پرش به محتوا

صفات ثبوتی و سلبی: تفاوت میان نسخه‌ها

تکمیل و بارگزاری
(بارگزاری اولیه)
 
(تکمیل و بارگزاری)
خط ۸: خط ۸:


{{سوال}}
{{سوال}}
صفات ثبوتي و سلبي خداوند را توضيح دهيد و فرق آنها را بيان كنيد؟
[[صفات ثبوتي]] و [[صفات سلبی|سلبي]] [[خداوند]] را توضيح دهيد و فرق آنها را بيان كنيد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}


{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
پيش از توضيح و فرق ميان صفات ثبوتي و سلبي، از باب مقدمه لازم به ياد آوري است که:


يکي از راه هاي شناخت خداوند سبحان، نگاه از منظر صفات الهي است، ولي در اين نگاه دقت لازم را مي طلبد تا  از خطر تشبيه و تنقيص در امان بمانيم.}}<ref>ر.ک: خسرو پناه، عبدالحسين، قلمرو دين، قم، مرکز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه، ۱۳۸۱، ص ۵۲.</ref>
در مباحث کلامی صفات الهی از چند حیث تقسیم بندی شده است که یکی از این موارد، تقسیم صفات الهی به ثبوتی و سلبی می باشد. در یک تعریف کلی صفات ثبوتی صفاتی هستند که صفتی که ذات الهی متصف به آن می شود را برای خدای متعال ثابت می کند، مانند علم و قدرت. در مقابل صفات سلبی، صفاتی هستند که یک نوع نقص را از خدای متعال سلب و منع می کند، مثل جاهل بودن. بنابر این هر دوی این صفات، از کمال ذات خداوند پرده بر می دارد، یکی از جهت ثابت کردن صفتی برای خدای متعال و یکی از جهت نفی کردن صفت نقصان از خدای متعال.


در مباحث کلامي، صفات الهي از چند جهت تقسيم بندي شده که يکي از آنها، تقسيم صفات الهي به صفات ثبوتي (جماليه) و سلبي (جلاليه) است. و اين يک تقسيم بندي رايج در ميان متکلمان است.  
== صفات ثبوتی ==
در مباحث کلامي، صفات الهي از چند جهت تقسيم بندي شده که يکي از آنها، تقسيم صفات الهي به صفات ثبوتي (جماليه) و سلبي (جلاليه) است.  


صفات ثبوتي و سلبي، يا به تعبير ديگر، صفات جماليه و جلاليه، منتزع از ذات است، به اين بيان که صفات الهي، يا از ذات انتزاع مي شود، يا از نسبت ذات به افعال انتزاع مي گردد، که از قسم اول تعبير به صفات ذاتيه مي شود و از قسم دوم به صفات فعليه تعبير مي گردد.  
هرگاه صفت، بگونه اي باشد كه براي موصوف اش (خداوند) جمال و كمالي را ثابت كند و به واقعيتي در ذات موصوف اش (خداوند) اشاره كند، صفت ثبوتي نام دارد. مانند علم، قدرت و حي بودن. پس صفات ثبوتي یا جمالي صفاتي است که بيانگر، بعدي از ابعاد کمالي  خداوند سبحان است، و از ثبوت واقعيتي در ذات الهي حکايت مي کند.<ref>ر.ک: سعيدي مهر، پيشين، ص ۱۹۷.</ref>


صفات ذاتي که از ذات انتزاع مي گردد، به دو قسم صفات ثبوتي و سلبي تقسيم مي گردد.
==صفات سلبي==
 
بنابر اين صفات ثبوتي و جمالي، با صفات سلبي و جلالي، يک وجه اشتراکي دارد که هر دو از ذات انتزاع مي گردد.<ref>همان؛ و سعيدي مهر، کلام اسلامي، قم، موسسه فرهنگي طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص ۱۹۶.</ref>
 
==اول ـ صفات ثبوتيّه، جماليّه:==
 
هرگاه صفت، بگونه اي باشد كه براي موصوف اش (خداوند) جمال و كمالي را ثابت كند و به واقعيتي در ذات موصوف اش (خداوند) اشاره كند، صفت ثبوتي نام دارد. مانند عالم، قادر و وحي. پس صفات ثبوتي یا جمالي صفاتي است که بيانگر، بعدي از ابعاد کمالي  خداوند سبحان است، و از ثبوت واقعيتي در ذات الهي حکايت مي کند.<ref>ر.ک: سعيدي مهر، پيشين، ص ۱۹۷.</ref>
 
==دوم ـ صفات سلبيّه، جلاليه:==


هرگاه صفت، بگونه اي باشد كه نقص و كاستي را از موصوف (خداوند) نفي كند، صفت سلبي نام دارد. مانند مركب نبودن، جاهل نبودن و شريك نداشتن.<ref>سبحاني، جعفر، الألهيات، قم، مركز جهاني، چاپ قدس، ج۱، ص۸۲.</ref> پس صفت سلبي، حاکي از سلب نوعي نقص و مفهوم عدمي از ذات خداوند است و از آن جا که نقص و کاستي، خود، سلب کمال است پس حقيقت صفت سلبي، سلب سلب کمال است و چون نفي نفي، نوعي از اثبات است، پس صفات سلبي نيز در نهايت از کمال ذات خداوند پرده بر مي دارد، پس صفات سلبي به معناي وجود نقصان در ذات باري تعالي نيست بلکه همانند صفات ثبوتي از کمال ذات حکايت مي کند.<ref>سعيدي مهر، پيشين، ص ۱۹۷.</ref>  
هرگاه صفت، بگونه اي باشد كه نقص و كاستي را از موصوف (خداوند) نفي كند، صفت سلبي نام دارد. مانند مركب نبودن، جاهل نبودن و شريك نداشتن.<ref>سبحاني، جعفر، الألهيات، قم، مركز جهاني، چاپ قدس، ج۱، ص۸۲.</ref> پس صفت سلبي، حاکي از سلب نوعي نقص و مفهوم عدمي از ذات خداوند است و از آن جا که نقص و کاستي، خود، سلب کمال است پس حقيقت صفت سلبي، سلب سلب کمال است و چون نفي نفي، نوعي از اثبات است، پس صفات سلبي نيز در نهايت از کمال ذات خداوند پرده بر مي دارد، پس صفات سلبي به معناي وجود نقصان در ذات باري تعالي نيست بلکه همانند صفات ثبوتي از کمال ذات حکايت مي کند.<ref>سعيدي مهر، پيشين، ص ۱۹۷.</ref>  


آيه ذيل هم اين دو صفت (ثبوتي و سلبي) را بخداوند نسبت مي دهد: {{قرآن|تبارك اسم ربك ذي الجلال و الاكرام<ref>الرحمن/۷۸.</ref> صفت جلال، يعني خداوند از مشابهت و مماثلت و ديگر صفات نقص، پاك و منزه است و صفت اكرام يعني خداوند به صفات عليا متصف و متجمل است.<ref>صدر الدين محمد شيرازي، اسفار، بيروت، احياء التراث، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۱۸.</ref>
براي خداوند در [[قرآن]] [[اسماء|اسماء الهی]] و صفات زيادي ذكر شده و صفات متعددي نفي شده است.<ref>اللهيات، همان، ص۱۸۳.</ref> برای نمونه آيه ذيل اين دو صفت (ثبوتي و سلبي) را بخداوند نسبت مي دهد: {{قرآن|تبارك اسم ربك ذي الجلال و الاكرام}}<ref>الرحمن/۷۸.</ref> صفت جلال، يعني خداوند از مشابهت و مماثلت و ديگر صفات نقص، پاك و منزه است و صفت اكرام يعني خداوند به صفات عالی متصف و متجمل است.<ref>صدر الدين محمد شيرازي، اسفار، بيروت، احياء التراث، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۱۸.</ref>  
 
بنابراين صفت ثبوتي، يعني اثبات كمال براي خداوند. صفت سلبي، يعني نفي و سلب نقص. صفات سلبي به سلبِ سلب كمال بر مي گردد؛ پس اينكه مي گوئيم: خدا جاهل نيست؛ يعني سلب مي كنيم، نفي علم را كه معناي آن اثبات و ايجاب علم مي شود.<ref>طباطبائي، سيد محمد حسين، بدايه الحكمه، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ص۱۷۲.</ref>
 
براي خداوند در قرآن اسماء و صفات زيادي ذكر شده و صفات متعددي نفي شده است.<ref>اللهيات، همان، ص۱۸۳.</ref>


البته مي شود تمام صفات سلبي خدا را به يك صفت برگردانيد (سلب امكان) و تمام صفات ثبوتي را به يك صفت (وجوب الوجود، وجود متأكد) برگردانيد.<ref>اسفار، همان، ص۱۱۹.</ref>
بنابراين صفت ثبوتي، يعني اثبات كمال براي خداوند. صفت سلبي، يعني نفي و سلب نقص. صفات سلبي به سلبِ سلب كمال بر مي گردد؛ پس اينكه مي گوئيم: خدا جاهل نيست؛ يعني سلب مي كنيم، نفي علم را كه معناي آن اثبات و ايجاب علم مي شود.<ref>طباطبائي، سيد محمد حسين، بدايه الحكمه، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ص۱۷۲.</ref>{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}


{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
خط ۵۵: خط ۴۲:


{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =شد
  | تیترها =  
  | تیترها =شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =  
  | نمایه =  
  | نمایه =  
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر = شد
  | بازبینی =  
  | بازبینی =  
  | تکمیل =  
  | تکمیل =  
  | اولویت =  
  | اولویت =ب
  | کیفیت =  
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
<references />
automoderated
۱٬۲۷۴

ویرایش