پیشگوییهای قرآن
در قرآن در چندین مورد نسبت به حوادث آینده پیشگویی شده و مسلمانان این پیش‌گویی‌ها را نشانه غیربشری بودن قرآن دانسته‌اند! حال جای این پرسش است که اگر صرف پیشگویی از یک حادثه، دلیل حقانیت و الهی‌بودن کتاب یا سخن یا ادعایی است، پس تفاوت ماهیتی میان پیشگوییهای قرآن با پیشگوییهای انسان‌هایی مانند ژول ورن، نوستر آداموس و… چیست؟! با این استدلال ناچار باید این افراد را پیامبر و کتاب‌هایشان را کتاب‌های آسمانی بدانیم! آیا قرآن واقعاً پیشگویی کرده است؟!
خبر دادن از آینده و گزارش قطعی از حوادثی که در آینده رخ خواهد داد، یکی از اعجازهای محتوایی قرآن است. پیشگوییهای قرآن با پیشگوییهای انسان‌ها متفاوت است؛ زیرا آنچه قرآن از آن خبر می‌دهد، از منبع وحی صادر شده و متکی بر علم خداوند است و هیچ خطا و شکی در تحقق آن نیست. پیش‌گویی‌هایی که از انسان‌ها صادر می‌شود، بیشتر بر اساس حدس، گمان، شهود و در یک‌کلام، متکی بر علم محدود انسانی است و امکان اشتباه و خطا در آن فراوان است.
قرآن کتاب پیشگویی نیست
قرآن معجزه پیامبر گرامی اسلام(ص)است؛ این کتاب در حقیقت کتاب زندگی و تبیین و توضیح زیست مؤمنانه است و نه کتاب پیشگویی یا هر موضوع دیگر! قرآن شیوه خدایی‌زیستن و زندگی بر محور توحید را به انسان می‌آموزد و در این راه تنها به مباحثی می‌پردازد که این هدف را تحقق بخشد و البته هر موضوع را به اندازه و به شیوه‌ای بیان می‌کند که هدف موردنظرش را تأمین کند. اگر در مواردی، پیشگویی(نمی‌توان نام آن را پیشگویی نهاد؛ بلکه خبر دادن از غیب است) کرده است، نه با هدف پیشگویی است، بلکه برای تقویت قلب‌های مؤمنان و نیرو بخشیدن به انگیزه‌های آنان است. اگر در جایی به پدیده‌های طبیعی پرداخته، نه برای این است که گزارشی از مسائل علمی به دست دهد؛ بلکه برای توجه دادن به توحید و ارائه آیات خداشناسی است. اگر از پیشینیان سخن گفته، نه برای قصه‌گویی وتاریخ‌نگاری است؛ بلکه برای درس‌آموزی از زندگی و سرانجام نیک یا بد آن‌هاست؛ بنابراین نباید انتظار داشت که قرآن، پر از پیش‌گویی‌هایی، آن هم به سبک و سیاق کاهنان و پیش‌گویان، باشد؛ ازآنجا که قرآن کتاب هدایت و تعلیم اخلاق و حکمت است، به هر چیز چنان می‌نگرد که آیا این هدف متعالی را محقق می‌کند یا نه؟ پیشگوییهای قرآن، اگر چه به عنوان تحدی، در قرآن نیامده است، اما با توجه به اینکه نوعی اِخبار از غیب است، می‌تواند موضوع تحدی و هم‌آورد طلبی، برای اثبات حقانیت آن در برابر مخالفان هم قرار گیرد.
خبر از آینده در قرآن
یکی از اعجازهای محتوایی قرآن کریم، خبر دادن از آینده و گزارشی قطعی از حوادثی است که در آینده رخ خواهد داد. پیشگوییهای قرآن با پیشگوییهای انسان‌ها متفاوت است. آنچه قرآن از آن خبر می‌دهد و به اصطلاح پیشگویی می‌کند، از منبع وحی صادر شده و متکی بر علم خداوند است و هیچ خطا و شکی در تحقق آن نیست؛ ولی پیش‌گویی‌هایی که از انسان‌ها صادر می‌شود، بیشتر بر اساس حدس، گمان، شهود و در یک‌کلام، متکی بر علم محدود انسانی است و امکان اشتباه در آن فراوان است. پیشگوییهای قرآن در مقطع نزول آیات، با هدف امیدبخشی و ایمان افزایی در دل‌های مؤمنان و یاری‌کردن آنها برای تقویت صبر و پایداری است.
خبرهای غیبی قرآن از آینده
قرآن در برخی موارد و با انگیزه‌های خاصی از حوادث آینده خبر داده است. این اخبار به‌طور خلاصه چنین است:
- خبر از فتح قریب‌الوقوع مکه به دست مسلمانان؛ ﴿قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَیٰ جَهَنَّمَ ۚ وَبِئْسَ الْمِهَادُ؛ به آنها که کافر شدند بگو: (از پیروزی موقت خود در جنگ اُحُد، شاد نباشید!) بزودی مغلوب خواهید شد؛ (و سپس در رستاخیز) به سوی جهنم، محشور خواهید شد. و چه بد جایگاهی است!﴾(آل عمران:۱۲)
این آیه، پس از جنگ احد نازل شده است؛ در حالی که مسلمانان از نظر شرایط ظاهری سیاسی و نظامی، تا حد قابل توجهی دچار شکست شده و ناامیدی در دل بسیاری از آنها نفوذ کرده‌بود. در این آیه خداوند از پیروزی قریب‌الوقوع مسلمانان در آینده سخن می‌گوید و ضمن بیم دادن و هشدار به کافران، به مؤمنان، بشارت موفقیت و پیروزی می‌دهد؛ زمان زیادی نمی‌گذرد که وعده قرآن تحقق می‌یابد و درهای مکه به دست مسلمانان گشوده می‌شود![۱]
- خبر از پیروزی امپراتوری روم بر امپراتوری ایران؛ ﴿غُلِبَتِ الرُّومُ۲فِی أَدْنَی الْأَرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ۳؛ رومیان در نزدیکترین زمین مغلوب شدند! و آنها پس از مغلوب شدن فعلی به زودی غلبه خواهند کرد.﴾(روم:۳-۲)
خداوند در سوره روم وعده می‌دهد به زودى امپراطورى روم كه از امپراطورى ايران شكست خورد، بعد از چند سال بر آن امپراطورى غلبه خواهد كرد[۲] این اتفاق، چنان‌که قرآن از آن خبر داده بود، چند سال بعد به وقوع پیوست؛[۳]
- خبر از شکست کافران در جنگ بدر؛ ﴿أَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُنْتَصِرٌ * سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ؛ بلکه می‌گویند: ما با هم مجتمع و بسیاریم و پیروزیم. به زودی آن جماعت (در جنگ بدر) شکست خورده و به جنگ پشت کنند﴾(قمر:۴۴–۴۵)
قرآن در این آیه از شكست كفار و پراکنده شدن جمعيت آنان پيشگويى مىكند. بعد از نازل شدن این آیه، جنگ بدر پيش آمد و كفار شكست خوردند و اين يكى از پيشگويي‌هاى قرآن كريم است.[۴]
- خبر از ناتوانی انسان‌ها از آوردن یک سوره، ده سوره یا کتابی همانند قرآن؛ قرآن با هدف اثبات رسالت رسول اكرم صلى الله عليه و آله و وحيانى بودن قرآن از مخالفان وى خواسته است اگر در حقانيت رسالت آن حضرت شك دارند كتابى مانند قرآن يا ده سوره يا يك سوره مانند آن بياورند.[۵]: ﴿وَإِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَیٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ؛ و اگر شما را شکی است در قرآنی که بر بنده خود (محمد) فرستادیم، پس بیاورید یک سوره مانند آن، و گواهان خود را بخوانید به جز خدا، اگر راست می‌گویید﴾(بقره:۲۳)
مطالعه بیشتر
- سید رضا مؤدب، اعجاز قرآن، قم، انتشارات احسن الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- محمدهادی معرفت، علوم قرآنی، قم، انتشارات التمهید، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- سید محمدباقر حجتی، تاریخ قرآن کریم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- محمدتقی مصباح یزدی، قرآن‌شناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
منابع
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۴۵۰.
- ↑ طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۲۳۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، سال ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۳۶۰.
- ↑ طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۳۹.
- ↑ مركز فرهنگ و معارف قرآن، دايره المعارف قرآن كريم، قم، بوستان كتاب قم، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش، ج۷، ص۲۷۳.