امکان ازدواج با زنان شوهردار اسیر در آیه ۲۴ سوره نساء

سؤال

مقصود از آیه ۲۴ سوره نساء: زنان شوهردار (بر شما حرام است) مگر آنها را که (از راه اسارت) مالک شده‌اید؛ (زیرا اسارت آنها در حکم طلاق است).چیست؟

در آیه ۲۴ سوره نساء آمده است که می‌توان با زنان اسیر ازدواج کرد. این حکم برای این است که زن اسیر ذیل سرپرستی یک مرد قرار گیرد و احترام و حرمت او حفظ شود. در زمان ظهور اسلام، اسارت به معنای طلاق تلقی می‌شد و اگر زنی اسیر می‌شد، دیگران می‌توانستند از او کامجویی کنند.

متن آیه

﴿ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۖ

و زنان شوهردار [نيز بر شما حرام شده است‌] به استثناى زنانى كه مالك آنان شده‌ايد.

نساء:۲۴

﴾

اسارت به معنای طلاق

دین اسلام، اسارت زنان را به منزله «طلاق» از شوهران سابق، تلقی کرده و اجازه می‌دهد که بعد از تمام شدن عدّه آنها با آنان ازدواج کنند یا همچون یک کنیز با آنان رفتار شود «الاّ ما ملکت ایمانکم».

ولی این استثناء به اصطلاح، «استثنای منقطع» است، یعنی چنین زنان شوهرداری که در اسارت مسلمانان قرار می‌گیرند، رابطه آنها به مجرد اسارت با شوهرانشان قطع خواهد شد، درست همانند زن غیر مسلمانی که با اسلام آوردن، رابطه او با شوهرش (در صورت ادامه کفر) قطع می‌شود و در ردیف زنان بدون شوهر قرار می‌گیرد.

از این‌جا روشن می‌شود که اسلام به هیچ وجه اجازه نداده است که مسلمانان با زنان شوهردار حتی از ملل و مذاهب دیگر ازدواج کنند و به همین جهت، عدّه برای آنها مقرر ساخته و در دوران عدّه از ارتباط زناشویی با آنها جلوگیری نموده است.

فلسفه این حکم در حقیقت این است که این گونه زنان یا باید به محیط «کفر» بازگشت داده شوند یا بدون «شوهر» همچنان در میان مسلمانان بمانند یا رابطه آنها با شوهران سابق قطع شود و از نو ازدواج دیگری نمایند. صورت اول، بر خلاف اصول تربیتی اسلام و صورت دوم ظالمانه است؛ بنابراین تنها راه، همان راه سوم است.

گفته شده که این آیه (۲۴ سوره نساء) پس از آن نازل شد که مسلمانان، اسیرانی از «اوطاس». گرفتند و در میان آنها زنانی بود که شوهرانی داشتند. پیامبر اکرم(ص) دستور داد که مسلمانان صبر کنند آنها استبراء شوند یعنی یک بار حیض ببینند و اگر حامله‌اند، وضع حمل کنند، آنگاه مسلمانان با آنها ازدواج نمایند.

ازدواج برای حمایت از زن اسیر

در زمان عرب جاهلیت عمل زنا برای کنیزان امری شایع بود. از طرفی زنان اسیر را نمی‌شد به سرزمین کفر برگرداند چون باعث تقویت کفار می‌شد. از همین جهت اسلام امکان ازدواج با زنان اسیر را ممکن دانست تا آنان به هرزگی آلوده نشوند. این تشریع به شکلی نیست که برخی امروز می‌پندارند به این معنا که تا زنان کفار به دست مسلمانان افتادند هرکسی می‌تواند از آن کامجویی کند. بلکه این حکم، خلاف هرزگی و بی آبرویی و بی عفتی زن اسیر است. تا جایی که می‌خواهد احترام و حرمت زن اسیر حفظ شود و او تحت حمایت و سرپرستی مردی قرار گیرد.

رفتاری که امروز گروه‌های تندروی مذهبی مثل داعش و طالبان دارند که با زنان اسیر بدون موافقت آنها ازدواج می‌کنند، خلاف قرآن است. چرا که موافقت خود زن شرط ازدواج است و اگر آنها نخواهند ازدواج کنند، باید در مقام یک اسیر، حرمت و حقوق او حفظ شود.

اگر این زنان با شوهرانشان اسیر شوند در نکاح همسرانشان باقی می‌مانند. از نظر حنفيه و حنبليه، از يكديگر جدا نمی‌‏شوند. اما از نظر اماميه، شافعيه و مالكيه از يكديگر جدا می‌شوند.

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر مجمع البیان، تألیف طبرسی، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، ج۵، ص۹۸ تا ۱۰۰.

۲ـ تفسیر المیزان، تألیف علامه سید محمد طباطبائی، ترجمه سید محمد خامنه ای، ج۴، ص۴۱۷ و ۴۱۸.

۳ـ تفسیر راهنما، تألیف اکبر هاشمی رفسنجانی و دیگران، ج۳، ص۳۳۷.

۴ـ فرهنگ قرآن، تألیف اکبر هاشمی رفسنجانی و دیگران، ج۳، ص۶۰ و ۶۱.