قرائت‌های مختلف قرآن

سؤال

چرا در مناطق مختلف اسلامي، قرآن‌ها گاهي با هم تفاوت دارند؟

قرآن‌هايي كه در مناطق مختلف اسلامي وجود دارند از لحاظ كم يا زياد بودن كلمات تفاوتي ندارند، و همه از روي همان مصحف عثماني نوشته شده‌اند، با اين تفاوت كه اين نسخه‌ها سير تكاملي خود را از نظر حركات و قواعد تجويدي طي كرده‌اند و چيزي از قرآن كم يا زياد نشده است.

در كشور اسلامي ايران، قرائت قرآن، بر اساس قرائت عاصم است؛ هر چند ممكن است به خاطر اختلاف قرائات، در برخي كشورهاي اسلامي، قرآن به قرائت‌هاي ديگر تلاوت شود كه در نتيجه منجر به كم يا زياد شدن برخي از حروف مي‌شود.

گرچه در زمان عثمان، قرائات مصاحف واحد شد، لكن عوامل مختلفي، مانند: عاري بودن مصاحف عثماني از نقطه و اعراب، خالي بودن از «الف» در وسط كلمات، تفاوت لهجه‌ها، اعمال رأي و اجتهاد قاريان، و... در اختلاف قرائات مؤثر بودند.

امام صادق مي‌فرمايد:

ان القرآن واحد نزل من عند واحد ولكنّ الاختلاف يجيء من قبل الرّواه؛ قرآن يكي است و از سوي (خداوند) يكتا نازل شده، ولي اختلاف بر سر قرائت آن از جانب راويان (قاريان) صورت گرفته است.

مشهورترين و معروف‌ترين قارياني كه در مناطق مختلف اسلامي، قرآن طبق قرائت آنها تلاوت مي‌شود، عبارت‌اند از:

۱. عبدالله بن عامر عصبي (م ۱۱۸ق)، از شام.

۲. عبدالله بن كثير دارمي (م ۱۲۰ ق)، از مكه.

۳. عاصم بن ابي النَجود اسدي (م ۱۲۸ ق)، از كوفه كه قرائت او از ناحيه ي حفص به طور دقيق، ضبط و منتشر شده است. قاريان جمهوري اسلامي ايران و بيش‌تر كشورهاي اسلامي به روش او قرائت مي‌كنند.

۴. ابوعمرو بن علاء مازني (م ۱۵۴ ق)، از بصره.

۵. حمزه بن حبيب زيّات (م ۱۵۶ ق)، از كوفه.

۶. نافع بن عبدالرحمن الليثي، (م ۱۶۹ ق)، از مدينه.

۷. علي بن حمزه كسايي (م ۱۸۹ ق)، از كوفه.

متأُخرين نيز علاوه بر آنها، خلف بن هشام، يعقوب حضرمي و ابوجعفر مخزومي را از قاريان مشهور دانسته‌اند. برخي نيز تعداد ديگري را به آنها افزوده‌اند.

بنابراين، قرآن‌ها از نظر تعداد سوره‌ها و كم يا زياد بودن اصل آيات و كلمات با يكديگر تفاوتي ندارند؛ فقط تفاوت آنها در قرائت، تعداد آيات و حروف و رسم الخط است.