إن مع العسر یسرا: تفاوت میان نسخه‌ها

ابتدا باید گفت که در مورد خود آیه اختلاف وجود دارد که آیا تاکید آیۀ قبلی است<ref>«وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ»</ref> و یا اینکه خود، جمله‌ای جداگانه و مستقل می‌باشد،<ref>آلوسی، محمود، روح المعانى، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۳۰، ص۱۷۰. </ref> که البته بیشتر مفسرین قبول دارند که تاکیدی است برای آیۀ قبلی.<ref>طباطبایی، محمدحسین، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ: محمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعۀ مدرسین، ۱۳۷۴ش، ج‏۲۰، ص۵۳۴.</ref>

نکتۀ دیگری که در این دو آیه قابل ذکر است این می‌باشد که خداوند می‌فرماید با هر سختی دو آسانی است و اين گفتار ناشى از يك قاعده‏اى است كه مى‏گويد: كلمه‏اى كه الف و لام بر سر دارد و به اصطلاح معرفه است، اگر در كلامى تكرار شود، منظور از آن همان كلمۀ اول است و هر دو كلمه يك چيز را مى‏رسانند، ولى اگر نكره باشد دومى، معنا و منظورى غير اولى را افاده مى‏كند، تنوينى كه در كلمه "يسرا" است براى بزرگداشت "يسر" است و مى‏فهماند با هر سختی، آسانى گرانقدر مى‏آيد.<ref>طوسی، محمد، التبيان في تفسير القرآن، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی تا، ج‏۱۰، ص۳۷۳؛ الميزان فی تفسیر القرآن، پیشین، ج‏۲۰، ص۵۳۴.</ref> روایتی هم از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) وارد شده است که می‌فرمایند: «لن يغلب عسر يسرين»<ref>عروسى حويزى، عبد على، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.</ref> ؛ «هرگز يك عسر، غالب بر دو يسر نشود.» پس «عسر» ما بين و ميان دو «يسر» است: گشایش در دنيا و يا ثواب در آخرت.<ref>طبرسی، فضل، مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.</ref> البته برخی هم قائلند که منظور از تنوین، تنوين تنويع است و مى‏خواهد بفرمايد با هر دشوارى نوعى گشايش هست.<ref>الميزان فی تفسیر القرآن، پیشین، ج‏۲۰، ص۵۳۴.</ref>

اما اینکه منظور از "مع" در آیه چیست نظرات مختلفی ارائه شده است. علامۀ طباطبایی(ره) می‌فرمایند که "منظور از كلمه "مع ـ با" واقع شدن يسر به دنبال عسر است، نه اينكه منظور از معيت اين باشد كه يسر و عسر در زمان واحد تحقق مى‏يابد".<ref>همان.</ref> یعنی معنای معیت در آیه این می‌باشد که بعد از هر سختی آسانی وجود دارد؛ اما برخی دیگر قائلند منظور از "مع" همان معیت است یعنی همراه هر سختی آسانی می‌باشد. آیه به همه انسان‌هاى مؤمن مخلص و تلاشگر نويد مى‏دهد كه هميشه در كنار سختي‌ها آساني‌هاست، حتى تعبير به "بعد" نمى‏كند بلكه تعبير به "مع" كه نشانه همراهى است مى‏كند. بله چنين است كه با هر مشكلى آسانى آميخته و با هر صعوبتى سهولتى همراه است و اين دو هميشه با هم بوده و با هم خواهند بود.<ref>مکارم، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۳۷۴ش، ج‏۲۷، ص۱۲۷.</ref> و استناد به روایتی شده که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ‏ الْفَرَجَ‏ مَعَ‏ الْكَرْبِ‏ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً»<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعۀ مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.</ref> ؛ «بدان كه با صبر پيروزى و با غم و اندوه خوشحالى و گشايش است و با سختي‌ها آسانى است، همانا با سختی‌ها آسانی است.»