عذاب شدن معبودان غیر از خدا: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس آیات ۲۲ و ۲۳ سوره [[سوره صافات|صافات]] و آیات ۹۸ و ۹۹ سوره [[سوره انبیاء|انبیاء]]،  معبودان غیر از خدا در جهنم عذاب خواهند شد. [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]]، در [[تفسیر نمونه]] این عذاب را نوعی مجازات برای بت‌پرستان دانسته است. به گفته او، عذاب بت‌ها در جهنم تحقیر بت‌پرستان و افکار آنها است که برای آنها ارزشی می‌پنداشتند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ه‍. ش، ج۱۳، ص۵۰۷.</ref>

به گفته [[فضل بن حسن طبرسی]] مفسر [[شیعه]]، آیه {{قرآن|وَ ما کانُوا یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ|سوره=صافات|آیه=۸}} تنها شامل معبودان بی‌جان مانند بت‌ها می‌شود؛ زیرا کلمه «ما» در زبان عربی برای غیر عاقل به کار می‌رود. همچنین مخاطب این آیه مردم مکه بوده<ref>آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، اول، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۸۹.</ref> و آنها نیز بت‌ها را می‌پرستیدند.<ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن، پیشین، ج‏۱۶، ص۱۶۶.</ref> علامه طباطبایی دیگر مفسر شیعه نیز، معبودان در این آیه را شامل انسان‌ها، فرشتگان و جن‌ها ندانسته است.<ref name=":1" />

اگر آیات مربوط به وارد شدن معبودان غیر خدا، شامل معبودان جاندار نیز شود، شامل معبودانی که در پرستش شدنِ خود نقشی نداشته‌اند (مانند حضرت عیسی(ع)) نخواهد شد.  

 

 

نکته‌ای که نسبت به آیات سوره انبیاء قابل ذکر است اینکه، خداوند در سه آیه بعد، یعنی آیه ۱۰۱ از این سوره می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنی أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُونَ‏»؛ کسانی که از قبل، وعده نیک از سوی ما به آنها داده شده [مؤمنان صالح‏] از آن دور نگاهداشته می‌شوند. این آیه با آیات قبل از خود مرتبط بوده و به منظور خارج کردن معبودانی همچون حضرت عیسی و مریم و فرشتگان از عبارت «ما تَعْبُدُونَ‏» است زیرا این افراد هیچ دخالتی در معبود شدن‌شان ندارند و بلکه تا زنده بودند با آن مبارزه هم کرده‌اند، بنابراین منظور از عذاب شدن در آتش، معبودانی هستند که خودشان ادعای معبود بودن را داشتند مانند فرعون که ندای «انا ربکم الاعلی» را سر می‌داد.

 

توضیح اینکه گرچه ظاهر آیه ۱۰۱ این است که تمام مؤمنان راستین از عذاب جهنم دور نگهداشته می‌شوند، ولی برخی احتمال داده‌اند که این آیه اشاره به معبودانی همچون حضرت مسیح و مریم (علیهما السلام) است که بدون خواست آنها به وسیله گروهی عبادت شدند و از آنجا که آیات سابق می‌گفت: شما و خدایان‌تان وارد دوزخ می‌شوید و این تعبیر ممکن بود شامل امثال حضرت مسیح «ع» نیز شود، قرآن بلافاصله این جمله را به صورت یک استثناء بیان می‌کند که این گروه هرگز وارد دوزخ نخواهند شد.<ref>ر. ک. تفسیر نمونه، پیشین، ج‏۱۳، ص۵۰۹.</ref>

 

 

 

 

«از ظاهر جمله «وَ ما کانُوا یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ» بر می‌آید که مقصود از آن معبودها همان بتهایی است که مشرکان می‌پرستیدند، چون ظاهر لفظ «ما» همین بت‌ها است، چون اگر فرشتگان یا جن یا خدایان بشری مراد بود، به جای «ما» می‌فرمود: «من»: یعنی «کسانی که» پس این آیه شریفه مانند آیه‏ «إِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ»<ref name=":0">انبیاء/ ۹۸.</ref> می‌باشد.<ref name=":1">رک: طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۱۹۸.</ref>

 

البته علامه نیز این احتمال را می‌دهند که مقصود از لفظ «ما» اعم از خدایان بی‌شعور و باشعور باشد و در نتیجه شامل فراعنه و نمرودها هم بشود، ولی بنا بر این احتمال هم، مفهوم «ما» شامل ملائکه و حضرت مسیح نمی‌شود، چون در جمله «إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنی أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُونَ»<ref name=":2">انبیا/ ۱۰۱.</ref> این دو طایفه استثنا شده‌اند.