|
|
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۴: |
خط ۴: |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| [[شیعیان]] و [[اهل سنت]] در کیفیت [[وضو]] گرفتن اختلاف دارند. شیعیان روش خود را منسوب به [[پیامبر(ص)]] دانسته و بر آن استدلال می‌کنند چرا که تا زمان عثمان همه مسلمانان به یک روش وضو می گرفتند. با توجه به دلایل تاریخی بعد از بدعتی که عثمان در ارائه روشی نو در وضو گرفتن ایجاد نمود فقط شیعیان در وضو گرفتن از پیامبر پیروی می کنند. بعد از بدعت عثمان [[امام علی(ع)]] روش پیامبر را به مردم گوشزد می‌نمود. اما روش غلط عثمان در بین اهل سنت رواج یافت. شیعیان با راهنمایی اهل بیت از این انحراف مصون ماندند. | | [[شیعیان]] روش خود را به سیره [[پیامبر(ص)]] اکرم نسبت می دهند. با توجه به دلایل تاریخی، تا زمان [[خلیفه سوم]] اختلافی در شیوه [[وضو]] گرفتن، گزارش نشده است. در زمان عثمان، روشی نو در وضو گرفتن مرسوم گشت. بعد از عثمان، [[امام علی(ع)]] روش پیامبر را به مردم گوشزد می‌نمود، اما همان روش عثمان در بین اهل سنت رواج یافت. |
|
| | |
| ==اختلاف در تفسیر آیه وضو== | | ==اختلاف شیعه و اهل سنت در کیفیت وضو== |
| منبع احکام شرعی و فقهی در [[اسلام]]، [[قرآن]] و سنت رسول خدا به شمار می‌روند. هر مسئله‌ای باید با این دو منبع مطابقت داشته باشد. وضو از جمله طهارت‌های شرعی است که آداب و شرایط ویژه آن باید از این دو منبع گرفته شود. برای کیفیت وضو گرفتن در مذهب شیعه و اهل سنت دو دستور متعارف وجود دارد که باید ضمن بررسی آیه وضو، سیره نبوی و منشأ اختلاف در وضو آن را بررسی کرد. | | {{اصلی|اختلاف شیعه و اهل سنت در کیفیت وضو}} |
| | منبع احکام شرعی و فقهی در [[اسلام]]، [[قرآن]] و [[سنت]] به شمار می‌روند. هر مسئله‌ای باید با این دو منبع مطابقت داشته باشد. وضو از جمله طهارت‌های شرعی است که آداب و شرایط ویژه آن باید از این دو منبع گرفته شود. در شیوه وضو گرفتن میان شیعه و [[اهل سنت]] اختلافاتی وجود دارد که این اختلاف ناشی از برداشت نحوی(فهم متن آیه)، از [[آیه وضو]] می باشد. {{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ|ترجمه=ای اهل ایمان! هنگامی که به [قصدِ] نماز برخواستید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید|سوره=مائده|آیه=۶}} |
|
| |
|
| * '''آیه وضو''': {{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ۚ|ترجمه=ای اهل ایمان! هنگامی که به [قصدِ] نماز برخیزید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید|سوره=مائده|آیه=۶}}.
| | از نظر شیعیان، شستن صورت و دست ها از آرنج تا نوک انگشتان و مسح سر و پا در وضو لازم است. اما از نظر اهل سنت شستن دو دست از نوک انگشتان تا آرنج(درست برعکس شیعیان) و شستن پا از شرایط صحت وضو می باشد. |
|
| |
|
| ===نظر شیعیان=== | | ==آغاز اختلاف در کیفیت وضو بین مسلمانان== |
| از نظر شیعه وضو چهار جزء دارد شستن صورت، شستن دست‌ها، مسح سر، مسح پاها (شرایط واجب دیگر مانند نیت، ترتیب و موالات را نیز در عمل لحاظ می‌شوند). | | ===اختلافی نبودن کیفیت وضو تا زمان خلیفه سوم=== |
| | هیچ اختلافی در نحوه وضو گرفتن بین مسلمانان در زمان [[پیامبر(ص)]]، [[ابوبکر]] و [[عمر]] نقل شده است. تنها نقلی که از اختلاف در کیفیت وضو در زمان عمر آمده است، مسح بر کفش یا پاپوش است که در نقل آمده است: «مردی وضو گرفته و از روی پاپوش مسح کشید، سپس داخل مسجد شد تا نماز بخواند. [[امام علی(ع)]] فرمود وای بر تو بدون وضو نماز می‌خوانی؟ (کنایه از این که وضویت صحیح نیست) گفت: عمر چنین امر کرده. حضرت دست او را گرفت و نزد عمر آورد. فرمود: ببین این مرد چه مطلب نادرستی را به تو نسبت می‌دهد. عمر گفت بله من امر کرده‌ام، زیرا رسول خدا(ص) چنین مسح می‌کرد. حضرت علی(ع) فرمود: آیا چنین مسحی قبل از [[سوره مائده]] بود یا بعد از آن؟! عمر گفت نمی‌دانم. حضرت فرمود پس چرا [[فتوا]] می‌دهی در حالی که نمی دانی. |
|
| |
|
| ===نظر اهل سنت===
| | با توجه به این نقل، مسح روی پا مرسوم بوده و عمومیت داشته است. این اختلاف اکنون در بین مذاهب نیست و اختلاف کنونی در شستن یا مسح پا می باشد. |
| اهل سنت از چهار گروه عمده تشکیل می‌شوند، حنفی، حنبلی، شافعی، مالکی:
| |
| * کیفیت وضو در حنفیان مانند شیعه است با این اختلاف که در پاها به جای مسح معتقد به شستن آنها هستند.
| |
| * حنبلی‌ها معتقدند واجبات وضو شش تاست ۴ موردی که قرآن ذکر کرده به علاوه ترتیب و موالات.
| |
| * شافعی‌ها نیت و ترتیب مذکور در قرآن را به چهار جزء وضو که در قرآن آمده اضافه کرده و معتقد به ۶ واجب هستند.
| |
| * مالکی‌ها نیز علاوه بر ۴ مورد مذکور در قرآن، نیت، موالات و دلک الاعضاء (کشیدن دست بر اعضاء) را جزء اجزاء واجب وضو می‌دانند.<ref>الفقه المقارن، قم، المنظمه العالمیه للحوزات و المدارس الاسلامیه، ۱۳۷۹ش، صص ۴۱–۱۱؛ مغنیه، محمد جواد، فقه تطبیقی، پور جوادی، کاظم، صص ۴۲–۳۸. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی زنجانی، جامعه مدرسین، قم، ج۵، ص۳۶۰.</ref>
| |
| | |
| ===موارد اختلاف وضو در شیعه و اهل سنت===
| |
| گرچه در تعداد اجزاء واجب وضو اختلاف است امّا در عمل همه آنها، تمام موارد بالا را عمل می‌کنند. برخی به عنوان جزء و برخی به عنوان شرط. تنها اختلاف مهم و اساسی در وضوی شیعه و سنّی در پاهاست شیعه معتقد به مسح پاها و سنی معتقد به شستن آن در وضوست و هر دو به آیه قرآن استناد می‌کنند. شیعه معتقد است ارجلکم منصوب است و به محل برؤوسکم در (و امسحوا برؤوسکم) است ولی اهل سنت معتقدند (و امسحوا برؤوسکم) مانند جمله معترضه‌ای است که میان ارجلکم و ایدیکم فاصله انداخته بنابراین شیعه معتقد است دو شستن داریم (فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم) و دو مسح (و امسحوا برؤوسکم و ارجلکم) ولی اهل سنت معتقد به سه شستن و یک مسح هستند.
| |
| | |
| این نظر شیعه در روایات زیادی نیز وارد شده مثلاً امام رضا(ع) فرمود: جبرئیل بر رسول خدا(ص) نازل شد و دو شستن و دو مسح را به او ابلاغ نمود.<ref>حر عاملی، وسایل الشیعه، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت، باب ۲۵، ج۱، ح ۱۲.</ref> در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده: جلو سر و جلو دو پای خود را مسح کنید و اول پای راست را مسح کنید.<ref>حر عاملی، وسایل الشیعه، بیروت، باب ۲۵، ج۱، ح ۱۲.</ref> ابن عباس هم نقل کرده که رسول خدا(ص) وضو گرفت در حالی که هر دو پای خود را مسح کشید.<ref>حر عاملی، وسایل الشیعه، بیروت، باب ۲۵، ج۱، ح ۱۲.</ref>
| |
| | |
| ==آغاز اختلاف در کیفیت وضو بین مسلمانان==
| |
| ===اختلافی نبودن کیفیت وضو در زمان پیامبر===
| |
| مسلمانان در زمان پیامبر به یک گونه وضو می‌گرفتند. هیچ اختلافی در نحوه وضو گرفتن بین مسلمانان در زمان پیامبر گزارش نشده است. اگر هم اختلافی پدید آمده باشد با حضور پیامبر حل شده است، به ویژه این که مسلمانان مخصوصاً صحابه در عمل به سنت پیامبر کوشا بودند و از هم سبقت می‌گرفتند. آنها توجه داشتند که پیامبر با کدام پا وارد مسجد می‌شد یا در چه روزی و چه ساعتی ناخن‌ها را کوتاه می‌کند چه رسد به نحوه وضو گرفتن که اهمیت بیشتری دارد.<ref>سیستانی، سید علی، وضوء النبی، دار المؤرخ العربی، بیروت، ص۳۲، دانشمند، افسانه خلافت، خادم الرضا، قم، ۱۳۸۱ش، ص۱۸.</ref>
| |
| | |
| برخی گفته‌اند:<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۳.</ref> احتمال دارد اختلاف در وضو به علت این است که پیامبر دو گونه وضو گرفته و اگر واقعاً چنین باشد هر دو نوع آن درست است و شخص مکلّف مختار است هر کدام را انجام دهد یا برای احتیاط هر دو نوع وضو را جمع کند. پاسخ اینست که این فقط یک احتمال است و هیچ سندی برای آن ارائه نشده است علاوه بر اینکه هیچیک از مذاهب اهل سنت و شیعه معتقد به جمع یا تخییر و این که پیامبر دو نوع وضو می‌گرفت نبوده و نیستند. آنها هم که احتیاط می‌کنند به خاطر این است که نمی‌دانند سنت رسول خدا(ص) کدام است نه به خاطر این که چون رسول خدا(ص) هر دو را عمل می‌کرده است.
| |
| | |
| === اختلافی نبودن کیفیت وضو در زمان ابوبکر===
| |
| هیچ اختلافی در نحوه وضو گرفتن در زمان ابوبکر نیست بلکه اشاره‌ای هم به اختلافی نشده همچنین در هیچ جا نیامده که ابوبکر وضوی پیامبر را توضیح دهد یا عملاً مردم را به وضو گرفتن تعلیم داده و تشویق کند. دلیل آن روشن است زیرا مردم وضوی پیامبر را دیده و روزی چند نوبت به آن عمل کرده‌اند و پیامبر تازه از میان مسلمانان رفته است بنابر این وضو یک نحوه بوده و بدون اختلاف.<ref>دانشمند، افسانه خلافت، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۱؛ سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۴.</ref>
| |
| | |
| === اختلافی نبودن کیفیت وضو در زمان عمر===
| |
| در زمان عمر نیز اختلاف عمده‌ای در نحوه وضو گرفتن گزارش نشده<ref>دانشمند، افسانه خلافت، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۴؛ سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۶–۳۴.</ref> جز یک مورد آن هم چنین است: مردی وضو گرفته و از روی پای‌افزار مسح کشید سپس داخل مسجد شد تا نماز بخواند. امام علی(ع) فرمود وای بر تو بدون وضو نماز می‌خوانی؟ (کنایه از این که وضویت صحیح نیست) گفت: عمر چنین امر کرده. حضرت دست او را گرفت و نزد عمر آورده فرمود: (انظرما یروی هذا علیک) یعنی ببین این مرد چه مطلب نادرستی را به تو نسبت می‌دهد. عمر گفت بله من امر کرده‌ام زیرا رسول خدا(ص) چنین مسح می‌کرد حضرت علی(ع) فرمود: آیا چنین مسحی قبل از سوره مائده بود یا بعد از آن عمر گفت نمی‌دانم. حضرت فرمود پس چرا فتوا می‌دهی در حالی که نمی دانی.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۵ به نقل از تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۹۷، صحیح مسلم، ج۳، ص۲۴۱–۲۴۶.</ref>
| |
| | |
| اگر به کلمه (علیک) دقت کنیم در می‌یابیم که مسح روی پا مرسوم بوده و عمومیت داشته و عمر هم آن را پذیرفته بود ولی عمر مسح بر روی پای‌افزار را که قبل از نزول سوره مائده جایز بود تجویز کرده بود. بنابر این هر دو طرف اختلاف در این که باید مسح کرد موافقند در نهایت عمر با اقرار به عدم علم به تقدم و تأخر آیه سوره مائده چنین حکمی کرده بود. این اختلاف اکنون اصلاً در بین مذاهب نیست و هیچ مذهبی قائل به آن نیست بلکه از همان وقت بساط آن برچیده شده اختلاف کنونی در شستن یا مسح پاست.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۵–۳۶.</ref>
| |
|
| |
|
| ===اختلاف در کیفیت وضو در زمان عثمان=== | | ===اختلاف در کیفیت وضو در زمان عثمان=== |
| در بین سه خلیفه اول تنها عثمان است که در صدد بیان نحوه وضو گرفتن پیامبر است.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۸۰–۳۷.</ref> او وضوی خاصی را می‌گیرد و ادعا می‌کند که همانند وضوی پیامبر است. مهمترین منابع اهل سنت نیز به این مطلب تصریح کرده‌اند، چنانکه کنزل العمّال منشأ اختلاف را عثمان آن هم در زمان خلافتش می‌داند.<ref>دانشمند، افسانه خلافت، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۷ به نقل از کنزل العمّال، ج۲، ص۴۴۳؛ سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۸.</ref> مسلم نیز در کتاب صحیح نقل می‌کند که عثمان وضو گرفت و گفت «مردم» از رسول خدا(ص) مسائلی را نقل می‌کنند که من نمی‌دانم چیست ولی من دیدم که رسول خدا(ص) مثل من وضو می‌گرفت؛ و فرمود هر کس چنین وضو بگیرد گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۳۸ به نقل از صحیح مسلم، ج۱، ص۲۰۷.</ref>
| | [[عثمان]] در صدد بیان نحوه وضو گرفتن پیامبر در آمد و وضوی خاص خودش را به پیامبر(ص) نسبت داد. مهمترین منابع اهل سنت نیز به این مطلب تصریح کرده‌اند، چنانکه کنزل العمال منشأ اختلاف را عثمان، آن هم در زمان خلافتش می‌داند. |
|
| |
|
| بنابر این در زمان عثمان دو نوع وضو بود وضوی عثمان و وضوی «مردمی»<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۵۲.</ref> که مخالف وضوی عثمان بودند و آن را مطابق وضوی رسول خدا(ص) نمی‌دانستند. با کمی دقت در روایات و اسامی مخالفین وضوی عثمانی می‌فهمیم که «مردم» همان صحابه بزرگ پیامبر و فقها هستند.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۵۲.</ref> کسانی مانند امام علی(ع) انس بن مالک، سعد بن ابی وقاص، ابن مسعود، زبیر، طلحه، مقداد، عبدالرحمن بن عوف، همسران پیامبر و … امّا وضوی عثمانی را تنها سه نفر نقل کرده‌اند عبدالله بن عمرو عاص، عبد الله بن زید و ربیع.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۸۷ تا ۹۶.</ref>
| | مسلم نیز در کتاب صحیح بخاری نقل می‌کند که: «عثمان وضو گرفت و گفت «مردم» از رسول خدا(ص) مسائلی را نقل می‌کنند که من نمی‌دانم چیست، ولی من دیدم که رسول خدا(ص) مثل من وضو می‌گرفت، عثمان صورت و دست‌ها را سه مرتبه شست و پس از مسح سر پاهایش را به جای مسح کردن شست و فرمود هر کس چنین وضو بگیرد گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود.» |
| عثمان وضو می‌گرفت و آن را به پیامبر نسبت می‌داد در حالی که هیچیک از صحابه مذکور که بسیار نزدیکتر به رسول خدا(ص) بودند و مدت بیشتری در کنار پیامبر زندگی کرده‌اند چنین چیزی ندیده‌اند. عثمان صورت و دست‌ها را سه بار سه بار شست و پس از مسح سر پاهایش را به جای مسح کردن شست.
| |
|
| |
|
| ===اقدامات امام علی(ع) برای جلوگیری از اختلاف در کیفیت وضو===
| | این شکل وضو را تنها سه نفر نقل کرده اند، عبدالله بن عمروعاص، عبدالله بن زید و ربیع، در حالی که امام علی(ع)، [[صحابه رسول خدا(ص)|صحابه]] و [[همسران پیامبر(ص)]] اینچنین نقلی از وضوی پیامبر(ص) نداشته اند. |
|
| |
|
| اقدامات حضرت را در سه زمینه می‌توان مطرح کرد:<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۱۶–۹۹.</ref> | | ==اقدامات امام علی(ع) برای جلوگیری از اختلاف در کیفیت وضو== |
| * با ظهور بدعت عثمان، صحابه، همسران پیامبر و برخی از فقها و قراء کتاب خدا مخالفت صریح خود را با وضوی ابداعی عثمان صریحاً اعلام می‌کردند و این وضو به صورت عمومی مورد پذیرش عموم مسلمین واقع نشد تا برخورد خیلی شدیدی از طرف حضرت واقع شود گرچه در بسیاری از موارد که دیگران ساکت بودند حضرت حق را اظهار می‌کرد البته احتمالاً در این مورد بوده که به دست امویان و عباسیان حذف یا تحریف شده است.
| | امام علی(ع) برای جلوگیری از [[بدعت|ابداع]] صورت گرفته اقداماتی، انجام دادند: |
| * وضو یک عمل است بنابراین مخالفت عملی اثر بیشتری دارد. روایاتی هست که حضرت کوزه آبی طلب کرد و صورت و دست‌ها را شست (هر کدام دوبار) و سرو پاها را مسح کشید پس فرمود: چه کسی از وضوی رسول خدا(ص) می‌پرسید: وضوی پیامبر چنین بوده، چنین است وضوی کسی که بدعت ندارد.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۰۰ به نقل از سنن بیهقی، ج۱، ص۷۵.</ref>
| |
| * تدوین وضوی نبوی در زمان خلافت امام علی(ع) به دستور حضرت عده‌ای مأموریت یافتند سنت نبوی را در علوم و احکام مختلف ثبت و تدوین شود. مثلاً علی بن ابی رافع و برادرش عبید الله از طرف حضرت مأمور شدند کتابی در فقه (وضو و صلاه و …) بنویسند.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۱۴ به نقل از رجال نجاشی، ۶/۲.</ref>صاحب المراجعات گفته امامان معصوم اهل بیت این کتاب را تعلیم داده و شیعیان را به آن ارجاع می‌دادند.<ref>سیستانی، وضوء النبی، بیروت، ص۱۱۴ به نقل از المراجعات، ص۳۰۶، مراجعه ۱۱۰.</ref>
| |
|
| |
|
| امام علی(ع) در وضو گرفتن به سیره پیامبر عمل می‌کرد و هیچ تغییری در آن ایجاد ننمود و این روش به شیعه منتقل شد. بنابراین وضوی شیعه عین وضوی پیامبر است. وضوی پیامبر از طریق فرزندانش (ائمه) به شیعه رسیده است. وضوی اهل سنت از طریق اهل بیت نیست بلکه از طریق، افرادی است که قرن‌ها پس از پیامبر در این مورد نظر داده‌اند ولی تمام رفتار شیعه از طریق اهل بیت به پیامبر می‌رسد. | | * در روایاتی آمده است که امام علی(ع)، کوزه آبی طلب کردند و صورت و دست‌ها را شستتند (هر کدام دوبار) و سر و پاها را مسح کشیدند، سپس فرمودند: چه کسی از وضوی رسول خدا(ص) می‌پرسید: وضوی پیامبر(ص) چنین بوده است، چنین است وضوی کسی که بدعت ندارد. |
| | * به دستور حضرت عده‌ای مأموریت یافتند، سنت نبوی را در علوم و احکام مختلف ثبت و تدوین کنند. مثلا علی بن ابی رافع و برادرش عبید الله از طرف حضرت مأمور شدند کتابی در [[فقه]] (وضو و صلاه و …) بنویسند. |
|
| |
|
| {{پایان پاسخ}} | | {{پایان پاسخ}} |
| {{مطالعه بیشتر}}
| |
|
| |
|
| == مطالعه بیشتر == | | == پیوند به بیرون == |
| * وضوء النبی، سید علی، سیستانی، دار المؤرخ العربی، بیروت. | | * این مدخل برگرفته شده است از کتاب «وضوء النبی»، نوشته سید علی شهرستانی، دار المؤرخ العربی، بیروت. |
| {{پایان مطالعه بیشتر}}
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| خط ۶۶: |
خط ۴۰: |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی =تاریخ | | | شاخه اصلی =تاریخ |
| |شاخه فرعی۱ =تاریخ تمدن اسلامی | | | شاخه فرعی۱ =تاریخ تمدن اسلامی |
| |شاخه فرعی۲ =آداب سنن عبادات فرهنگ | | | شاخه فرعی۲ =آداب سنن عبادات فرهنگ |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| خط ۷۹: |
خط ۵۳: |
| | تغییر مسیر =شد | | | تغییر مسیر =شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده = |
| | | بازبینی =شد |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت =ج | | | اولویت =ج |
| | کیفیت =ج | | | کیفیت =ب |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
سؤال
پیامبر وضو گرفتنشان به چه سبکی بوده و وضو گرفتن کدام یک از شیعه و سنی شبیه پیامبر است؟
شیعیان روش خود را به سیره پیامبر(ص) اکرم نسبت می دهند. با توجه به دلایل تاریخی، تا زمان خلیفه سوم اختلافی در شیوه وضو گرفتن، گزارش نشده است. در زمان عثمان، روشی نو در وضو گرفتن مرسوم گشت. بعد از عثمان، امام علی(ع) روش پیامبر را به مردم گوشزد می‌نمود، اما همان روش عثمان در بین اهل سنت رواج یافت.
اختلاف شیعه و اهل سنت در کیفیت وضو
منبع احکام شرعی و فقهی در اسلام، قرآن و سنت به شمار می‌روند. هر مسئله‌ای باید با این دو منبع مطابقت داشته باشد. وضو از جمله طهارت‌های شرعی است که آداب و شرایط ویژه آن باید از این دو منبع گرفته شود. در شیوه وضو گرفتن میان شیعه و اهل سنت اختلافاتی وجود دارد که این اختلاف ناشی از برداشت نحوی(فهم متن آیه)، از آیه وضو می باشد. ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ؛ ای اهل ایمان! هنگامی که به [قصدِ] نماز برخواستید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید﴾(مائده:۶)
از نظر شیعیان، شستن صورت و دست ها از آرنج تا نوک انگشتان و مسح سر و پا در وضو لازم است. اما از نظر اهل سنت شستن دو دست از نوک انگشتان تا آرنج(درست برعکس شیعیان) و شستن پا از شرایط صحت وضو می باشد.
آغاز اختلاف در کیفیت وضو بین مسلمانان
اختلافی نبودن کیفیت وضو تا زمان خلیفه سوم
هیچ اختلافی در نحوه وضو گرفتن بین مسلمانان در زمان پیامبر(ص)، ابوبکر و عمر نقل شده است. تنها نقلی که از اختلاف در کیفیت وضو در زمان عمر آمده است، مسح بر کفش یا پاپوش است که در نقل آمده است: «مردی وضو گرفته و از روی پاپوش مسح کشید، سپس داخل مسجد شد تا نماز بخواند. امام علی(ع) فرمود وای بر تو بدون وضو نماز می‌خوانی؟ (کنایه از این که وضویت صحیح نیست) گفت: عمر چنین امر کرده. حضرت دست او را گرفت و نزد عمر آورد. فرمود: ببین این مرد چه مطلب نادرستی را به تو نسبت می‌دهد. عمر گفت بله من امر کرده‌ام، زیرا رسول خدا(ص) چنین مسح می‌کرد. حضرت علی(ع) فرمود: آیا چنین مسحی قبل از سوره مائده بود یا بعد از آن؟! عمر گفت نمی‌دانم. حضرت فرمود پس چرا فتوا می‌دهی در حالی که نمی دانی.
با توجه به این نقل، مسح روی پا مرسوم بوده و عمومیت داشته است. این اختلاف اکنون در بین مذاهب نیست و اختلاف کنونی در شستن یا مسح پا می باشد.
اختلاف در کیفیت وضو در زمان عثمان
عثمان در صدد بیان نحوه وضو گرفتن پیامبر در آمد و وضوی خاص خودش را به پیامبر(ص) نسبت داد. مهمترین منابع اهل سنت نیز به این مطلب تصریح کرده‌اند، چنانکه کنزل العمال منشأ اختلاف را عثمان، آن هم در زمان خلافتش می‌داند.
مسلم نیز در کتاب صحیح بخاری نقل می‌کند که: «عثمان وضو گرفت و گفت «مردم» از رسول خدا(ص) مسائلی را نقل می‌کنند که من نمی‌دانم چیست، ولی من دیدم که رسول خدا(ص) مثل من وضو می‌گرفت، عثمان صورت و دست‌ها را سه مرتبه شست و پس از مسح سر پاهایش را به جای مسح کردن شست و فرمود هر کس چنین وضو بگیرد گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود.»
این شکل وضو را تنها سه نفر نقل کرده اند، عبدالله بن عمروعاص، عبدالله بن زید و ربیع، در حالی که امام علی(ع)، صحابه و همسران پیامبر(ص) اینچنین نقلی از وضوی پیامبر(ص) نداشته اند.
اقدامات امام علی(ع) برای جلوگیری از اختلاف در کیفیت وضو
امام علی(ع) برای جلوگیری از ابداع صورت گرفته اقداماتی، انجام دادند:
- در روایاتی آمده است که امام علی(ع)، کوزه آبی طلب کردند و صورت و دست‌ها را شستتند (هر کدام دوبار) و سر و پاها را مسح کشیدند، سپس فرمودند: چه کسی از وضوی رسول خدا(ص) می‌پرسید: وضوی پیامبر(ص) چنین بوده است، چنین است وضوی کسی که بدعت ندارد.
- به دستور حضرت عده‌ای مأموریت یافتند، سنت نبوی را در علوم و احکام مختلف ثبت و تدوین کنند. مثلا علی بن ابی رافع و برادرش عبید الله از طرف حضرت مأمور شدند کتابی در فقه (وضو و صلاه و …) بنویسند.
پیوند به بیرون
- این مدخل برگرفته شده است از کتاب «وضوء النبی»، نوشته سید علی شهرستانی، دار المؤرخ العربی، بیروت.
منابع
