فرائد الاصول (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۹: خط ۳۹:
  | نسخه الکترونیکی  =
  | نسخه الکترونیکی  =
}}
}}
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}'''فرائد الاصول''' مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دوره اخباری‌گری است. فرائد الاصول نوشته شیخ مرتضی انصاری فقه و اصولی بزرگ قرن سیزدهم است. این کتاب از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیهٔ امامی به‌شمار می‌آید.
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}'''فرائد الاصول''' مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دوره اخباری‌گری است. فرائد الاصول نوشته شیخ مرتضی انصاری (۱۲۸۱ق) فقیه و اصولی بزرگ قرن سیزدهم است. این کتاب از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیهٔ امامی به‌شمار می‌آید.


شیخ انصاری در فرائدالأصول سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته است.
شیخ انصاری در فرائدالأصول سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته است.


== معرفی و جایگاه ==
== معرفی ==
اَلرَّسائِل، عنوان مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دورهٔ اخباریگری که از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیهٔ امامی به‌شمار می‌آید. مؤلف کتاب، شیخ انصاری (درگذشت: ۱۲۸۱ق)، فقیه و اصولی بزرگ امامی سدهٔ ۱۳ قمری است. این کتاب از همان زمان حیات مؤلف، محور شرح و تدریس در محافل فقهی و اصولی امامی قرار گرفت و با وجود تألیف اصولی فراوان در دو سدهٔ اخیر، همچنان به‌عنوان یکی از متون محوری سطوح عالی حوزه‌های علمیه جایگاه خود را حفظ کرده است. مؤلفْ خود بر این کتاب، نامی ننهاده است و عنوان ''رسائل''، مأخوذ از مجموعه‌رساله‌هایی در مباحث اصولی است که این کتاب مشتمل بر آنهاست. به مناسبت انتشار کتاب در زمان حیات مؤلف، یکی از شاگردان نزدیک وی، یعنی عبدالحسین شوشتری، عنوان ''فرائد الاصول فی تمییز المزیف عن المقبول'' را بر آن نهاد.<ref>بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.</ref>
اَلرَّسائِل، عنوان مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دورهٔ اخباریگری که از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیهٔ امامی به‌شمار می‌آید. مؤلف کتاب، شیخ انصاری (درگذشت: ۱۲۸۱ق)، فقیه و اصولی بزرگ امامی سدهٔ ۱۳ قمری است. این کتاب از همان زمان حیات مؤلف، محور شرح و تدریس در محافل فقهی و اصولی امامی قرار گرفت و با وجود تألیف اصولی فراوان در دو سدهٔ اخیر، همچنان به‌عنوان یکی از متون محوری سطوح عالی حوزه‌های علمیه جایگاه خود را حفظ کرده است.<ref>بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.</ref>  


شیخ مرتضی انصاری در فرائدالأصول سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته است. کتاب رسائل او از برترین نوشته‌های اصولی مذهب شیعه به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه طرح ابتکاری او در ساماندهی مباحث «حجّت»، افقهایی نو در برابر فقها و مجتهدان گشوده است. این کتاب از درسنامه‌های مهم حوزه‌های شیعی است که هم در مرتبه سطوح عالی تدریس می‌شود و هم بسیاری از استادان و مجتهدان حوزه‌های علمیه، دروس اجتهادی خود را در علم اصول، بر محور این کتاب ارائه می‌دهند.<ref>عیسی الحکیم، حسن، و اسماعیل چنگیزی اردهایی، «حوزه علمیه نجف»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۴، ذیل مدخل.</ref>
مؤلف خود بر این کتاب، نامی ننهاده است و عنوان ''رسائل''، مأخوذ از مجموعه‌رساله‌هایی در مباحث اصولی است که این کتاب مشتمل بر آنهاست. به مناسبت انتشار کتاب در زمان حیات مؤلف، یکی از شاگردان نزدیک وی، یعنی عبدالحسین شوشتری، عنوان ''فرائد الاصول فی تمییز المزیف عن المقبول'' را بر آن نهاد.<ref>بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.</ref>
 
گفته شده منابع مورد استفاده در فرائد الاصول بالغ بر صد عنوان است.<ref>مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۷.</ref>  


== جایگاه ==
== جایگاه ==
اکثر مطالب فرائد، ابتکاری و نو است. ص۲۷۳. اینکه حجیت قطع ذاتی و متابعت از ان عقلی است از ابتکارات فرائد الاصول است. ص۲۷۴. منابع مورد استفاده در فرائد الاصول بالغ بر صد عنوان است. ص۲۷۷. انصاف در نقل و نقد، پرهیز از ساده انگاری علمی، نقد آرای بزرگان، ص۲۷۸. توجه به عالمان معاصر، حریت تتبع، از ویژگی‌های این کتاب شمرده شده است. ص۲۷۹.<ref>مهریزی، مهدی، سیری در فرائد الاصول، آینه پژوهش مهر و آبان 1373 شماره 27</ref>
اکثر مطالب فرائد الاصول، ابتکاری و نو دانسته شده است.<ref>مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۳.</ref>
 
اینکه حجیت قطع ذاتی و متابعت از آن عقلی است از ابتکارات فرائد الاصول است.<ref>مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۴.</ref>
 
 
انصاف در نقل و نقد، پرهیز از ساده انگاری علمی، نقد آرای بزرگان، توجه به عالمان معاصر، حریت تتبع، از ویژگی‌های این کتاب شمرده شده است.<ref>مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۸ و ۲۷۹.</ref>
 
شیخ انصاری متولد دزفول و در نجف وفات یافت.<ref>انوار، سید عبدالله، «نگاهی به تصحیح فرائد الاصول حضرت شیخ مرتضی انصاری»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱، سال دهم،  آبان ۱۳۸۶ش، ص۶۰.</ref>
 
انصاری نکات بدیع و اصیلی در فقه آورد و در اصول فقه به نقل از عبدالله انوار «به مهماتی دست یافت که ذهن های وقاد پیشینیان به آن وقوف نیافته بودند.»<ref>انوار، سید عبدالله، «نگاهی به تصحیح فرائد الاصول حضرت شیخ مرتضی انصاری»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱، سال دهم،  آبان ۱۳۸۶ش، ص۶۰.</ref>


شیخ انصاری متولد دزفول و در نجف وفات یافت.ص۶۰. انصاری نکات بدیع و اصیلی در فقه آورد و در اصول فقه به نقل از عبدالله انوار «به مهماتی دست یافت که ذهن های وقاد پیشینیان به آن وقوف نیافته بودند.»<ref>انوار، سید عبدالله، «نگاهی به تصحیح فرائد الاصول حضرت شیخ مرتضی انصاری»، کتاب ماه کلیات سال دهم  آبان 1386 شماره 11 (پیاپی 119).</ref>
شیخ مرتضی انصاری در فرائدالأصول سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته است. کتاب رسائل او از برترین نوشته‌های اصولی مذهب شیعه به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه طرح ابتکاری او در ساماندهی مباحث «حجّت»، افقهایی نو در برابر فقها و مجتهدان گشوده است. گفته شده بسیاری از استادان و مجتهدان حوزه‌های علمیه، دروس اجتهادی خود را در علم اصول، بر محور این کتاب ارائه می‌دهند.<ref>عیسی الحکیم، حسن، و اسماعیل چنگیزی اردهایی، «حوزه علمیه نجف»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۴، ذیل مدخل.</ref>


== نویسنده ==
== نویسنده ==

نسخهٔ ‏۱۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۵

سؤال

فرائد الاصول از کیست و چه محتوایی دارد؟

فرائد الاصول
فرائد الاصول (کتاب)
اطلاعات کتاب
نویسندهشیخ انصاری
تاریخ نگارشقرن ۱۳
موضوععلم اصول
زبانعربی
درگاه‌ها
حوزه-و-روحانیت.png


فرائد الاصول مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دوره اخباری‌گری است. فرائد الاصول نوشته شیخ مرتضی انصاری (۱۲۸۱ق) فقیه و اصولی بزرگ قرن سیزدهم است. این کتاب از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیهٔ امامی به‌شمار می‌آید.

شیخ انصاری در فرائدالأصول سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته است.

معرفی

اَلرَّسائِل، عنوان مهم‌ترین کتاب در اصول فقه امامیه پس از دورهٔ اخباریگری که از متون درسی سطوح عالی حوزه‌های علمیهٔ امامی به‌شمار می‌آید. مؤلف کتاب، شیخ انصاری (درگذشت: ۱۲۸۱ق)، فقیه و اصولی بزرگ امامی سدهٔ ۱۳ قمری است. این کتاب از همان زمان حیات مؤلف، محور شرح و تدریس در محافل فقهی و اصولی امامی قرار گرفت و با وجود تألیف اصولی فراوان در دو سدهٔ اخیر، همچنان به‌عنوان یکی از متون محوری سطوح عالی حوزه‌های علمیه جایگاه خود را حفظ کرده است.[۱]

مؤلف خود بر این کتاب، نامی ننهاده است و عنوان رسائل، مأخوذ از مجموعه‌رساله‌هایی در مباحث اصولی است که این کتاب مشتمل بر آنهاست. به مناسبت انتشار کتاب در زمان حیات مؤلف، یکی از شاگردان نزدیک وی، یعنی عبدالحسین شوشتری، عنوان فرائد الاصول فی تمییز المزیف عن المقبول را بر آن نهاد.[۲]

گفته شده منابع مورد استفاده در فرائد الاصول بالغ بر صد عنوان است.[۳]

جایگاه

اکثر مطالب فرائد الاصول، ابتکاری و نو دانسته شده است.[۴]

اینکه حجیت قطع ذاتی و متابعت از آن عقلی است از ابتکارات فرائد الاصول است.[۵]


انصاف در نقل و نقد، پرهیز از ساده انگاری علمی، نقد آرای بزرگان، توجه به عالمان معاصر، حریت تتبع، از ویژگی‌های این کتاب شمرده شده است.[۶]

شیخ انصاری متولد دزفول و در نجف وفات یافت.[۷]

انصاری نکات بدیع و اصیلی در فقه آورد و در اصول فقه به نقل از عبدالله انوار «به مهماتی دست یافت که ذهن های وقاد پیشینیان به آن وقوف نیافته بودند.»[۸]

شیخ مرتضی انصاری در فرائدالأصول سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته است. کتاب رسائل او از برترین نوشته‌های اصولی مذهب شیعه به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه طرح ابتکاری او در ساماندهی مباحث «حجّت»، افقهایی نو در برابر فقها و مجتهدان گشوده است. گفته شده بسیاری از استادان و مجتهدان حوزه‌های علمیه، دروس اجتهادی خود را در علم اصول، بر محور این کتاب ارائه می‌دهند.[۹]

نویسنده

شیخ مرتضی انصاری (۱۲۱۴–۱۲۸۱ق) عالمی خوزستانی و از متحول‌کنندگان حوزهٔ نجف بود.[۱۰] انصاری از شاگردان سیدمحمد مجاهد و شیخ‌علی کاشف‌الغطاء و شیخ محمدحسن نجفی مشهور به صاحب جواهر در نجف بود[۱۱] شیخ نیز از برآمدگان از اصفهان چون ملا احمد نراقی دانش آموخت و با برخورداری از نگرشی فلسفی و در یک بازاندیشی در بنیادهای علم اصول، نظام فقهی ـ اصولی جدیدی را ارائه کرد. آموزهٔ او به مکتب غالب در حوزهٔ نجف و دیگر حوزه‌های امامی در دو سدهٔ اخیر مبدل شد. انصاری در دورهٔ طولانی اقامتش در عتبات بیشتر در نجف مستقر بود و مکرراً به کربلا تردد داشت. دو کتاب فقهی و اصولی او با عنوان المکاسب و الرسائل، اندکی پس از تألیف به دو متن درسی در حوزه مبدل شدند. ریاست حوزهٔ نجف در اواسط سدهٔ ۱۳ ق با صاحب جواهر بود و پس از وفات او در اختیار شیخ انصاری قرارگرفت.[۱۲]

محتوا

شیخ انصاری کتاب رسائل را در ۳ مقصد قطع، ظن و شک، و یک خاتمه در تعادل و تراجیح تألیف کرده است.[۱۳]

مقصد اول: قطع:[۱۴]

مقصد اول کتاب رسائل، بیشتر از ابتکارات مؤلف است و شیخ با طرح مباحثی چون حجیت ذاتی قطع و تجری، این مسائل را به سیاههٔ مسائل اصولی اضافه کرد.[۱۵]

مقصد دوم: ظن:[۱۶]

مقصد دوم که مفصل‌تر از مقصد نخست است، با طرح نظریهٔ «مصلحت سلوکیه» به‌عنوان وجه تصحیح تعبد به امارات ظنی و ردی بر دیدگاه ابن‌قبهٔ رازی (د پیش از ۳۱۷ ق/ ۹۲۹ م) مبنی‌بر امتناع عقلی حجیت ظن آغاز شده، و با نقد نظریهٔ حجیت مطلق ظن و دلیل انسداد، که کمی پیش‌تر میرزای قمی (د ۱۲۳۱ ق) آن را طرح کرده بود، پایان می‌یابد.[۱۷]

مقصد سوم: شک:[۱۸]

مهم‌ترین ابتکارات شیخ انصاری را باید در مقصد سوم کتاب جست‌وجو نمود. مؤلف برخلاف معمول، اصول عملیه را ذیل ادلهٔ عقلیه و هم‌رتبه با امارات جای نداد و با ارائهٔ تقسیمی حصری از مجاری اصول عملیه، به‌دقت جایگاه هریک از این اصول را ترسیم کرد. به‌این‌ترتیب، شکی که در آن حالت سابقه مورد لحاظ شارع قرار گرفته باشد، مجرای اصل استصحاب، و شکی که چنین نباشد، مجرای ۳ اصل دیگر یعنی برائت، اشتغال (احتیاط) و تخییر خواهد بود.[۱۹]

خاتمه:

در خاتمه کتاب رسائل بحث تعادل و تراجیح مطرح می‌شود.[۲۰]

چاپ

این کتاب در زمانی نامعلوم در دوران حیات مؤلف در نجف به چاپ رسید و سپس در ۱۲۶۸ ق/۱۸۵۲ م، در تهران منتشر شد، از مهم‌ترین چاپ‌های کتاب باید از چاپ انتشارات جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم (۱۴۱۶ ق/۱۹۹۵ م) یاد کرد که در آن، تواریخی که از سوی نساخ به بهانهٔ اتمام استنساخ کتاب نگاشته شده، به‌اشتباه در ادامهٔ عبارات مؤلف درج گردیده است. نهایتاً باید از چاپ محققانهٔ رسائل به مناسبت کنگرهٔ بزرگداشت شیخ اعظم انصاری نام برد که توسط انتشارات مجمع الفکر الاسلامی (چاپ ۱۴۱۹ق) به انتشار رسیده است.[۲۱]

منابع

  1. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  2. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  3. مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۷.
  4. مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۳.
  5. مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۴.
  6. مهریزی، مهدی، «سیری در فرائد الاصول»، آینه پژوهش، شماره ۲۷، مهر و آبان ۱۳۷۳ش، ص۲۷۸ و ۲۷۹.
  7. انوار، سید عبدالله، «نگاهی به تصحیح فرائد الاصول حضرت شیخ مرتضی انصاری»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱، سال دهم، آبان ۱۳۸۶ش، ص۶۰.
  8. انوار، سید عبدالله، «نگاهی به تصحیح فرائد الاصول حضرت شیخ مرتضی انصاری»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱، سال دهم، آبان ۱۳۸۶ش، ص۶۰.
  9. عیسی الحکیم، حسن، و اسماعیل چنگیزی اردهایی، «حوزه علمیه نجف»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۴، ذیل مدخل.
  10. پاکتچی، احمد، «حوزه علمیه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  11. عیسی الحکیم، حسن، و اسماعیل چنگیزی اردهایی، «حوزه علمیه نجف»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۴، ذیل مدخل.
  12. پاکتچی، احمد، «حوزه علمیه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  13. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  14. أنصاری، مرتضی بن محمد أمین، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419 ق. فهرست.
  15. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  16. أنصاری، مرتضی بن محمد أمین، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419 ق. فهرست.
  17. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  18. أنصاری، مرتضی بن محمد أمین، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419 ق. فهرست.
  19. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  20. أنصاری، مرتضی بن محمد أمین، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419 ق. فهرست.
  21. بیرشک، حسین و احسان آهنگری، «الرسائل»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.