ref>وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۵۶.</ref>


==مهریه، نشانه محبت، نه دست‌مایه مالکیت زن برای مرد!==
==مهریه، نشانه محبت، نه دست‌مایه مالکیت زن برای مرد!==
۷٬۲۳۰

ویرایش