کتب اربعه شیعه
از چه زمانی و توسط چه کسانی کتب اربعه شیعه، از اصلی‌ترین منابع حدیثی قرار گرفتند؟
مقدمه
برای روشن شدن جواب لازم است به اموری اشاره شود:
۱. اولین کسی که در زمان پیامبر اسلام(ص) گفته‌های حضرت را جمع‌آوری نمود؛ امام علی(ع) در کتابی به نام «الصحیفه الجامعه» بود و هم چنین افرادی چون ابورافع، سلمان، و ابوذر دارای کتاب‌هایی بودند.[۱] ولی چون در زمان خلفا تا زمان عمربن عبدالعزیز نقل حدیث ممنوع شد، و احادیث را از بین می‌بردند[۲] کتاب‌های مذکور آشکار نمی‌شدند، تا در زمان عمربن عبدالعزیز که شاگردان امام صادق(ع) احادیث زیادی را جمع‌آوری نمودند که در مجموعه چهارصد کتاب به نام «الاصول» گردآوری شده[۳] بود که تنها «محمدبن مسلم» کتابی به نام «اربعماه» چهارصد مسئله، و «جابربن یزید جعفی» هشت کتاب[۴] و آبان بن تغلب سی هزار حدیث نقل نموده‌اند، بعدها در زمان امام رضا(ع) احادیث جدید در «جوامع» تهیه شد. در اوائل قرن چهارم، عدّه ای از بزرگان شیعه از این اصول و جوامع، کتب اربعه و «مدینه العلم» ابی جعفر صدوق را، بوجود آوردند، و به صورت باب و فصل‌بندی شده، تألیف و تصنیف نمودند.[۵]
۲. از نظر علمای شیعه، روایات به چهار دسته تقسیم می‌شوند: ۱ـ صحیح و عالی سند، که عبارت است از روایتی که تمام راوی‌های آن شیعه و عادل، و سند آن به یکی از امام‌ها متصل باشد. ۲ـ حسن، که سند متصل است ولی همه یا بعضی راوی‌ها ممدوحند. ۳ـ موثق، که در سند، غیر امامی یا فاسد المذهب ثقه باشد. ۴ـ ضعیف آن است که یکی از شرائط اقسام قبلی را دارا نباشد بلکه فاسق و کذّاب و مجهول‌الحال در سند باشد.[۶]
کتب اربعه «الکافی، محمد بن یعقوب کلینی «م ۳۲۹ ق» من لا یحضره الفقیه، از شیخ صدوق، تهذیب الاحکام و الاستبصار از شیخ طوسی «۴۶۰») که از قدیمی‌ترین کتاب‌های روایی و اولین کتاب‌های روایی موضوع بندی و باب و فصل‌بندی شده، هستند و علت اصلی اعتبار آنها این است که از اصول اربعمأه که به دید ائمه معصومین(ع) از جمله امام رضا(ع) رسیده است اخذ شده‌اند وعین همان روایات به صورت دسته‌بندی شده و با ذکر سند در کتب اربعه منعکس شده‌اند و موجود می‌باشند.
امتیاز دیگر کتب اربعه این است که غالب روایات آن دارای سند صحیح یا لااقل ممدوح و موثق باشند و حتی بعضی اخباری‌ها که تمام آن را صحیح می‌دانند. در هر روایت تمام راویان آن یا تمام آنها عادل و امامی اند، یا بعضی افراد موثق یا ممدوح هستند مرحوم صدوق در اوّل من لا یحضره الفقیه می‌فرماید: بینی و بین الله روایاتی را در اینجا نقل می‌کنم که بدان‌ها عمل می‌کنم.[۷]
منابع
- ↑ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ق، ج۱، ص.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، شیعه در اسلام، قم، دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۴۸ش، ص۱۱، پاورقی.
- ↑ وسائل الشیعه، همان.
- ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم، ۱۳۷۴ش، ص۳۳۲–۳۳۳.
- ↑ وسائل الشیعه، همان، ج۱، ص۵ به بعد (مقدمه).
- ↑ شیخ حسن زین الدین، معالم الدین، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ افست، ص۲۱۶–۲۱۷.
- ↑ ابی جعفر الصدوق، من لایحضره الفقیه، بیروت، دار الاضواء، چاپ دوّم، ۱۴۱۳ش، ج۹۰.