شرایط جانشین پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۵۹

سؤال

شیعیان چه شرایطی را برای خلیفه پیامبر(ص) لازم می‌دانند؟ نظر اهل سنت چیست؟

شیعه امامیه خلافت و امامت را همانند نبوت، مقامی الهی می‌دانند. مسئولیت خلیفه و امام پاسداری از شریعت و بیان و تبلیغ دین و حل مشکلات جامعه دینی است. در نتیجه از نظر شیعه شرایط لازم در امام عبارتند از عصمت از گناه و اشتباه، نصب از طرف خدا، علم به تمام آن چه مورد نیاز در زمینه‌های دینی و دنیایی است، و برتری بر سایرین در همه زمینه‌ها.

شرایط امام از نظر شیعه

شیعه امامیه خلافت و امامت را همانند نبوت، مقامی الهی می‌داند. مسئولیت خلیفه و امام پاسداری از شریعت و بیان و تبلیغ دین و حل مشکلات جامعه دینی است. بر این اساس شرائط و ویژگی‌هایی را در امام معتبر می‌دانند، به طوری که اگر کسی واجد آن ویژگی‌ها نباشد، به‌طور قطع نمی‌تواند امام و جانشین پیامبر(ص) باشد.

عصمت

امام و خلیفه باید از گناه و خطا و اشتباه معصوم باشد، زیرا اگر امام عصمت نداشته باشد اعتماد بر شریعت از بین می‌رود. زیرا اگر از حافظ دین گناه سر بزند یا اشتباه کند، ممکن است از خود چیزی به دین اضافه کند و به خدا نسبت دهد، یا در حکمی بر خلاف عدالت رفتار نماید. علاوه بر این که دلیل احتیاج مردم به امام این است که مردم عادی جایز الخطا هستند و احتیاج به کسی دارند که آنان را از گناه و خطا ممانعت نموده و به راه راست هدایت نماید. اگر امام نیز جایز الخطا باشد، نقض غرض لازم می‌آید.^[۱]

نصب الهی

امامت و خلافت، نیابت از خدا و رسول(ص) است؛ پس باید به تصریح و تعیین خدا و پیغمبر ثابت شود. و چون راه ثبوتش منحصر به تعیین خدا و رسول است دیگران حق ندارند امام تعیین کنند، زیرا اگر تعیین امام به اختیار مردم گذاشته شود، بین مردم اختلاف افتاده هر طائفه‌ای کسی را انتخاب کرده و او را بر سایرین ترجیح می‌دهند. پس باید حتماً امام از طرف خدا و رسول معین شود.^[۲]

علم

امام و خلیفه پیغمبر(ص) باید به تمام آنچه مورد احتیاج مسلمانان در تمام امور دین و دنیا است عالم باشد، زیرا غرض از نصب امام آن است که مسلمانان در تمام مشکلات به او مراجعه کنند.

برتری

امام باید از تمام مسلمانان در تمام صفات کمالیه مانند علم، کیاست، کرم، مروت، شجاعت، سخاوت، قضاوت، زهد، عبادت، افضل و برتر باشد.^[۳]

نظر اهل سنت

خلفای سه‌گانه که بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) حق خلیفه بلافصل پیامبر یعنی امام علی(ع) را غصب کردند و میراث نبوت را به تاراج بردند، هیچ‌کدام از شرائط و ویژگی‌های فوق نصیب و بهره‌ای نداشتند.

اهل سنت، اعلمیت و افضلیت و عدالت و سائر مزایا و فضائل و کمالات انسانی را در امامت شرط نمی‌دانند، و فاسق بودن و جاهل و بی علم بودن امام در نظر آنان منافات با مقام امامت ندارد، به این دلیل که هیچ‌کدام از خلفا این شرائط را نداشته‌اند.

قاضی عبدالرحمن ایجی امام شافعیه در کتاب مواقف در ضمن ذکر شرائط امام به این مطلب تصریح نموده می‌گوید: «امامیه می‌گویند که امام باید هاشمی و عالم به جمیع مسائل دینی و صاحب معجزه و معصوم باشد، ولی ما این شرائط را قبول نداریم، به دلیل خلافت ابوبکر، زیرا او امام شد و این شرائط در او نبود.»^[۴]

در جای دیگر می‌گوید: «امامت به بیعت ثابت می‌شود به دلیل امامت ابوبکر... در ثابت شدن امامت به بیعت اجماع امت لازم نیست. زیرا دلیلی از عقل یا نقل بر این که باید همه امت بیعت کتند تا امامت ثابت شود نداریم، بلکه با بیعت یک نفر یا دو نفر از اهل حل و عقد هم امامت ثابت می‌شود.»^[۵]

قاضی ابوبکر باقلانی می‌گوید: «لازم نیست امام از گناه و خطا معصوم باشد؛ و لازم نیست امام افضل امت باشد و لازم نیست علمش بیشتر از سایر امت باشد، جمهور می‌گوید: اگر امام فاسق شد، یا به مردم ظلم کرد، و اموال آنان را غصب کرد یا مردم را کشت یا حقوق مردم را ضایع کرد، یا حدود را تعطیل کرد، از امامت خلع نمی‌شود و برای مردم جائز نیست که بر او خروج کنند، بلکه اطاعت ائمه واجب است ولو ظلم کنند.»^[۶]

مطالعه بیشتر

انصاف در امامت، سید محمدباقر موسوی.
شب‌های پیشاور، سید محمد سلطان الواعظین.
محاضرات فی الالهیات، جعفر سبحانی.

منابع

↑ خوانسازی، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۵، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.
↑ خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۱، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.
↑ خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۲.
↑ قاضی ایجی عبدالرحمن بن احمد، مواقف، ج۳، ص۵۸۶، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۷ق.
↑ قاضی ایجی، مواقف، ج۳، ص۵۹۴.
↑ باقلانی، تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ص۴۷۰، مؤسسه الکتب الثقافیه، بیروت، ۱۴۱۴.

[1] خوانسازی، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۵، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.

[2] خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۱، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.

[3] خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۲.

[4] قاضی ایجی عبدالرحمن بن احمد، مواقف، ج۳، ص۵۸۶، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۷ق.

[5] قاضی ایجی، مواقف، ج۳، ص۵۹۴.

[6] باقلانی، تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ص۴۷۰، مؤسسه الکتب الثقافیه، بیروت، ۱۴۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
+{{سوال}}
+شیعیان چه شرایطی را برای خلیفه پیامبر(ص) لازم می‌دانند؟ نظر اهل سنت چیست؟
 {{پایان سوال}}
- چرا خلفا را قبول نداریم؟
+{{پاسخ}}
-{{سوال}}
+شیعه امامیه خلافت و امامت را همانند نبوت، مقامی الهی می‌دانند. مسئولیت خلیفه و امام پاسداری از شریعت و بیان و تبلیغ دین و حل مشکلات جامعه دینی است. در نتیجه از نظر شیعه شرایط لازم در امام عبارتند از [[عصمت]] از گناه و اشتباه، [[نصب الهی|نصب از طرف خدا]]، [[علم امام|علم]] به تمام آن چه مورد نیاز در زمینه‌های دینی و دنیایی است، و [[برتری امام|برتری]] بر سایرین در همه زمینه‌ها.
-{{پایان پاسخ}}
-از آنجا که به اعتقاد شیعه امامیه خلافت و امامت همانند نبوت، سیادت و ریاست الهی است و خلیفه و امام مسئولیتش پاسداری از شریعت و بیان و تبلیغ دین و تفصیل مجملات و حل معضلات است، بر این اساس شرائط و ویژگی هایی را در امام معتبر می دانند، بگونه ای که اگر کسی واجد آن شرط ها و ویژگی ها نباشد، به طور قطع نمی تواند امام و جانشین پیامبر ـ صلی الله علی و آله و سلم ـ باشد، برخی از شرائط و ویژگی ها قرار ذیل است:
-۱. امام و خلیفه باید از گناه و خطا و اشتباه معصوم باشد، زیرا اگر امام عصمت نداشته باشد اعتماد بر شریعت از بین می رود، به جهت این که اگر حافظ دین دروغ بگوید و یا سایر گناهان از او سر بزند و یا اشتباه کند، ممکن است از خود چیزی به دین ببندد و به خدا نسبت دهد، و یا در حکمی بواسطه هواهای نفسانی یا امور دنیایی بر خلاف عدالت رفتار نماید، سپس در صورت نداشتن عصمت وثوق و اطمینان به شریعت باقی نخواهد ماند، افزون بر این فلسفه احتیاج مردم به امام آن است که چون مردم عادی جایز الخطا هستند احتیاج به کسی دارند که آنان را از گناه و خطا ممانعت نموده و به راه راست هدایت نماید. اگر امام جایز الخطا باشد نقض غرض لازم می آید.<ref>خوانسازی، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۵، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.</ref>
+==شرایط امام از نظر شیعه==
+شیعه امامیه خلافت و امامت را همانند نبوت، مقامی الهی می‌داند. مسئولیت خلیفه و امام پاسداری از شریعت و بیان و تبلیغ دین و حل مشکلات جامعه دینی است. بر این اساس شرائط و ویژگی‌هایی را در امام معتبر می‌دانند، به طوری که اگر کسی واجد آن ویژگی‌ها نباشد، به‌طور قطع نمی‌تواند امام و جانشین پیامبر(ص) باشد.
-۲. امامت و خلافت، نیابت از خدا و رسول(ص) است پس باید به تصریح و تعیین خدا و پیغمبر ثابت شود و چون راه ثبوتش منحصر به تعیین خدا و رسول است دیگران حق ندارند امام تعیین کنند، زیرا اگر تعیین امام به اختیار مردم گذاشته شود، بین مردم اختلاف افتاده هر طائفه ای کسی را انتخاب کرده و او را بر سایرین ترجیح می دهند و در نتیجه فتنه و فساد تولید می گردد. پس باید حتماً امام از طرف خدا و رسول معین شود.<ref>خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۱، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.</ref>
+===عصمت===
+{{اصلی|عصمت}}
+امام و خلیفه باید از گناه و خطا و اشتباه معصوم باشد، زیرا اگر امام عصمت نداشته باشد اعتماد بر شریعت از بین می‌رود. زیرا اگر از حافظ دین گناه سر بزند یا اشتباه کند، ممکن است از خود چیزی به دین اضافه کند و به خدا نسبت دهد، یا در حکمی بر خلاف عدالت رفتار نماید. علاوه بر این که دلیل احتیاج مردم به امام این است که مردم عادی جایز الخطا هستند و احتیاج به کسی دارند که آنان را از گناه و خطا ممانعت نموده و به راه راست هدایت نماید. اگر امام نیز جایز الخطا باشد، نقض غرض لازم می‌آید.<ref>خوانسازی، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۵، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.</ref>
-۳. امام و خلیفه پیغمبر(ص) باید به تمام آنچه مورد احتیاج مسلمانان در تمام امور دین و دنیا است عالم باشد، زیرا غرض از نصب امام آن است که مسلمانان در تمام مشکلات به او مراجعه کنند و اگر امام در مسئله جاهل باشد نقض غرض می شود.
+===نصب الهی===
+{{اصلی|نصب الهی}}
+امامت و خلافت، نیابت از خدا و رسول(ص) است؛ پس باید به تصریح و تعیین خدا و پیغمبر ثابت شود. و چون راه ثبوتش منحصر به تعیین خدا و رسول است دیگران حق ندارند امام تعیین کنند، زیرا اگر تعیین امام به اختیار مردم گذاشته شود، بین مردم اختلاف افتاده هر طائفه‌ای کسی را انتخاب کرده و او را بر سایرین ترجیح می‌دهند. پس باید حتماً امام از طرف خدا و رسول معین شود.<ref>خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۱، نشر صدوق، ۱۳۷۱ش.</ref>
-۴. امام باید از تمام مسلمانان در تمام صفات کمالیه مانند علم، کیاست، کرم، مروت، شجاعت، سخاوت، قضاوت، زهد، عبادت، افضل و برتر باشد، زیرا اگر امام افضل و برتر از امت نباشد تقدیم مفضول بر افضل لازم می آید در حالی که تقدیم مفضول عقلاً قبیح است.<ref>همان ص۳۲.</ref>
+===علم===
+{{اصلی|علم امام}}
+امام و خلیفه پیغمبر(ص) باید به تمام آنچه مورد احتیاج مسلمانان در تمام امور دین و دنیا است عالم باشد، زیرا غرض از نصب امام آن است که مسلمانان در تمام مشکلات به او مراجعه کنند.
-خلفای سه گانه که بعد از رحلت رسول مکرم اسلام به عنوان جانشینان آن حضرت، حق خلیفه بلافصل پیامبر یعنی امیر المومنین ـ(ع) ـ را غصب کردند و میراث نبوت را به تاراج بردند، هیچ کدام از شرائط و ویژگی های فوق نصیب و بهره ای نداشتند.
+===برتری===
+{{اصلی|برتری امام}}
+امام باید از تمام مسلمانان در تمام صفات کمالیه مانند علم، کیاست، کرم، مروت، شجاعت، سخاوت، قضاوت، زهد، عبادت، افضل و برتر باشد.<ref>خوانساری، محمدباقر، انصاف در امامت، ص۳۲.</ref>
-روی این جهت اهل سنت، اعلمیت و افضلیت و عدالت و سائر مزایا و فضائل و کمالات انسانی را در امامت شرط نمی دانند، و فاسق بودن و جاهل و بی علم بودن امام در نظر آنان منافات با مقام امامت ندارد، برای این که هیچ کدام از خلفا این شرائط را نداشتند.
+==نظر اهل سنت==
+خلفای سه‌گانه که بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) حق خلیفه بلافصل پیامبر یعنی امام علی(ع) را غصب کردند و میراث نبوت را به تاراج بردند، هیچ‌کدام از شرائط و ویژگی‌های فوق نصیب و بهره‌ای نداشتند.
-قاضی عبدالرحمن ايجی امام شافعیه در کتاب مواقف در ضمن ذکر شرائط امام به این مطلب تصریح نموده می گوید: امامیه می گویند که امام باید هاشمی و عالم به جمیع مسائل دینی و صاحب معجزه و معصوم باشد، ولی ما این شرائط را قبول نداریم، به دلیل خلافت ابوبکر، زیرا او امام شد و این شرائط در او نبود.<ref>قاضی ایجی عبدالرحمن بن احمد، مواقف، ج۳، ص۵۸۶، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۷ق.</ref>
+اهل سنت، اعلمیت و افضلیت و عدالت و سائر مزایا و فضائل و کمالات انسانی را در امامت شرط نمی‌دانند، و فاسق بودن و جاهل و بی علم بودن امام در نظر آنان منافات با مقام امامت ندارد، به این دلیل که هیچ‌کدام از خلفا این شرائط را نداشته‌اند.
-در مقصد سوم مواقف می گوید: امامت به بیعت ثابت می شود به دلیل امامت ابوبکر، بعد می گوید در ثابت شدن امامت به بیعت اجماع امت لازم نیست. زیرا دلیلی از عقل یا نقل بر این که باید همه امت بیعت کتند تا امامت ثابت شود نداریم، بلکه با بیعت یک نفر یا دو نفر از اهل حل و عقد هم امامت ثابت می شود.<ref>همان ص۵۹۴.</ref>
+قاضی عبدالرحمن ایجی امام شافعیه در کتاب مواقف در ضمن ذکر شرائط امام به این مطلب تصریح نموده می‌گوید: «امامیه می‌گویند که امام باید هاشمی و عالم به جمیع مسائل دینی و صاحب معجزه و معصوم باشد، ولی ما این شرائط را قبول نداریم، به دلیل خلافت ابوبکر، زیرا او امام شد و این شرائط در او نبود.»<ref>قاضی ایجی عبدالرحمن بن احمد، مواقف، ج۳، ص۵۸۶، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۷ق.</ref>
-قاضی ابوبکر باقلانی می گوید: لازم نیست امام از گناه و خطا معصوم باشد. و لازم نیست امام افضل امت باشد و لازم نیست علمش بیشتر از سایر امت باشد، جمهور می گوید: اگر امام فاسق شد، یا به مردم ظلم کرد، و اموال آنان را غصب کرد یا مردم را کشت یا حقوق مردم را ضایع کرد، یا حدود را تعطیل کرد، از امامت خلع نمی شود و برای مردم جائز نیست که بر او خروج کنند، بلکه اطاعت ائمه واجب است ولو ظلم کنند.<ref>باقلانی، تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ص۴۷۰، موسسه الکتب الثقافیه، بیروت، ۱۴۱۴.</ref>
+در جای دیگر می‌گوید: «امامت به بیعت ثابت می‌شود به دلیل امامت ابوبکر... در ثابت شدن امامت به بیعت اجماع امت لازم نیست. زیرا دلیلی از عقل یا نقل بر این که باید همه امت بیعت کتند تا امامت ثابت شود نداریم، بلکه با بیعت یک نفر یا دو نفر از اهل حل و عقد هم امامت ثابت می‌شود.»<ref>قاضی ایجی، مواقف، ج۳، ص۵۹۴.</ref>
-بسیار شگفت انگیز و درد آور است که چطور و با چه منطق و استدلال مقام امامت تا جایی باید تنزل داده شود که هر شخص با هر وضعیتی اعتقادی و اخلاقی که دارد بتواند در آن مقام قرار بگیرد و حتی با بیعت یک نفر و دو نفر امامتش ثابت شودو بدین صورت هیچ شرطی برای مقام امامت و خلافت قائل نشده اند.در حالیکه مطمئناً رئیس جمهوری که با رأی یک نفر یا دو نفر انتخاب شود مورد قبول واقع نمی شود. تا برسد به امام و خلیفه که راهنمای امور دینی و دنیایی امت است.<ref></ref>
+قاضی ابوبکر باقلانی می‌گوید: «لازم نیست امام از گناه و خطا معصوم باشد؛ و لازم نیست امام افضل امت باشد و لازم نیست علمش بیشتر از سایر امت باشد، جمهور می‌گوید: اگر امام فاسق شد، یا به مردم ظلم کرد، و اموال آنان را غصب کرد یا مردم را کشت یا حقوق مردم را ضایع کرد، یا حدود را تعطیل کرد، از امامت خلع نمی‌شود و برای مردم جائز نیست که بر او خروج کنند، بلکه اطاعت ائمه واجب است ولو ظلم کنند.»<ref>باقلانی، تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ص۴۷۰، مؤسسه الکتب الثقافیه، بیروت، ۱۴۱۴.</ref>
+{{پایان پاسخ}}
+{{مطالعه بیشتر}}
-امامی که با فسق، ظلم، غصب اموال مردم، کشتن مردم، تضییع حقوق از امامت خلع نشود، بلکه اطاعت و پیروی او واجب باشد، با هیچ وسیله اي قابل خلع نیست، وای به حال امتی که امامی با این ویژگی پیشوا و راهنما و هادی آنها باشد، آیا هیچ عاقلی چنین امامی را می تواند به امامت قبول کند؟ مطمئناً بلکه قطعاً پاسخ منفی خواهد بود.
+== مطالعه بیشتر ==
+* انصاف در امامت، سید محمدباقر موسوی.
-بنا بر این به عنوان نتیجه و پاسخ باید گفت: به خاطر جهاتی که ذکر شد، ما خلفا را به عنوان جانشین واقعی پیامبر(ص) قبول نداریم.
+* شب‌های پیشاور، سید محمد سلطان الواعظین.
-{{پاسخ}}
+* محاضرات فی الالهیات، جعفر سبحانی.
 {{پایان مطالعه بیشتر}}
- ==منابع جهت مطالعه بیشتر:==
-۱ـ انصاف در امامت، سید محمدباقر موسوی.
-۲ـ شب هاي پیشاور، سید محمد سلطان الواعظین.
-۳ـ محاضرات فی الالهیات، جعفر سبحانی.
-{{مطالعه بیشتر}}
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = ادیان و مذاهب
-|شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
+ | شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه
-|شاخه فرعی۲ = عقاید شیعه
+ | شاخه فرعی۲ = عقاید شیعه
-|شاخه فرعی۳ =
+ | شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
   | لینک‌دهی =
   | ناوبری =
-  | نمایه =
+  | نمایه =شد
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+ | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+  | بازبینی =
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت =
+  | کیفیت =
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:اختلافات شیعه و سنی]]