۱٬۴۰۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
خط ۵: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
'''موانع فهم حدیث''' اموری است که در روایات ذکر شده است. باید توجه داشت که حدیث در شناخت مسائل اعتقادی و معارف و احکام دینی اهمیت بسیاری دارد. درباره فهم حدیث نیز مواردی در روایات ذکر شده است چون توجه به عرف و مجموعه روایات و سایر امور. درباره موانع فهم حدیث نیز اموری در روایات ذکر شده از قبیل پیش داوری و شتاب و عجله در فهم حدیث که ده مورد از این موارد مطابق روایات ذکر شده است. | |||
==جایگاه حدیث== | ==جایگاه حدیث== | ||
حدیث یکی از منابع مهم در دستیابی به | حدیث یکی از منابع مهم در دستیابی به [[احکام]]، [[عقائد]] و [[معارف اسلامی]] است. در روایات به نقل حدیث<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ج۲، ص۲۸۸–۲۹۰.</ref> و فهم و درایت آن<ref>میزان الحکمه، ص۲۹۱–۲۹۲.</ref> سفارش شده است. آنچه اهمیت بیشتری دارد فهم و درایت حدیث است. [[امام صادق(ع)]] میفرماید: {{متن عربی|حدیثٌ تَدْریه خیرٌ مِنْ الْفِ حدیثٍ تَرْویه|ترجمه=یک حدیثی که آن را بفهمی بهتر از هزار حدیثی است که فقط آن را (بدون فهم) نقل کنی.}}<ref>میزان الحکمه، ص۲۹۱.</ref> برای فهم حدیث کسی میتواند از احادیث [[اهلبیت(ع)]] بهره ببرد و آنها را بفهمد که شرائط فهم حدیث را جمع کرده باشد و موانع آن را از خود دور کند. | ||
==شرایط فهم حدیث== | ==شرایط فهم حدیث== | ||
اشارهای به شرائط فهم حدیث که فقدان آنها میتواند از موانع فهم حدیث باشد به عنوان مقدمه لازم است. | |||
بعضی از شرائط فهم حدیث عبارتند از:<ref>دار الحدیث، فصلنامه علوم حدیث، ش ۸، (تابستان ۱۳۷۷)، ص۲.</ref> | بعضی از شرائط فهم حدیث عبارتند از:<ref>دار الحدیث، فصلنامه علوم حدیث، ش ۸، (تابستان ۱۳۷۷)، ص۲.</ref> | ||
خط ۱۷: | خط ۱۸: | ||
* نگاه مجموعی به روایات؛ | * نگاه مجموعی به روایات؛ | ||
* اجتهاد در فهم نصوص؛ | * [[اجتهاد]] در فهم نصوص؛ | ||
* شناخت اهداف شریعت و اصول مسلم دینی؛ | * شناخت اهداف [[شریعت]] و اصول مسلم دینی؛ | ||
* شناخت تاریخ صدور روایات؛ | * شناخت تاریخ صدور روایات؛ | ||
خط ۲۵: | خط ۲۶: | ||
* شناخت موارد نقل به معنی؛ | * شناخت موارد نقل به معنی؛ | ||
* آشنایی با تعارض احادیث و چگونگی حل آن؛ | * آشنایی با [[تعارض احادیث]] و چگونگی حل آن؛ | ||
* شناخت روایات تقیهای؛ | * شناخت روایات تقیهای؛ | ||
* شناخت ناسخ و منسوخ در احادیث؛ | * شناخت [[ناسخ و منسوخ]] در احادیث؛ | ||
* آگاهی از مضامین مختلف احادیث، چون: معارف، اخلاق، آداب و … و ضوابط هر یک. | * آگاهی از مضامین مختلف احادیث، چون: معارف، اخلاق، آداب و … و ضوابط هر یک. | ||
==موانع فهم== | ==موانع فهم== | ||
پس از | پس از امور ذکر شده در فهم حدیث میتوان به موانع فهم حدیث اشاره نمود: | ||
===پیش داوری=== | ===پیش داوری=== | ||
حدیث باید آنگونه که هست فهم شود و | حدیث باید آنگونه که هست فهم شود و انسان نمیتواند با عقیده و فکر خویش به احادیث کمک و یا حدیثی را ثابت کند. اگر چنین اقدامی در خوانش و فهم روایت اتفاق بیفتد این حدیث دچار پیش داوری و بسته شدن درب فهم آن خواهد شد. به این عمل در اصطلاح [[روایتشناسی]] [[تفسیر به رای]] گفته میشود که نوعی تحمیل عقیده شخصی بر حدیث است. با انجام چنین عملی در واقع در صدد فهم حدیث بر نیامده است. | ||
===شتاب و عجله=== | ===شتاب و عجله=== | ||
شتاب در مطالعه و تحقیق از آفات و مانع فهم دقیق و رسیدن به واقعیت است. در روایات متعددی از عجلههای بیمورد مذمت و نهی شده است.<ref>میزان الحکمه، ج۶، ص۷۲–۷۳؛ تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق مصطفی درایتی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ص۲۶۶–۲۶۷.</ref> از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمودند: {{متن عربی|انّما أهلَکَ الناسَ العجله و لو أنّ الناسَ تثَبَّتوا لمْ یُهْلَکْ أحدٌ.|مردم را عجله هلاک میکند، اگر مردم کارها را با تأمل [و دقت] انجام میدادند کسی هلاک نمیشد.}}<ref>قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، قم، اسوه، چاپ اول، ج۱، ص۴۸۹.</ref> | شتاب در مطالعه و تحقیق از آفات و مانع فهم دقیق و رسیدن به واقعیت است. در روایات متعددی از عجلههای بیمورد مذمت و نهی شده است.<ref>میزان الحکمه، ج۶، ص۷۲–۷۳؛ تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق مصطفی درایتی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ص۲۶۶–۲۶۷.</ref> از [[پیامبر(ص)]] نقل شده است که فرمودند: {{متن عربی|انّما أهلَکَ الناسَ العجله و لو أنّ الناسَ تثَبَّتوا لمْ یُهْلَکْ أحدٌ.|مردم را عجله هلاک میکند، اگر مردم کارها را با تأمل [و دقت] انجام میدادند کسی هلاک نمیشد.}}<ref>قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، قم، اسوه، چاپ اول، ج۱، ص۴۸۹.</ref> | ||
امیرالمؤمنین علی(ع) میفرماید: {{متن عربی|إیّاک و العجله بالأمورِ قبْلَ أوانِها|ترجمه=مبادا هرگز در کاری که وقت آن نرسیده شتاب کنی.}} در حدیثی دیگر از امام علی(ع) آمده است: {{متن عربی|معَ العَجَلِ یَکْثُر الزَللِ|ترجمه=با عجله لغزشها زیاد میشود.}}<ref>غرر الحکم، ص۲۶۷.</ref> | [[امیرالمؤمنین علی(ع)]] میفرماید: {{متن عربی|إیّاک و العجله بالأمورِ قبْلَ أوانِها|ترجمه=مبادا هرگز در کاری که وقت آن نرسیده شتاب کنی.}} در حدیثی دیگر از امام علی(ع) آمده است: {{متن عربی|معَ العَجَلِ یَکْثُر الزَللِ|ترجمه=با عجله لغزشها زیاد میشود.}}<ref>غرر الحکم، ص۲۶۷.</ref> | ||
===تعصبات افراطی=== | ===تعصبات افراطی=== | ||
اصرار بر آنچه بهطور یقینی حق بودنش معلوم است، امری پسندیده و مطلوب است و در قرآن<ref>سوره شوری، آیه ۱۵؛ سوره هود، آیه ۱۱۲؛ سوره جن، آیه ۱۶؛ سوره احقاف، آیه ۱۳.</ref> و روایات<ref>میزان الحکمه، ج۸، ص۲۸۶–۲۸۹.</ref> بر آن تأکید شده است. در طول تاریخ نیز انبیاء و اولیای الهی جان خود را در راه حق دادهاند. اما اصرار و تعصب داشتن در چیزی که حق بودنش معلوم نیست یا اینکه بطلانش روشن است کاری ناپسند است.<ref>میزان الحکمه، ج۶، ص۳۳۴–۳۳۶.</ref> این تعصب میتواند ریشه در بسته بودن ذهن، لجاجت، نژاد و قوم گرایی و … دارد. تعصب ناپسند انسان را اسیر نموده و حاضر نمیشود به آرای دیگران توجهی نماید و یا اینکه در نظرات خود تجدید نظر کند. زیرا با همنظری و تجدید نظر شاید به نتیجهای غیر از آنچه که بر آن جمود و تعصب دارد برسد. پدید آمدن | اصرار بر آنچه بهطور یقینی حق بودنش معلوم است، امری پسندیده و مطلوب است و در [[قرآن]]<ref>سوره شوری، آیه ۱۵؛ سوره هود، آیه ۱۱۲؛ سوره جن، آیه ۱۶؛ سوره احقاف، آیه ۱۳.</ref> و روایات<ref>میزان الحکمه، ج۸، ص۲۸۶–۲۸۹.</ref> بر آن تأکید شده است. در طول تاریخ نیز [[انبیاء]] و اولیای الهی جان خود را در راه حق دادهاند. اما اصرار و تعصب داشتن در چیزی که حق بودنش معلوم نیست یا اینکه بطلانش روشن است کاری ناپسند است.<ref>میزان الحکمه، ج۶، ص۳۳۴–۳۳۶.</ref> این تعصب میتواند ریشه در بسته بودن ذهن، لجاجت، نژاد و [[قوم گرایی]] و … دارد. تعصب ناپسند انسان را اسیر نموده و حاضر نمیشود به آرای دیگران توجهی نماید و یا اینکه در نظرات خود تجدید نظر کند. زیرا با همنظری و تجدید نظر شاید به نتیجهای غیر از آنچه که بر آن جمود و تعصب دارد برسد. پدید آمدن [[وهابیت]]، [[خوارج]] و … ناشی از این نحوه برخورد با متون دینی است. | ||
===هوا پرستی=== | ===هوا پرستی=== | ||
پیروی از هوای نفس انسان را به برآوردن خواهشهای نفسانی میکشاند و بسیاری از این خواهشها حرام و گمراه کننده است، شخصی که اسیر هواپرستی خویش است ممکن است در برخورد با روایات نیز به کج اندیشی گرفتار شده و از فهم درست آنها بازماند چنانکه قرآن | پیروی از [[هوای نفس]] انسان را به برآوردن خواهشهای نفسانی میکشاند و بسیاری از این خواهشها [[حرام]] و گمراه کننده است، شخصی که اسیر هواپرستی خویش است ممکن است در برخورد با روایات نیز به کج اندیشی گرفتار شده و از فهم درست آنها بازماند چنانکه قرآن پیروی از هوای نفس را مایه گمراهی معرفی میکند،<ref>سوره ص، آیه ۲۶؛ سوره جائیه، آیه ۲۳.</ref> و [[امام علی(ع)]] نیز میفرماید: {{متن عربی|أوصیکمْ بمُجانَبه الهوی، فإنّ الهوی یَدْعو إلی العَمی و هو الضلالُ فی الآخره و الدنیا|ترجمه=شما را به دوری از هوای نفس سفارش میکنم چرا که هوای نفس انسان را به کوری میکشاند و آن گمراهی در آخرت و دنیاست.}}<ref>میزان الحکمه، ج۱۰، ص۳۷۷.</ref> و نیز میفرماید: {{متن عربی|من اتَّبَعَ هواه أعْماه و أصّمَه و أذلَّه و أضلَّه|ترجمه=هر کس از هوای نفسش پیروی کند او را کور، کر، ذلیل و گمراه میکند.}}<ref>غرر الحکم، ص۶۵، ح ۸۳۶.</ref> واضح است که مراد، کوری و کری ظاهری نیست بلکه مراد این است که پیروی هوای نفس موجب میشود ادراک انسان به روی حقیقت و فهم صحیح بسته شود. | ||
===دنیا دوستی=== | ===دنیا دوستی=== | ||
خط ۶۰: | خط ۶۱: | ||
===آلودگی به گناه=== | ===آلودگی به گناه=== | ||
آیه ۸۰ سوره واقعه آلودگی را مانع دسترسی به حقیقت قرآن بیان میکند. اهلبیت(ع) نیز مطابق حدیث ثقلین<ref>میزان الحکمه، همان، ج۱، ص۱۹۱.</ref> سخنانشان پرتوی از قرآن و تفسیر و توضیح آن است. با این توضیح دست آلودگان به گناه از فهم دقیق روایات در بسیاری از مواقع کوتاه است. | آیه ۸۰ [[سوره واقعه]] آلودگی را مانع دسترسی به حقیقت قرآن بیان میکند. اهلبیت(ع) نیز مطابق [[حدیث ثقلین]]<ref>میزان الحکمه، همان، ج۱، ص۱۹۱.</ref> سخنانشان پرتوی از قرآن و تفسیر و توضیح آن است. با این توضیح دست آلودگان به گناه از فهم دقیق روایات در بسیاری از مواقع کوتاه است. | ||
===خستگی=== | ===خستگی=== | ||
خط ۶۸: | خط ۶۹: | ||
صفت لجبازی مانعی بزرگ در راه فهم انسان است. امام علی(ع) میفرمایند: {{متن عربی|اللجاجُ یُفْسِدُ الرأیَ|ترجمه=لجبازی رأی انسان را فاسد میکند.}}<ref>غرر الحکم، ص۶۵، ح ۸۵۳.</ref> و نیز میفرماید: {{متن عربی|اللجوجُ لارأیَ له|ترجمه=انسان لجباز رأیی ندارد.}}<ref>غرر الحکم، ص۶۵، ح ۸۵۲.</ref> | صفت لجبازی مانعی بزرگ در راه فهم انسان است. امام علی(ع) میفرمایند: {{متن عربی|اللجاجُ یُفْسِدُ الرأیَ|ترجمه=لجبازی رأی انسان را فاسد میکند.}}<ref>غرر الحکم، ص۶۵، ح ۸۵۳.</ref> و نیز میفرماید: {{متن عربی|اللجوجُ لارأیَ له|ترجمه=انسان لجباز رأیی ندارد.}}<ref>غرر الحکم، ص۶۵، ح ۸۵۲.</ref> | ||
به جز موانع ذکر شده ممکن است موانع دیگری نیز برای فهم حدیث وجود داشته باشد، همچنانکه بعضی از عناوین ذکر شده ممکن است قابل ادغام باشند، بنابراین نمیتوان موانع فهم حدیث را با عناوین ذکر شده محدود نمود. اما خصوصیت موارد ذکر شده وجود این موانع | به جز موانع ذکر شده ممکن است موانع دیگری نیز برای فهم حدیث وجود داشته باشد، همچنانکه بعضی از عناوین ذکر شده ممکن است قابل ادغام باشند، بنابراین نمیتوان موانع فهم حدیث را با عناوین ذکر شده محدود نمود. اما خصوصیت موارد ذکر شده وجود این موانع در روایات اهلبیت(ع) است. | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
خط ۸۷: | خط ۸۸: | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینکدهی = | | لینکدهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
خط ۹۷: | خط ۹۸: | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ج | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} |
ویرایش