نقدها به کتاب روضة الشهداء

سؤال

تاریخچه علم عزاداری چیست؟

روضة الشهداء
اطلاعات کتاب
نویسنده	ملا حسین واعظ کاشفی
تاریخ نگارش	قرن دهم
موضوع	امام حسین(ع)
زبان	فارسی

درگاه‌ها

معرفی و جایگاه کتاب

کتاب روضة الشهداء نوشته نویسنده بزرگ قرن نهم، حسین واعظ کاشفی از جمله قدیم ترین مقتل های فارسی است. که طی پنج قرن از پرخواننده ترین و مؤثرترین کتاب های دینی و مذهبی در ایران بوده است. نثر ممتاز آن و جایگاه کتاب در تاریخ ادبی ایران نیز انکارناپذیر است.

نگاه‌های انتقادی به کتاب

نوعا از راويان ضعيف و مجهول الحال به صورت ارسال مطلب، نقل شده است غثّ و سمين، قوى، ضعيف، معتبر و نامعتبر هر دو با هم، و در كنار هم قرار گرفته‌اند خواننده بايد بسيار فطن، هوشيار و اهل دقّت باشد كه بتواند آنها را از همديگر تفكيك و جدا نمايد و هر كدام را در جايگاه خاصّ خود قرار دهد.

يكى ديگر از نقاط ضعف آن، شمول آن به پاره‌اى از مطالب سخيف مى‌باشد كه ضعف و بى‌پايه بودن آنها مسلّم و قطعى است به عنوان مثال او داستان عروسى حضرت قاسم (ع) را با آب و تاب فراوان، ذكر مى‌كند و نوعى مجلس‌آرائى و صحنه‌سازى و دكوربندى انجام مى‌دهد در صورتى كه اين امر در آن حشر عظيم و در آن گيرودار هولناك، نه تنها صورت عملى و وقوعى ندارد، بلكه بسيار دور از عقل و منطق و شئون عرف، مى‌باشد.

این اثر پس از نگارش تا به امروز، به سبب گسترش اخبار مجعول و تحریف وقایع، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است، به شکلی که آن را از جمله مهمترین دلایل اشاعه اخبار دروغین و ضعیف تاریخی در مورد حادثه عاشورا دانسته اند.

مسائلی مانند ضعف منابع مورد استفاده کاشفی، شیوه های روایت داستانی و صوفیانه او؛ تکیه بر حافظه مؤلّف به دلیل اشتغال وی به امر وعظ و توجّه به انشاءپردازی به جای دقّت در نقل وقایع و قصد کاشفی به عنوان واعظی شیعی در ایجاد ارتباط عاطفی مردم روزگارش با اهل بیت (ع)، از مهمترین دلایل ورود تحریفات به این کتاب است.

محققان این اثر را با همه زیبایی های ادبی و تأثیرات مثبتی که از زمان نگارش تا امروز بر ایجاد گرایش عاطفی به اهل بیت و تشیع داشته سرمنشاء بسیاری از تحریفات در خصوص واقعه عاشوراست و مجعولات فراوانی حول حماسه عاشورا از این کتاب مشهور سرچشمه گرفته است.

میرزا ابوالحسن شعرانی در مقدمه روضة الشهداء مصحح خود نوشته است از نقل ضعیف در روضة الشهدا عجب نباید داشت، چون در ادای مقصود واعظ قوی است اگرچه برای مقصود مورخ کافی نیست. سید محمدعلی طباطبایی، مطالب آن را بی ارزش و از درجه اعتبار ساقط می داند. محدث نوری در کتاب لؤلؤ و مرجان، گزارش های تاریخی این کتاب را بدون پشتوانه تاریخی می داند. صاحب اعیان الشیعه روایات این کتاب را غیرمستند و غیرمنطبق با واقعیات تاریخی می داند.

انتقادات شهید مطهری

کتاب روضة الشّهداء، همان کتاب دروغ. از وقتی که این کتاب در دست و بالها افتاد، دیگر کسی تاریخ واقعی امام حسین را مطالعه نکرد و شد افسانه سازی روضة الشهداء خواندن. ما شدیم روضه خوان، یعنی روضة الشهداء خوان، یعنی افسانهها را نقل کردن و به تاریخ امام حسین توجه نکردن.

ملا حسین کاشفی مردی است که واعظ هم هست، اتفاقاً این بیانصاف مرد باسوادی هم بوده است

دیدم حتی اسمها جعلی است؛ یعنی در میان اصحاب امام حسین اسمهایی را میآورد که اصلًا چنین آدمهایی وجود نداشتهاند؛ در میان دشمنها اسمهایی میبرد که همه جعلی است؛ داستانها را به شکل افسانه در آورده است. چون این کتاب اولین کتابی بود که به زبان فارسی نوشته شد، [مرثیه خوانها] که اغلب بی سواد بودند و به کتابهای عربی مراجعه نمیکردند، همین کتاب را میگرفتند و در مجالس از رو میخواندند. این است که امروز مجلس عزاداری امام حسین را ما «روضه خوانی» میگوییم. در زمان امام حسین روضه خوانی نمیگفتند، در زمان حضرت صادق هم روضه خوانی نمیگفتند، در زمان امام حسن عسکری هم روضه خوانی نمیگفتند، بعد در زمان سید مرتضی هم روضه خوانی نمیگفتند، در زمان خواجه نصیرالدین طوسی هم روضه خوانی نمیگفتند. از پانصد سال پیش به این طرف اسم این کار شده «روضه خوانی». روضه خوانی یعنی خواندن کتاب روضة الشّهداء، همان کتاب دروغ. از وقتی که این کتاب در دست و بالها افتاد، دیگر کسی تاریخ واقعی امام حسین را مطالعه نکرد و شد افسانه سازی روضة الشهداء خواندن. ما شدیم روضه خوان، یعنی روضة الشهداء خوان، یعنی افسانهها را نقل کردن و به تاریخ امام حسین توجه نکردن.ص۹۵.