سوره احزاب

سؤال

محتواي سوره هاي «احزاب» چه چيزي مي باشد؟

قبل از پاسخ، لازم است گفته شود كه در بسياري از آيات و يا سور قرآن از واقعه خاصي صحبت نمي‌كند، بلكه سور قرآن متشكّل از وقايع و حوادث گوناگون است و موضوعات متعدّدي در آن‌ها آمده است؛ ولي نام سوره‌هاي قرآن اغلب به‌خاطر آن واقعه خاصّي‌كه در آن آمده، نام‌گذاري شده است مانند سوره احزاب كه شرح جنگ احزاب در آن است و نام «احزاب» براي آن تعيين شده است.

محتواي سوره احزاب

سوره احزاب در مدينه نازل شده است و داراي ۷۳ آيه است.}} و بخش مهمّي از اين سوره به ماجراي جنگ‌احزاب (خندق) مي‌‌پردازد، و اين سوره يكي از پربارترين سوره‌هاي قرآن مجيد است و مسائل متنوع و بسيار مهمّي را در بر دارد كه به‌صورت خلاصه بيان مي‌‌گردد:

۱ـ جنگ احزاب

مهم‌ترين بخش سوره احزاب مربوط به جنگ احزاب و حوادث تكان دهنده آن، پيروزي اعجاب‌آميز مسلمين بر كفار،كارشكني‌ها، بهانه‌جويي‌هاي گوناگون منافقان و پيمان‌شكني آنان مي‌باشد.

«حزب» به معني گروه و طايفه است و اين جنگ را احزاب مي‌‌نامند. براي آن‌كه يهوديان با مشركان مكّه و طوائف ديگر پيمان بستند و ائتلاف كردند تا يك‌باره بر مدينه بتازند و كار مسلمانان را يكسره سازند.

آيات (۲۵ـ۹) سوره احزاب، شرح واقعه جنگ احزاب است و از آيه ۲۵ تا ۲۷ مربوط به غزوه بني‌قريظه است كه پس از پايان جنگ احزاب، پيامبر - صلي الله عليه و آله وسلم- مأمور شد حساب يهود بني قريظه را كه عامل اصلي جنگ احزاب بودند و مشركان عرب را در اين جنگ پشتيباني كرده بود، روشن سازد كه پيامبر اسلام- صلي الله عليه و آله وسلم- و لشكريانش فاتح اين نبرد بودند.

۲ـ احکام فقهي

در اين سوره چند حكم فقهي آمده است كه بخش مهمّي از آن‌ها به پيامبر(ص) و همسران او اختصاص دارد از جمله:

اول : رفتارهاي زنان پيامبر(ص)

خداوند متعال زنان رسول خدا- صلي الله عليه و آله وسلم- را متفاوت با ديگر زنان مي داند واين يعني اطرافيان بزرگان دين و حاکم اسلامي بايستي بيشتر از بقيه مراقب رفتار ها و خواسته هاي مادي خود باشند، لذا فرمود: «اى همسران پيامبر! هر كدام از شما گناه آشكار و فاحشى مرتكب شود، عذاب او دوچندان خواهد بود؛ و اين براى خدا آسان است‏. و هر كس از شما براى خدا و پيامبرش خضوع كند و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهيم ساخت‏، و روزى پرارزشى براى او آماده كرده‏ايم‏. اى همسران پيامبر! شما همچون يكى از آنان معمولى نيستيد اگر تقوا پيشه كنيد؛ پس به گونه‏اى هوس‏انگيز سخن نگوييد كه بيماردلان در شما طمع كنند، و سخن شايسته بگوييد!»

دوم : اطاعت محض از رسو خدا(ص)

مومنان واقعي کساني هستند که تابع محض باشند و اعتراضي بر دستورات دين نداشته باشند: « هيچ مرد و زن با ايمانى حق ندارد هنگامى كه خدا و پيامبرش امرى را لازم بدانند، اختيارى [در برابر فرمان خدا] داشته باشد؛ و هر كس نافرمانى خدا و رسولش را كند، به گمراهى آشكارى گرفتار شده است‏! »

سوم : ازدواج با همسر فرزند خوانده خود بعد از طلاق

نمونه آن داستان زيد (پسر خوانده رسول خدا(ص)) كه همسرش را طلاق داد و سپس پيامبر(ص) با همسر طلاق يافته او ازدواج كرد و پاسخ اشكالات منافقين در اين مورد،داوند در اين باره مي فرمايند : «[به خاطر بياور] زمانى را كه به آن كس كه خداوند به او نعمت داده بود و تو نيز به او نعمت داده بودى به فرزند خوانده‏ات (زيد)مى‏گفتى‏: همسرت را نگاه‏دار و از خدا بپرهيز! [و پيوسته اين امر را تكرار مى‏كردى‏]؛ و در دل چيزى را پنهان مى‏داشتى كه خداوند آن را آشكار مى‏كند؛ و از مردم مى‏ترسيدى در حالى كه خداوند سزاوارتر است كه از او بترسى‏! هنگامى كه زيد نيازش را از آن زن به سرآورد [و از او جدا شد]، ما او را به همسرى تو درآورديم تا مشكلى براى مؤمنان در ازدواج با همسران پسر خوانده‏هاي شان -هنگامى كه طلاق گيرند- نباشد؛ و فرمان خدا انجام شدنى است [و سنّت غلط تحريم اين زنان بايد شكسته شود]»

چهارم : احكامي درباره طلاق و عدّه

« اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هنگامى كه با زنان با ايمان ازدواج كرديد و قبل از همبستر شدن طلاق داديد، عدّه‏اى براى شما بر آنها نيست كه بخواهيد حساب آن را نگاه داريد؛ آنها را با هديه مناسبى بهره‏مند سازيد و بطرز شايسته‏اى رهاي شان كنيد.»

پنجم : حجاب و پوشش

« اى پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلباب ها [چادر يا روسرى‏هاى بلند] خود را بر خويش فروافكنند، اين كار براى اينكه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است‏؛ [و اگر تاكنون خطا و كوتاهى از آنها سر زده توبه كنند] خداوند همواره آمرزنده رحيم است‏. »

۳ـ آيه تطهير

اشاره به تطهير ساحت اهل بيت پيامبر(ص) مي‌باشد که اين آيه هم دليل بر امامت ائمه هدي عليهم السلام است و هم دليل بر عصمت آن حضرات: {{قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا خداوند فقط مى‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملاً شما را پاك سازد.

۴- مسئله خاتميت و حمل امانت الهي ديگر موضوعاتي است كه در اين سوره شريفه بررسي شده است.

مطالعه بيشتر

۱. قرشي، علي اکبر، تفسير احسن الحديث، ذيل سوره.

۲. قرائتي، محسن، تفسير نور، ذيل سوره.