فرائد الاصول (کتاب)

سؤال

فرائد الاصول از کیست و چه محتوایی دارد؟

فرائد الاصول
اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ انصاری
تاریخ نگارش	قرن ۱۳
موضوع	علم اصول
زبان	عربی

درگاه‌ها

زندگانى و شخصيت شيخ انصارى

معرفی و جایگاه

اَلرَّسائِل، عنوان مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دورۀ اخباریگری که از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیۀ امامی به شمار می‌آید. مؤلف کتاب، شیخ انصاری (د ۱۲۸۱ ق)، فقیه و اصولی بزرگ امامی سدۀ ۱۳ ق است. این کتاب از همان زمان حیات مؤلف، محور شرح و تدریس در محافل فقهی و اصولی امامی قرار گرفت و با وجود تألیف اصولی فراوان در دو سدۀ اخیر، همچنان به‌عنوان یکی از متون محوری سطوح عالی حوزه‌های علمیه جایگاه خود را حفظ کرده است. مؤلفْ خود بر این کتاب، نامی ننهاده استو عنوان رسائل، مأخوذ از مجموعه‌رساله‌هایی در مباحث اصولی است که این کتاب مشتمل بر آنها ست. به مناسبت انتشار کتاب در زمان حیات مؤلف، یکی از شاگردان نزدیک وی، یعنی عبدالحسین شوشتری، عنوان فرائد الاصول فی تمییز المزیف عن المقبول را بر آن نهاد. آن را در ۳ مقصد قطع، ظن و شک، و یک خاتمه در تعادل و تراجیح تألیف کرده است.

شيخ مرتضى انصارى (متوفى 1281) در فرائدالأصول (مشهور به رسائل) هر كدام سهم مهمى در نقد فكر اخبارى و توسعه علم اصول داشتهاند. انصارى از شاگردان سيدمحمد مجاهد و شيخعلى كاشفالغطاء و شيخ محمدحسن نجفى* مشهور به صاحب جواهر در نجف بود و پس از وفات صاحب جواهر در 1266 به مرجعيت شيعه نايل آمد (حرزالدين، ج 2، ص 402). كتاب رسائل او از برترين نوشتههاى اصولى مذهب شيعه به شمار مىرود؛ بهويژه طرح ابتكارى او در ساماندهى مباحث «حجّت»، افقهايى نو در برابر فقها و مجتهدان گشوده است (رجوع کنید به رسائل*). اين كتاب از درسنامههاى مهم حوزههاى شيعى است كه هم در مرتبه سطوح عالى تدريس مىشود و هم بسيارى از استادان و مجتهدان حوزههاى علميه، دروس اجتهادى خود را در علم اصول، بر محور اين كتاب ارائه مىدهند.

نویسنده

...(۱۲۱۴- ۱۲۸۱ق)

چهرۀ تحول‌ساز دیگر در حوزۀ نجف، شیخ مرتضى انصاری (د ۱۲۸۱ ق) عالم خوزستانی بود که از چهره‌های کربلا چون سید محمد مجاهد و شریف العلماء مازندرانی، رجال نجف چون شیخ موسى کاشف‌الغطاء و برآمدگان از اصفهان چون ملا احمد نراقی دانش آموخت و با برخورداری از نگرشی فلسفی و در یک بـازاندیشی در بنیادهای علم اصول، نظام فقهی ـ اصولی جدیدی را ارائه کرد. آموزۀ او مکتب وحید را وارد مرحله‌ای نوین ساخت و خود به مکتب غالب در حوزۀ نجف و دیگر حوزه‌های امامی در دو سدۀ اخیر مبدل شد (شهرستانی، همانجا). انصاری در دورۀ طولانی اقامتش در عتبات بیشتر در نجف مستقر بود و مکرراً به کربلا تردد داشت. دو کتاب فقهی و اصولی او با عنوان المکاسب و الرسائل، اندکی پس از تألیف به دو متن درسی در حوزه مبدل شدند. ریاست حوزۀ نجف در اواسط سدۀ ۱۳ ق با صاحب جواهر بود و پس از وفات او در اختیار شیخ انصاری قرارگرفت.

محتوا

...

چاپ

این کتاب در زمانی نامعلوم در دوران حیات مؤلف در نجف به چاپ رسید و سپس در ۱۲۶۸ ق/۱۸۵۲ م، در تهران منتشر شد، از مهم‌ترین چاپهای کتاب باید از چاپ انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم (۱۴۱۶ ق/۱۹۹۵ م) یاد کرد که در آن، تواریخی که از سوی نساخ به بهانۀ اتمام استنساخ کتاب نگاشته شده، به‌اشتباه در ادامۀ عبارات مؤلف درج گردیده است (نک‍ : ۲/۵۴۰، ۷۴۸). نهایتاً باید از چاپ محققانۀ رسائل به مناسبت کنگرۀ بزرگداشت شیخ اعظم انصاری نام برد که توسط انتشارات مجمع الفکر الاسلامی (چ ۱۴۱۹ ق/ ۱۹۹۸ م) به انتشار رسیده است.