مقام ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

چرا عمر مقام ابراهیم(ع) را از جای خود برداشت و در جای کنونی آن قرار داد؟ و چرا شیعیان این را پذیرفتند؟

«این مدت را صبر کردم چونان کسی که در چشمش خار رفته و در گلویش استخوان مانده و حال من به چنین کسی می‌ماند.»<ref>نهج البلاغه، خطبه سوم، ترجمه مرحوم دشتی.</ref>

خواص اصحاب علی علیه السلام نیز که فهیم بودند و بر آنچه که به اسلام می‌گذرد و خواهد گذشت واقف بودند، موضعی مشابه امام علیه السلام داشتند اما با این وضع تأسف بار صبر کردند و نخواستند جامعه اسلامی که در آغازین مراحل تکوّن و شکل‌گیری بود از داخل دچار آشوب و پریشانی شده و توجه دشمنان خارجی که از ظهور اسلام احساس خطر می‌کردند به سوی سرزمین اسلامی جلب گردد.

از طرفی دشمنانی هم در داخل جزیره‌العرب بودند که نمی‌خواستند اسلام را قبول کنند و با آن مقابله می‌کردند؛ با این وضع اگر جمعی از مسلمانان با گروه اکثریت درگیر می‌شدند، لطمات خسارت باری به پیکره اسلام وارد می‌شد و بلکه اندک پیروان واقعی اسلام و افرادی چون سلمان، ابوذر، مقداد و عماریاسر که حاملان سنت و حدیث نبوی صلی الله علیه وآله و شاگردان علی علیه السلام بودند از بین می‌رفتند و صدمات دیگری براساس دین وارد می‌شد. با توجه به همین ملاحظات بود که صبر و پایداری از سوی شیعیان و جلوگیری از کثرت فسادها و نهی از منکرات کارسازتر بود.

از جمله اماکنی که از قداست برخوردار بود و مورد تکریم پیامبر صلی الله علیه و سلم بوده است مقام ابراهیم علیه السلام در مکه مکرمه است؛ قرآن کریم نیز درباره احترام به آن و تجلیل از مقام معنوی ابراهیم علیه السلام و مقام نبوت و یادآوری ساختمان کعبه به دست وی و پسرش این‌گونه یاد می‌کند: }}وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ<ref>بقره/۱۲۵.</ref>{{قرآن|و آیه}} فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ<ref>آل‌عمران/۹۷.</ref>{{قرآن|

در کلمات مورخین و محدثین شیعه و سنی آمده است که مقام ابراهیم علیه السلام (سنگی که بر روی آن آثاری از قدم مبارک حضرت ابراهیم بوده و خداوند آن را از شعائر الهی قرار داد) را پیامبر صلی الله علیه و سلم از جایی که در زمان جاهلیت بود به جای اصلش برگرداند، اما عمر بعد از بدست گرفتن خلافت آنرا در موسم حج به جایی که در دوران جاهلیت داشت برگرداند.

ابن‌ابی‌الحدید در شرح نهج البلاغه در جایی که کارهای عمر را می‌شمارد<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ بیروت، ج۳، ص۱۱۳.</ref> اشاره مختصری به این واقعه می‌کند. اکثر مفسرین و مورخین بر آنند که مقام ابراهیم علیه السلام همان جای معروفی است در مسجدالحرام که دلالت ظاهری در آن به نبوت و پیامبری حضرت ابراهیم علیه السلام است<ref>طوسی، تفسیر تبیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۵۳، و تفسیر مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، سال ۱۴۱۲ هـ ق، ج۱، ص۲۶۱، و تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی (رحمه الله)، چاپ پنجم، ج۱، ص۲۲۳، تفسیر آیه۲۵۷ سوره بقره،</ref>

به هر حال بنابر نقل مورخین عمر جای مقام ابراهیم علیه السلام را تغییر داد و شدیداً مورد اعتراض امیرالمؤمنین علیه السلام بود چنان‌که برخی از مورخین چنین نقل کرده‌اندکه علی علیه السلام در شمارش بدعت‌ها چنین فرمود:

«مثل تغیر دادن مقام ابراهیم علیه السلام از جایی که پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم گذاشته بود به محلی که در زمان جاهلیت در آنجا بود و پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم از آن‌جا برداشته بود.»<ref>سلیم بن قیس، اسرار آل محمد -صلی الله علیه و سلم- ، انتشارات علامه مترجم انصاری، چاپ دوم، ۱۴۱۳، ص۲۷۳، ۳۲۱، ۳۴۴.</ref>

«خلفای قبل از من کارهای بزرگی که مخالف پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم بود، انجام دادند اگر بخواهم مردم را مجبور به ترک آن کنم و آن را از حالت کنونی به حالتی که در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله بود برگردانم، همه سپاهیانم از اطرافم پراکنده می‌شوند به طوری که جز عده کمی از پیروانم ـ که از کتاب خدا و سنت پیامبر به امامت من پی برده‌اند ـ کسی در لشکر باقی نمی‌ماند.»

 

 

 

 

البته ترس امیر مؤمنان علیه السلام نه برای خودش بلکه برای این بود که مسلمانان اختلاف کنند و اصل دین به خطر بیفتد و همه اینها می‌رساند که مسلمانان واقعی با این کار مخالف بودند ولی نمی‌خواستند جامعه دچار فتنه گری عده ای شود و به دین ضربه وارد گردد.

۱. مقاله یوسفی غروی، مجله میقات حج، ش۹.

 

۲. اسرار آن محمد، تألیف سلیم بن قیس.